ژن مهربانی، مختص چاق‌ها نیست

مهتاب شادان

جمله «چاق‌ها مهربان، خوشرو و شوخ طبع هستند» را همه ما شنیده‌ایم و حتی گاهی به وضوح با این خصلت‌ها در افراد چاق مواجه شده‌ایم. افراد چاق معمولا چهره‌هایی مهربان و بشاش دارند و به‌نظر می‌رسد که رابطه‌ای بین چاقی و مهربانی وجود دارد. از سوی دیگر مثال‌های نقض این ماجرا را هم به وفور می‌بینیم؛ مثلا افراد چاقی که چون نمی‌توانند فعالیتی انجام دهند افسرده و پرخاشگر می‌شوند یا مدام غر می‌زنند.

در این زمینه دکتر امین رفیعی‌پور مطالعاتی انجام داده که نتایج آن را از او جویا شدیم. این پزشک و متخصص روانشناسی سلامت در مورد چاقی می‌گوید: چاقی را نمی‌توان به‌تنهایی یک بیماری روانی دانست اما چاقی با مشکلات روانی مرتبط است و این افراد مشکلات زیادی دارند. در جامعه‌ای که لاغری مورد پسند است و افراد لاغر را زیبا می‌دانند افراد چاق دچار استرس می‌شوند. افراد چاق معمولا اعتماد به‌نفس پایینی دارند و احساس می‌کنند که ظاهرشان بد است، همین احساس موجب به‌وجود آمدن مشکلات روانی در این افراد می‌شود. در شرایطی که لاغری در جامعه به وسواس تبدیل شده، چاقی هم بسیار ناخوشایند است و افرادی که دچار‌آن می‌شوند خود را طردشده از جامعه می‌دانند، بنابراین نشانه‌های افراد طردشده را در آنها می‌بینیم. همه این عوامل خودبه‌خود زمینه بروز اختلالات روانی را در آنها فراهم می‌کند. این متخصص سلامت می‌گوید: افراد چاق دچار افسردگی، استرس، نداشتن اعتماد به نفس، اضطراب و انزجار از محیط و سرگرمی‌ها هستند؛ در نتیجه آنها را نمی‌توان افراد خوشحالی درنظر گرفت و این فرضیه درست نیست. دانشگاه تگزاس مقاله‌ای در این زمینه به چاپ رسانده است. در این مقاله بعضی از شاخص‌های سلامت روان ازجمله خوشحالی، رضایت از ایجاد ارتباط و خوش‌بینی در افراد چاق مورد بررسی قرار گرفته اما نتیجه به‌دست آمده چیزی خلاف باور عمومی است. افراد چاق خوشحال‌تر از بقیه افراد نیستند بلکه حتی ممکن است که آنها افسرده‌تر از دیگران باشند. با این حال بسیاری از آنها خود را مهربان و شاد جلوه می‌دهند که در بعضی موارد به‌دلیل پذیرفته‌شدن از سوی جامعه یا کمبود اعتماد به نفس است.

رفیعی‌پور در ادامه توضیح می‌دهد که 70درصد علل چاقی ژنتیک است اما اینکه ژن شادی در افراد چاق وجود داشته باشد مفهومی علمی و دقیق نیست. او می‌گوید: در مقالاتی که بنده بررسی کرده‌ام مشاهده شد که افراد چاق بیشتر با افسردگی مواجهند تا نشاط و شادی. در تحقیقاتی که ما به انجام رساندیم مشخص شد که چاقی منجر به افسردگی می‌شود و حتی افسردگی هم به چاقی می‌انجامد. کاهش اعتماد به‌نفس، افراد چاق را مهربان‌تر می‌کند. از سوی دیگر آنها برای به‌دست‌آوردن اعتماد به نفس که اغلب کاذب است خود را شاد و خوشحال نشان می‌دهند.

رفیعی‌پور معتقد است که عوامل زیادی در مهربانی فرد نقش دارد. اگر پدیده‌ها را به‌صورت یکجانبه بنگریم دقیق و علمی نیست. اکثر پدیده‌ها چند عاملی هستند، به‌عنوان مثال عوامل مختلفی می‌تواند باعث چاقی یا مهربانی یا افسردگی شود؛ در نتیجه ما نمی‌توانیم بگوییم افراد چاق این علائم را دارند. جامعه می‌تواند در مهربان‌بودن افراد نقش داشته باشد. فیزیک افراد، روان، شخصیت و... همگی می‌توانند در مهربانی‌شان نقش داشته باشند، بنابراین مهربانی ربطی به چاقی و لاغری ندارد. او اشاره‌ای هم به دشواری رژیم برای افراد چاق می‌کند و می‌گوید: یکی از معضلات ما نگاه تک‌بعدی به موضوعات است. وقتی فرد چاقی می‌خواهد رژیم بگیرد نگاه چندبعدی و چند عاملی به رژیم ندارد و بارها شکست می‌خورد و کم‌کم انگیزه‌ا‌ش را از دست می‌دهد، چون تک‌بعدی نگاه کرده و فقط خواهان لاغرشدن بوده است. عوامل مختلفی مثل جسمی، اجتماعی و حتی روانی در چاقی دخیل است. عامل روانی باعث می‌شود که نتوانیم سبک زندگی درستی داشته باشیم. به‌عنوان مثال فردی هنگام خشم غذا می‌خورد یا فردی دیگر هنگام شادی دست از غذا خوردن نمی‌کشد، این موارد همه به مغز و روان ربط دارد.