مجلس
محمدجواد فتحی، طراح طرح شفافیت رأی نمایندگان با همشهری از دلایل رد شدن طرح گفت
جوّ سنگین
فرزانه آئینی | خبرنگار:
محمدجواد فتحی، نماینده تهران و عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس طراح اولیه طرح شفافیت رأی نمایندگان است که قریب به 2هفته پیش بعد از 9ماه از تدوین آن با 120امضا در دستورکار مجلس قرار گرفت اما تنها 59 رأی موافق به‌دست آورد و در مقابل 108نماینده از مجموع 196نماینده حاضر در صحن علنی به آن رأی مخالف دادند. با او درباره چرایی تدوین طرح شفافیت رأی نمایندگان، علت استقبال عمومی از آن و حمایت اکثر نمایندگان از این طرح و مخالفت مخفی‌شان با آن سربزنگاه تصمیم‌گیری، گفت‌وگو کردیم. فتحی 2 ترس نمایندگان را عامل اصلی رویگردانی مجلس از علنی‌شدن آرا می‌داند و به همشهری می‌گوید: هنوز درباره تعداد آرای موافقان طرح شفافیت رأی نمایندگان متعجب است.
چه شد که به‌رغم اقبال عمومی نسبت به طرح شفافیت رأی نمایندگان، فوریت این طرح از سوی نمایندگان تأیید نشد؟
طرح شفافیت رأی نمایندگان را بنده به همراه جمعی از نمایندگان در آذرماه سال گذشته تهیه کردیم و برای بررسی به هیأت رئیسه دادیم و در این مدت زمان هم پیگیر در دستور کار قرارگرفتن آن بودیم. با رسانه‌ای‌شدن اقدام ما و شرح اهمیت آن از دیدگاه موافقان و مخالفان، امر شفافیت آرای نمایندگان به عنوان یک مطالبه عمومی در جامعه مطرح شد. در این راستا بود که وقتی جمعی دیگر از نمایندگان طرح مشابهی در این زمینه را ارائه کردند، فضا برای تصمیم‌گیری نمایندگان سنگین شد.
منظورتان از سنگین‌شدن فضا برای نمایندگان چیست؟
اظهارنظرهای کاربران شبکه‌های اجتماعی و برخوردهای رودرروی مردم با نمایندگان در موافقت با شفافیت رأی نمایندگان باعث سنگین‌شدن جو مجلس برای تصویب این ایده شد. نمایندگان می‌گویند در حوزه‌های انتخابیه‌شان مدام با این سؤال مواجه می‌شدند که چرا این طرح را امضا نکرده‌اند، یا تقاضاهای مکرر از آنها شده بود که حتما این طرح را امضا کنند و نامشان به‌عنوان حامی طرح شفافیت رأی نمایندگان رسانه‌ای شود. با شکل‌گیری چنین فضایی بود که نمایندگان با خودشان فکر کردند که اگر رویه ورود مردم به آرای آنها به همین شدت و ریزبینی باشد، قدرت تصمیم‌گیری آنها به‌شدت تحت‌تأثیر جو اجتماعی خواهد بود و قدرت تصمیم‌گیری از آنها سلب می‌شود.
برخی نمایندگان می‌گویند در دستور کار قرارگرفتن این طرح در زمانی که 100نماینده در مرخصی به سر می‌برده‌اند، تدبیر هیأت رئیسه مجلس برای ممانعت از رأی‌آوری فوریت آن بوده است، شما این شائبه را تأیید‌می‌کنید؟
نه، من این موضوع را قبول ندارم، چرا‌که ما برای در دستور کار قرارگرفتن یک فوریت طرح شفافیت رأی نمایندگان به جد پیگیر بودیم و به هیأت رئیسه برای در دستور کار قرارگرفتن آن اصرار کردیم. غیبت نمایندگان به‌نظرم تأثیری در عاقبت کار نداشت و این طرح برای تصویب، نیاز به اکثریت رأی مجلس داشت، مثلا حساب کنید اگر 290نماینده حاضر بودند ما 186رأی نیاز داشتیم و اگر 190نماینده بودند، ما 146رأی می‌خواستیم.
طرح شفافیت آرای نمایندگان مجموعا با 120رأی در صحن علنی بررسی شد اما تنها 59نماینده به آن رأی موافق دادند، آرای کم موافقان را چگونه تعبیر می‌کنید؟
با توجه به فضا‌سازی‌ا‌ی که علیه طرح شده بود، برای من قابل تصور بود که فوریت طرح شفافیت آرای نمایندگان رأی نیاورد اما اینکه فقط 59رأی موافق داشته باشد هم عجیب بود هم غیرقابل تصور!
جامعه خواستار شفافیت عملکرد مسئولان است و از طریق شبکه‌های اجتماعی هم در این مسیر نقش‌آفرینی می‌کند، اما مسئولان اقبال زیادی به این نیاز ندارند. همین سبب شکل‌گیری تقابل نظری میان مردم و مسئولان شده است، به‌نظرتان در نهایت مسئولان تسلیم شفافیت‌می‌شوند؟
به عقیده من، ما راهی جز به سمت شفافیت رفتن نداریم، شاید شفافیت یک تیغ دولبه باشد اما در دراز‌مدت محاسن آن بر معایبش پیشی خواهد گرفت و نمود کاراتری در جامعه ما خواهد داشت، چرا که این حق مسلم مردم است که بدانند من به‌عنوان نماینده در موضوعات مهم آنها و مسائل کشور چه تأثیری داشته‌ام و چه رأیی داده‌ام. مردم براساس شفافیت رأی و نظر من نماینده می‌توانند مرا قضاوت کنند و این روند سبب اصلاح امور خواهد شد. این روند سبب می‌شود نمایندگان در موضوعات در دستور کار مجلس به تحقیق و کار کارشناسانه وادار شوند و نتیجه و خروجی آن ایجاد یک کار کارشناسانه و با مبنای قابل دفاع باشد.
بعد از رأی منفی مجلس به طرح شفافیت رأی نمایندگان، جمعی از نمایندگان اصولگرای مجلس چون مجتبی ذوالنوری و احمد امیرآبادی طرحی مشابه را به جریان انداخته‌اند و در روزهای اخیر به‌شدت در شبکه‌های مجازی درباره آن اطلاع‌رسانی می‌کنند، آیا طرح مجدد بحث شفافیت آرای مجلس نظر اکثریت بهارستان را تغییر می‌دهد؟
بعید می‌دانم رأی مجلس تغییر کند و به‌نظر این طرح جدید هم عاقبت طرح قبلی را خواهد داشت. طرح اولیه‌ای که ما با امضای 38نماینده در آذرماه گذشته تهیه کردیم، به جد مورد اعتقاد هر 38نماینده امضا‌کننده آن بود، من شخصا در زمان جمع‌آوری امضا یک به یک با نمایندگان درباره مصالح و منافع نمایندگان بحث کرده و آنها را برای ضرورت این اقدام قانع کردم. می‌توانم بگویم که هر 38نماینده با قناعت کامل طرح را امضا کردند، پای امضاهایشان ایستادند و در موافقت با طرح رأی دادند اما در طرح مشابه آقای حاجی‌دلیگانی که 120رأی داشت، بیشتر امضا‌ها در فضا‌سازی شبکه‌های اجتماعی جمع‌آوری شد و نمایندگان در رودربایستی با یکدیگر یا مردم طرح را امضا کردند و همین شد که از 196نماینده حاضر 59رأی موافق را به‌دست آورد.
رأی پایین موافقان به علنی‌شدن آرای نمایندگان بازتاب منفی در جامعه داشت. آیا این دست برخوردهای دوگانه نمایندگان سبب بی‌اعتمادی مردم به مسئولان نمی‌شود؟
من هنوز درباره تعداد آرای موافقان طرح شفافیت رأی نمایندگان متعجبم. به‌نظرم این تعداد رأی موافق به طرحی که حداقل نیمی از نمایندگان مدعی آن بودند، سبب خدشه‌دار‌شدن جایگاه مجلس و نمایندگی می‌شود. من فکر می‌کنم هزینه امضا نکردن یا عدم‌حمایت از این طرح که مورد پسند جامعه بود، برای نمایندگان بسیار کمتر از هزینه عدم‌صداقت و رودربایستی با مردم بود.
2 دلیل که مانع تصویب طرح شفافیت شد
من فکر می‌کنم 2 ترس عمده نمایندگان مانعی بر حمایت آنها از طرح شفافیت رأی مجلس شد و ادله قوی مخالفان، آنها را از تبعات علنی‌شدن ترساند. نخستین ترسی که در برخی نمایندگان وجود داشت، این بود که وقتی یک نماینده در موضوعی به علم برسد رأیش را براساس آن شناخت و علم انتخاب می‌کند اما اینکه بخواهد براساس نیاز جامعه یا درخواست‌های عمومی نه تصمیمات کارشناسانه رأیش را تغییر دهد، یک بی‌تقوایی و خلف وعده از جایگاه نمایندگی مردم است. ترس دوم اما همان نظارت استصوابی شورای نگهبان بود که نمایندگان را در حمایت از این طرح مردد کرد. هر دو ترس در نمایندگان به یک اندازه بود و واقعا نمی‌دانم کفه کدامشان سنگین‌تر بود.
