وقتی تاج پادشاهی از آغامحمدخان قاجار به فتحعلیشاه قاجار رسید تهران دستخوش تحول شد. بسیاری از زمین‌های شهر تهران به خانه‌ها و قصرها و بناهای دولتی و امثال آنها تعلق پیدا کرد. فتحعلیشاه که فرزندان زیادی داشت برای هر کدامشان و همچنین برای زنان متعدد خود به ابتکار حاجی میرزا جعفرخان (معمار عصر اول قاجار) خانه‌هایی در تهران ساخت. در این دوره مهاجران هم به تهران آمدند و جمعیت به 80 هزار نفر رسید. روند توسعه تهران را در سفرنامه سیاحان اروپایی می‌توان دنبال کرد.
«پیر آمدی ژوبر» دیپلمات خاورشناس و فرستاده ناپلئون، تهران را در سال 1185هجری شمسی(1806میلادی) چنین توصیف کرده است: «برج و باروی تهران به نظر من خیلی متوسط آمد و هیچ‌گونه ساختمانی که بتوان آن را با بناهایی سنجید که می‌گویند زینت‌بخش اصفهان است در آن وجود ندارد. کاخ و باغ‌های شاه خیلی وسیع است. ولی خانه‌های بزرگان هیچ نمایی ندارد. آنها به اندرون خانه علاقه‌مندند و به آرایش بیرون هیچ توجهی ندارند. مسجدها، بازارها و کاروانسراهای تهران به همان حال پیشین خود هستند. چون مقر شاهنشاهی شده جمعیت و توانگری‌اش روزافزون است و آن را سزاوار می‌سازد که پایتخت یکی از فراخ‌ترین کشورهای آسیا شود. فتحعلیشاه در اندیشه آن است که رودخانه‌ای (رود کرج) در آنجا روان کند...»
«جمیز موریه» نماینده سفارت انگلیس یک سال بعد از ژوبر، تهران را این‌طور توصیف می‌کند: «تهران 6دروازه دارد که سردر و جوانب آن را کاشیکاری و صورت ببر و حیوانات دیگر را در کاشی‌ها نقش کرده‌اند. عمارت تهران چندان خوب نیست. زیرا غالباً با خشت خام بنا شده و شباهت آن به ابنیه عالیه کمتر است. تنها بنایی که قابل ملاحظه و تعریف است می‌توان از مسجد شاه نام برد که آن هم ناتمام است. 2عمارت ییلاقی سلطنتی این شهر، قصر قاجار و نگارستان است که تازه بنا شده است.» موریه درباره اوضاع اقلیمی تهران اضافه کرده است: «هوای تهران به دلیل نزدیکی آن به کوه البرز و دریای خزر که پشت کوه البرز واقع شده مختلف است. در تابستان نهایت ناسازگاری را دارد. زمین شهر پست و با رطوبت و شوره‌زار است. فصل گرما جز عاجزین در شهر نمی‌مانند. آب تهران نیز تعریفی ندارد. اتباع سفارت ما اغلب به امراض مختلفه مبتلا شده‌اند.»
«سررابرت کرپرتر» سیاح انگلیسی نیز 10سال بعد از موریه از تهران دیدن کرد و نوشت: «طهران در زمین پست واقع است. در نزدیکی دامنه کوه‌های البرز. چشمه‌های متعددی که از ارتفاعات مجاور جاری می‌شود در آغاز شروع گرما، زمین پست اطراف شهر را اشباع می‌کند و در منافذ آن فرو می‌ریزد و بخار و رطوبت به بالا می‌فرستد که هوا را در آن فصل ناسالم می‌کند.» «سر ویلیام اوزلی» هم در سفرنامه خود آورده است که تهران در عهد فتحعلیشاه 6دروازه و 30مسجد و 300 حمام و 40تا60هزار نفر جمعیت داشت.
تهران از دیدگاه سیاحان
در همینه زمینه :