فناوری
بحران نبود شفافیت در ارزش‌افزوده
کشف یک کلاهبرداری ۲۲میلیارد تومانی در سرویس‌های ارزش‌افزوده، بار دیگر نیاز مبرم به شفاف‌سازی اپراتورها در این رابطه و اطلاع‌رسانی به کاربران درباره سرویس‌ها و هزینه آنها را پررنگ کرده است
وزیر ارتباطات عاقبت عضویت ناخواسته کاربران تلفن همراه کشور در سامانه‌های ارزش‌افزوده یا VAS را تأیید کرده و این سامانه‌ها که بدون اطلاع کاربران از آنها وجه قابل‌توجهی را دریافت می‌کنند، حالا زیر تیغ شفافیت قرار گرفته‌اند. بار دیگر با افشای این پرونده نیاز مبرم به شفاف‌سازی در این رابطه مشخص شده است و این‌بار به‌نظر می‌رسد باید اپراتورها به‌جای توصیه به استعلام از سوی کاربران خودشان مشترکان را از سرویس‌ها و پولی که بابت آن کسر می‌شود مطلع کنند.
بررسی جزئیات یکی از پرونده‌های کلاهبرداری ارزش‌افزوده نشان می‌دهد، ۶شرکت در عرض مدت کوتاهی حدود 22میلیارد تومان پول مشترکان تلفن همراه اپراتورها را به جیب زده بودند. هرچند برخی کارشناسان پیش‌تر احتمال تبانی اپراتورها با شرکت‌های ارائه‌دهنده این خدمات را مطرح کرده بودند، اما وزیر در تازه‌ترین گفت‌وگویش تأکید کرده ضعف سامانه فنی اپراتورها یکی از عوامل مهم رخ دادن این دشواری بوده است و آنها تابه‌حال همکاری‌های خوبی با وزارتخانه دراین‌باره داشته‌اند. پرونده اخیر فقط مربوط به چند شرکت ارائه‌دهنده خدمات ارزش‌افزوده بوده اما تعداد این شرکت‌ها و حجم پولی که بابت خدمات‌شان دریافت می‌کنند، بنا به تخمین بسیاری از کارشناسان، بالغ بر چند هزار میلیارد تومان است. پدیده شوم تلفن‌های همراه که آذری‌جهرمی پیش‌تر از آن با عنوان اختاپوس ارزش‌افزوده یاد کرده بود، با چه شگردهایی کلاهبرداری می‌کرده و شهروندان چطور می‌توانند در مقابل آن ایمن باشند؟
شفافیت با اطلاع‌رسانی سراسری
برخی از کارشناسان پیشنهاد می‌کنند اپراتورها در پیامکی به همه کاربران‌شان اعلام کنند، آنها در چه سرویس‌هایی عضو هستند و چه‌مقدار پول از حسابشان کسر می‌شود. این مسئله به‌معنای آن است که در وضعیت پیش‌آمده اپراتورهای تلفن همراه طی پیامک‌هایی مانند پیامک‌های اطلاع‌رسانی که هرچند‌وقت یک‌بار ارسال می‌کنند سرویس‌های ارزش‌افزوده همه کاربران با اطلاعات دقیق ازجمله نام سرویس و میزان هزینه روزانه آن را اطلاع‌رسانی کنند. این اقدام در شرایط کنونی می‌تواند جلوی بسیاری از تخلفات ازجمله برداشت غیرمجاز از حساب افراد سالخورده و کسانی که خیلی در جریان اخبار نیستند را بگیرد.
کاربران هم‌اکنون با شماره‌گیری
# 800* می‌توانند از این سرویس‌ها آگاه شده و آنها را حذف کنند اما بسیاری کاربران از وجود چنین برنامه‌ای بی‌اطلاع هستند. به‌نظر می‌رسد، دقت بیشتر در اطلاع‌رسانی و ساده‌تر کردن راه مدیریت این فضا مؤثر باشد. در عین حال، وزیر ارتباطات پیش‌تر در توییتر از درنظر داشتن چنین اقدامی در آینده نزدیک خبر داده بود که تاکنون میسر نشده است. این اقدام بنا بر مصوبه 207 کمیسیون تنظیم مقررات (ماده 2-2) باید صورت بگیرد. این ماده می‌گوید: «ارسال هرگونه خدمات پیامکی انبوه اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی و ارزش‌افزوده بدون اجازه قبلی مشترک ممنوع است. اپراتور موظف است برای اخذ اجازه سامانه‌ای را بنا بر ضوابط سازمان تنظیم مقررات ایجاد کرده و آن را برای استفاده تمام مشترکان در دسترس قرار دهد.»
ارزش‌افزوده‌های پردردسر
هدف از اجرای سامانه‌های ارزش‌افزوده پوشاندن ضعف مربوط به ارائه خدمات بانکی کشور بود که نمی‌توانست به اپلیکیشن‌ها خدمات پرداخت درون‌برنامه‌ای ارائه کند یا با چنین سامانه‌هایی سازگار شود. در تمام دنیا، کاربران به ازای خدماتی که روی اپ‌ها دریافت می‌کنند، از طریق کارت بانکی و سامانه پرداخت درون‌برنامه‌ای پول می‌پردازند. با این روش میزان پولی که هر‌ماه از حساب کاربر کم می‌شود، مشخص است؛ ضمن اینکه خود بانک نیز در هر ماه تأییدیه را از کاربر گرفته و او را در جریان قرار می‌دهد. اما در سیستم ارزش‌افزوده، پول از شارژ کاربران اعتباری کم شده یا به هزینه‌های قبض‌شان اضافه می‌شود. برای جبران ضعف سیستم بانکی این برنامه راه‌اندازی شد تا مشکل پرداخت پول آنلاین در کشور را حل کند. محمد جورجندی، کارشناس امنیت سایبری که جزئیات فنی این شرکت‌ها را بررسی کرده، به همشهری می‌گوید: «این روزها راه‌حل جایگزین با درگاه‌های پرداخت آنلاین و رسمی وجود دارد که می‌تواند فضا را شفاف کند اما این شرکت‌ها همچنان با همان شیوه قدیمی پول می‌گیرند چون گم‌کردن رد پول در این سامانه راحت‌تر است. درحالی‌که سامانه‌های درگاه بانکی، شاپرک و... مدت‌هاست راه‌اندازی شده و سامانه پرداخت درون‌برنامه‌ای نیز فعال است، هنوز خیلی‌ها با همان روش قدیمی پول می‌گیرند تا از نگاه سازمان‌های شفاف پنهان بمانند.» ارائه درگاه‌های بانکی یکی از راه‌های شفاف‌کردن فضا در این حوزه به‌شمار می‌رود.
اخاذی از دستگاه‌های سیم‌کارت‌خور
در برخی موارد شرکت‌های ارزش‌افزوده سیم‌کارت‌هایی را عضو سیستم‌شان می‌کردند که اصلا روی تلفن همراه نصب نشده‌اند و تا مدت‌ها نمی‌فهمند عضو چه سرویسی هستند. محمد جورجندی دراین‌باره به همشهری می‌گوید: «شرکت‌هایی را سراغ داشتم که شماره‌هایی را به‌صورت رندوم وارد سیستم‌شان کرده و کد تأیید را نیز خودشان می‌فرستادند. بعضی از این سیم‌کارت‌ها روی دستگاه‌های شرکت‌های مخابراتی و... نصب بود که برای خواندن کنتور یا مراقبت از شبکه استفاده می‌شوند و عملا مکالمه‌ای با آنها صورت نمی‌گیرد. صاحبان این سیم‌کارت‌ها مدت‌ها بعد متوجه می‌شدند مبلغی از حسابشان برداشت شده که عملا امکان پیگیری برایشان وجود نداشت و هیچ شماره یا راهی نیز برای پیگیری نداشتند.»
مکث
دلال‌های پیامکی
گروهی از شرکت‌هایی که این روزها خدمات ارزش‌افزوده ارائه می‌کنند، قبلا در زمینه خدمات تبلیغات پیامکی عضو بوده و با استفاده از شماره تلفن‌هایی که پیش‌تر در اختیار داشتند، کاربران‌شان را عضو سامانه‌های جدید‌شان کرده‌اند. برخی کارشناسان می‌گویند این شرکت‌ها چون محصولی ارائه نکرده یا کارشناس توانمندی تربیت نمی‌کنند، عملا فضای کاری فعال و پویایی ندارند. محمد جورجندی دراین‌باره می‌گوید: «برای درآمدزایی این گروه شرکت‌ها به هیچ نیروی متخصص و خبره‌ای در حوزه برنامه‌نویسی، توسعه نرم‌افزار و... نیازی ندارند. در نتیجه چنین شرکت‌هایی هیچ تأثیری روی اکوسیستم خلاق برنامه‌نویس‌ها ندارند؛ صرفا با رانت به‌وجود آمده و رشد کرده‌اند؛ رانتی که برای کشور و شفافیت آن می‌تواند یک سم تلقی شود.»
در همینه زمینه :
تماشای گزارش
گشتی در اقتصاد ایران
