مداخله بهزیستی لرستان برای کاهش خودکشی

فاطمه حافظی| خرم آباد - خبرنگار:

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کنار فعالیت در عرصه درمان، برنامه‌های بسیاری هم در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی و پیشگیری دارد. خودکشی از جمله آسیب‌هایی است که این وزارتخانه برنامه‌های بسیاری را برای کاهش آن تاکنون اجرا کرده است. در این میان سازمان‌ها و نهادهای بسیاری همگام و در کنار وزارت بهداشت به فرهنگ‌سازی و اجرای طرح‌های ملی و بومی پرداخته‌اند. از جمله این برنامه‌ها که به تازگی در استان و از سوی سازمان بهزیستی اجرا شده، طرح «مداخله» است. 


رتبه دوم لرستان در خودکشی

معاون پیشگیری بهزیستی لرستان با اشاره به آمار بالای خودکشی در این استان می‌گوید: با این‌که علوم پزشکی متولی اصلی این قضیه است، آمار تکان‌دهنده خودکشی‌ها در استان ما را بر آن داشت که یک برنامه مداخله‌ای تدوین کنیم. این برنامه هم‌اکنون به صورت پایلوت در مناطقی از استان که نرخ شیوع خودکشی در آنها بالاست، اجرا شده است. 
«ابتسام داشی» در گفت‌وگو با همشهری مداخله را روشی درمانی معرفی و اظهار می‌کند: برنامه مداخله‌ای ما به این شکل است که در مرحله اول به مطالعات میدانی برای آسیب‌شناسی و دستیابی به علل خودکشی در مناطق مذکور می‌پردازیم و سپس مداخله درمانی را آغاز می‌کنیم. 
وی ادامه می‌دهد: روش مداخله درمانی شامل آموزش و ارائه خدمات روانشناسی به افرادی است که در معرض خودکشی قرار دارند و ممکن است مدام به آن فکر کنند. همچنین شامل آموزش عمومی به اهالی محله‌هایی است که در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارند. امیدواریم که این برنامه به ما کمک کند به مدل‌ها و روش‌هایی برای کنترل خودکشی در استان دست پیدا کنیم. پس از اجرا و بررسی دقیق طرح، مستندات آن در قالب یک طرح و برنامه جامع کنترل خودکشی به استانداری ارائه می‌شود. 
داشی بیان می‌کند: زنان بیش از مردان به خودکشی فکر می‌کنند اما مرگ و میر و اقدام به خودکشی در مردان بیشتر است. 


مسمومیت دارویی؛ شایع‌ترین روش

معاون پیشگیری بهزیستی لرستان مسمومیت دارویی را شایع‌ترین روش در خودکشی‌های استان بیان می‌کند و ادامه می‌دهد: افراد زیادی پس از مصرف قرص برنج به اورژانس مراجعه می‌کنند و در حالی که ابراز پشیمانی می‌کنند، تقاضای نجات جان خود را دارند اما نمی‌دانند که مصرف قرص برنج مرگ حتمی را در پی دارد. 
وی می‌گوید: مصرف قرص برنج عمل اکسیژن‌رسانی را به گلبول‌های قرمز ناممکن می‌کند و با کاهش فشار خون و اکسیژن‌رسانی، به مرگ منجر می‌شود. متأسفانه تاکنون هیچ‌ گزارشی مبنی بر نجات فردی که این قرص‌ها را مصرف کرده‏، گزارش نشده است. معتقدیم باید همه قرص‌های برنج از سطح استان جمع‌آوری و اطلاع‌رسانی لازم در رابطه با خطرات این قرص کشنده انجام شود. 

داشی با بیان این‌که اغلب خودکشی‌ها ناشی از بحران‌های اجتماعی و ضعف مهارت‌های فردی است، عنوان می‌کند: هنگام بروز مشکل، مهارت حل مساله می‌تواند به افراد کمک می‌کند تا بر وضعیت خود تسلط و کنترل پیدا کنند و به زندگی عادی بازگردند. وقتی افراد جامعه این مهارت‌ها را نیاموخته‌اند، ممکن است هنگام مواجهه با اولین شکست و مشکل بزرگ در زندگی احساس ‌کنند که به بن‌بست رسیده‌اند و راهی جز خودکشی به ذهن آنها خطور نکند. 
این مسئول با اشاره به رابطه مستقیم اعتیاد، طلاق و خودکشی با مشکلات روحی و روانی می‌گوید: با توجه به اهمیت مهارت حل مساله در کاهش آسیب‌های اجتماعی، آموزش‌ این مهم را در دستور کار قرار داده‌ایم. متأسفانه هنوز مردم ما از حضور در مراکز مشاوره هراس دارند و گمان می‌کنند اگر هنگام بروز مشکل به روانشناس مراجعه کنند، حتما به آنها برچسب زده می‌شود. این نوع نگرش در جامعه باید اصلاح شود. 

داشی با انتقاد از کم‌کاری دانشگاه علوم پزشکی در رسیدگی به معضل خودکشی در استان تصریح می‌کند: سالیان سال است که لرستان در زمینه خودکشی آمار بسیار بالایی دارد و لازم است که دانشگاه علوم پزشکی در این زمینه فعالیت جدی‌تری داشته باشد. 
وی ادامه می‌دهد: متأسفانه علوم پزشکی در رابطه با برنامه‌های کنترل خودکشی با ما همکاری چندانی ندارد و حتی زمانی که مداخله می‌کنیم، بهزیستی را به این متهم می‌کند که پای خود را در کفش دیگران می‌کند، حتی به ما آمار هم نمی‌دهد با این توجیه که آمارها محرمانه است. 


برنامه‌های کنترل و کاهش خودکشی در استان

در تماس‌های تلفنی متعدد روزنامه همشهری با دانشگاه علوم پزشکی لرستان، مسئولان این نهاد عنوان کردند که این سازمان نمی‌تواند آمار دقیق خودکشی را در استان ارائه دهد. کارشناس سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی لرستان و مسئول برنامه پیشگیری از خودکشی در این استان درباره برنامه‌های کاهش و کنترل خودکشی در لرستان می‌گوید: دانشگاه علوم پزشکی لرستان برنامه‌هایی با 2 محور دارد. محور اول آن حمایت از سایر دستگاه‌ها و ارائه آموزش‌های لازم به بچه‌هاست. 
«فریبا منصوری» می‌افزاید: محور دیگر گفت‌و‌گو با خانواده‌هاست که از طریق پرسش و پاسخ با روانشناس و متخصصان سلامت و روان صورت می‌گیرد. در این برنامه چون کارشناس یا مشاور نمی‌تواند به صورت مستقیم در خصوص خودکشی صحبت کند در مورد کنترل استرس، مدیریت خشم، حل مساله و... صحبت می‌شود. 

وی همچنین بیان می‌کند: برنامه جامع پیشگیری از خودکشی در جمعیت عمومی شامل 2 محور است که یکی شناسایی افراد در معرض خطر اقدام به خودکشی و ارائه خدمات دارویی و روان‌شناختی به آنها و دیگری ارتقای سواد سلامت روان مردم در زمینه پیشگیری از خودکشی است. 
مسئول برنامه پیشگیری از خودکشی در استان اظهار می‌کند: یکی دیگر از برنامه‌ها پیشگیری از اقدام مجدد به خودکشی است که از طریق پیگیری تلفنی صورت می‌گیرد و شامل گزارش‌دهی موارد اقدام از بیمارستان به مراکز خدمات جامع سلامت صورت می‌گیرد. به افرادی که اقدام به این کار می‌کنند‏، خدمات روان‌شناختی و دارویی برای پیشگیری از اقدام مجدد به خودکشی ارائه می‌شود. وی عنوان می‌کند: ارائه آموزش‌های عمومی از طریق رادیو، تلویزیون، جراید، روزنامه‌ها و... نیز صورت می‌گیرد. 


کاهش اقدام به خودکشی مجدد

کارشناس سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی لرستان و مسئول برنامه پیشگیری از خودکشی با اشاره به تاثیر برنامه‌های کاهش و کنترل خودکشی در این استان اظهار می‌کند: چون در گذشته سیستم ثبت تعداد خودکشی‌ها در استان مشکل داشته، ثبت اطلاعات به درستی صورت نگرفته است. بنابراین نمی‌توان ادعا یا اظهار نظری درباره کاهش یا افزایش این آسیب اجتماعی داشت اما با ارتقای این سیستم در سال جاری در دوره‌های بعد دقیق‌تر می‌توان نظر داد. 
«فریبا منصوری» می‌گوید: در حال حاضر تنها می‌توان در مورد اقدام به خودکشی مجدد اظهارنظر کرد. این اقدام در استان از شروع سال 96 تا نیمه شهریور سال جاری 30 درصد کاهش داشته است.