محیط زیست
محیط‌زیست مقابل مدارس طبیعت
الهام مصدقی‌راد /خبر‌نگار
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، دستور به تعطیلی مدرسه طبیعت پردیسان داده است. این مدرسه مرداد سال‌گذشته فعالیت خود را به‌صورت رسمی در پارک طبیعت پردیسان آغاز کرد. آن زمان و در دوره ریاست سابق سازمان، زمینی به وسعت 7200متر مربع برای فعالیت مدرسه اختصاص یافت. زمینی خالی که دورتا دور آن دیوارکشی شده بود. مسئولان مدرسه کار خود را آغاز کردند و تاکنون که یک‌سال از آن می‌گذرد حدود 450کودک به آن سر زده و چند ساعتی را در میان خاک و گیاه و برخی حیوانات گذرانده‌اند؛ تمام آنچه حسرت این روزهای کودکان ماست و خاطره آن روزهای کودکی ما. مدرسه طبیعت پردیسان یکی از 77مدرسه طبیعت است که در کل کشور فعالیت کرده و تلاش می‌کند کودکان را علاقه‌مند به محیط‌زیست و حافظ محیط طبیعی بار آورد؛ سرمایه‌ای که سال‌ها بعد ارزش بی‌شماری خواهد داشت. سازمان محیط‌زیست، مجوز فعالیت مدارس طبیعت کشور را خودش صادر کرده است. مسئولان سازمان همان یکی‌دوسال قبل عنوان کردند که فعالیت این مدارس و ظرفیتی که هم‌اکنون مشغول کسب تجربه در این بستر است، فرصت مغتنم و ارزشمندی برای محیط‌زیست خواهد بود.
ماجرای مدرسه طبیعت پردیسان
مسئولان وقت سازمان محیط‌زیست در سال96، قراردادی 6ماهه با دایرکنندگان مدرسه طبیعت پردیسان منعقد کردند اما با تغییر ریاست سازمان این قرارداد تمدید نشد. آنگونه که نیلوفر صفائیان- مدیر مدرسه طبیعت پردیسان- به همشهری می‌گوید بعد از اینکه عیسی کلانتری به‌عنوان رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست انتخاب شد، این سازمان اعلام کرد دیگر برای راه‌اندازی مدارس طبیعت، مجوز جدید صادر نمی‌کند. صفائیان می‌گوید: یکی دو ماه قبل نیز تمامی مجوزهای صادر شده برای 77مدرسه فعال طبیعت در کل کشور را ملغی اعلام کردند. در آذرماه سال گذشته نیز که مسئولان مدرسه طبیعت پردیسان خواستار تمدید قرارداد شدند، سازمان محیط‌زیست، صدور مجوز جدید را پیش‌نیاز تمدید قرارداد اعلام کرد اما در نهایت مجوزی صادر نکرد.
عدم‌صدور مجوز جدید از سوی سازمان محیط‌زیست، به‌معنای اجازه این سازمان برای بستن 77مدرسه طبیعت در کشور نیست. هم‌اکنون نیز تلاش‌هایی در حال انجام است تا مدارس طبیعت مجوز ادامه فعالیت خود را از آموزش و پرورش یا سازمان میراث فرهنگی دریافت کنند. اما آنچه در مورد مدرسه طبیعت پردیسان رخ داده اتفاق دیگری است. اوایل شهریورماه، مدیران مدرسه باخبر شدند که احتمالا فعالیت مدرسه متوقف شود. صفائیان به همشهری می‌گوید: «2روز قبل در روز یکشنبه، یکی از معاونان سازمان و همچنین رئیس پژوهشکده برای لحظات کوتاهی وارد محوطه مدرسه شدند و گفتند اینجا که هیچ ساخت‌وساز و درخت بزرگی ندارد، بسیار بسیار برای ما عالی است و سریع حکم تخلیه را بدهید. این را گفتند و رفتند و یک‌ساعت بعد حکم تخلیه را آوردند که در آن عنوان شده بود تا 27شهریور باید مجموعه به‌صورت کامل تخلیه شده باشد.» این درحالی است که براساس قرارداد والدین کودکان با مدیران مدرسه و شهریه دریافت شده، مدرسه موظف است تا پایان شهریور فعالیت خود را ادامه دهد. صفائیان می‌گوید: «بعد از پیگیری ماجرا به ما گفتند قراردادتان آذرماه تمام‌شده تا الان هم که اینجا مانده‌اید از بی‌صاحبی سازمان بوده است.»
7200متر مربع زمین بدون درخت و بدون ساخت‌وساز، به جز بنای کوچکی که به‌عنوان اتاق کودک، آشپزخانه و سرویس بهداشتی و کتابخانه مدرسه احداث شده، گزینه مناسبی برای بسیاری از فعالیت‌های سازمان است. اما می‌توان به فضایی جایگزین برای ادامه فعالیت این مدرسه اندیشید؛ مدرسه‌ای که طبق توافقات صورت گرفته 10درصد مبلغ ورودی کودکان را به سازمان پرداخت می‌کرد و به گفته صفائیان، متقاعد کردن معصومه ابتکار ریاست قبلی سازمان برای راه‌اندازی مدرسه پردیسان و فواید بی‌شمار آن، حدود2 سال زمان به‌خود اختصاص داد.
نگرانی والدین از تعطیلی مدارس طبیعت
«... آقای دکتر کلانتری گرامی، ما در کنار سازمان حفاظت محیط‌زیست و دوشادوش حافظان محیط‌زیست، اما با یک پروژه بلندمدت در پی تربیت نسلی توانمند و دوستدار و حافظ محیط‌زیست هستیم. مدرسه طبیعت را به‌عنوان یکی از بخش‌های زیرمجموعه سازمان خود بدانید. خود بهتر می‌دانید تلاش برای محیط‌زیستی کردن مردم بزرگسال، بدون توجه به نسل‌های بعدی نمی‌تواند تلاش پایدار و نتیجه‌بخشی باشد. بالاخره سکان سازمان را چه کسانی باید در آینده به‌دست بگیرند؟ آنها که هیچ درک و تجربه‌ای از زیست‌بوم و عناصر آن نداشته‌اند؟...» این بخشی از نامه‌ای است که والدین بسیاری که کودکانشان تجربه شیرین و ارزشمند حضور در مدرسه طبیعت را در یک‌سال گذشته چشیده بودند، برای ریاست سازمان محیط‌زیست ارسال کرده‌اند. این نامه به امضای حدود 400نفر از والدین کودکان، فعالان محیط‌زیست، استادان دانشگاه، هنرمندان و... رسیده و همگی خواستار ادامه فعالیت این مدرسه در مجموعه پردیسان هستند.
آروشا ضرابیان از ابتدای امسال وارد مدرسه طبیعت شده. به‌گفته مادرش کنجکاوتر شده، سؤالات طبقه‌بندی شده درخصوص گیاهان و جانوران و محیط‌زیست می‌پرسد، به افرادی که به درختان آسیب می‌زنند تذکر می‌دهد و می‌گوید: صدای جیغ درخت را نمی‌شنوید؟ آروشا فقط 4سال دارد. آناهیتا رضایی می‌گوید: وقتی صحبت از بسته شدن مدرسه می‌شود قلبم فشرده می‌شود و نمی‌دانم چطور برای دخترم بگویم که این موهبت را دارند از او می‌گیرند. بچه‌ای که یاد گرفته سؤال کند و تجربه کند و نتیجه را تجربی به‌دست آورد. حتما سازمان محیط‌زیست هم دلایلی برای خودش دارد اما می‌توانند زمین مجاور مدرسه را که دارای درختان متعدد است در اختیار مدرسه قرار دهند، تلاش بچه‌ها برای حفظ و نگهداری درختان آن محدوده هم از هزینه‌های سازمان برای نگهداری آنها می‌کاهد. می‌توان به تصمیمی پرمنفعت برای هر دو طرف رسید و بچه‌های ما این فضای بسیار مناسب آموزشی را از دست ندهند.هومان صفاپور 11ساله هم ازجمله بچه‌هایی است که رفتن به مدرسه طبیعت اعتماد به نفسش را بسیار افزایش داده و توانایی او در کارهای فنی و به قول مادرش دست به آچار بودن او را ارتقا داده و توانسته موقعیت خوبی میان دوستانش در مدرسه به دست آورد و رشد فکری بسیار خوبی داشته است. خانم صفاپور مادر هومان که تأسف می‌خورد بسیار دیر و از اردیبهشت سال‌جاری با مدرسه آشنا شده می‌گوید: قبل از اینکه خبر احتمال تعطیلی مدرسه را بشنویم، دنبال درخواست از مسئولان مدرسه برای راه‌اندازی این مدرسه برای کودکان بالای 12سال بودیم. حال بچه‌های ما با مدرسه طبیعت خوب است.
مکانی برای تجربه‌های کودکانه
مدارس طبیعت به سبک مدارس آموزش و پرورش اداره نمی‌شوند و تنها به صرف اینکه طبیعت، مدرسه بزرگی است نام مدرسه را یدک می‌کشند. کودکان در این مدارس در فضایی طبیعی و آزاد به فعالیت‌های خودانگیخته پرداخته و پاسخ سؤالات خود در مورد طبیعت را از راه کشف و تجربه به‌دست می‌آورند. بدون ترس و واهمه حیوانات و جانوران موجود در مدرسه را لمس کرده و تجربه کاشت گیاهان و نگهداری از آنها را به کمک یکدیگر و با آزمون و خطا و البته با هدایت تسهیل‌گران، کسب می‌کنند. به راحتی به خاک بازی، گل بازی، بالا رفتن از درخت و.. می‌پردازند و غیرمستقیم می‌آموزند که دوستدار طبیعت و محیط‌زیست بوده و از آن حفاظت کنند.
یک بام و دوهوای دولت در خصو ص مدارس طبیعت
ایده راه‌اندازی مدرسه طبیعت، نخستین بار توسط عبدالحسین وهاب‌زاده - از صاحب‌نظران محیط‌زیست کشور - مطرح شد و شهریور سال93 اولین مدرسه طبیعت کشور فعالیت خود را در شهر مشهد آغاز کرد. محمد درویش- مدیرکل سابق دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان محیط‌زیست- که خود نقش مؤثری در راه‌اندازی مدارس طبیعت ایران داشته با اظهار تأسف از آنچه در یک‌سال اخیر در مورد مدارس طبیعت اتفاق افتاده به همشهری می‌گوید: چگونه است در دولتی به ریاست حسن روحانی، 77مدرسه طبیعت با مسئولیت معصومه ابتکار شکل می‌گیرد اما در همان دولت فرد دیگری دشمن مدرسه طبیعت است؟! این واقعا شگفت‌انگیز است. آقای کلانتری اعلام کرده این مدارس در حوزه وظایف سازمان نیست و اگر از دماغ کودکی خون بیاید ما مسئولیت داریم. این درحالی است که در همان ابتدا والدین اعلام رضایت کرده و هیچ مسئولیتی متوجه سازمان نیست. یکی از منویات مقام معظم رهبری در منشور 15ماده‌ای تأکید بر لزوم آموزش‌های مؤثر و جذاب محیط‌زیستی برای کودکان و نوجوانان است و ما باید بپذیریم آموزش‌های رایج در مدارس نتوانسته چنین شرایطی را فراهم کند.
درویش معتقد است: آنچه ریاست سازمان در خصوص این مدارس اعلام کرده بهانه‌ای بیش نیست و سازمان محیط‌زیست باید دستاوردی که رایگان نصیبش شده را به خوبی حفظ کند. این کارشناس محیط‌زیست می‌گوید: «مدارس طبیعت، نسلی دوستدار محیط‌زیست و طبیعت تربیت کرده که عاشق سرزمینشان هستند و نه فقط در این حوزه بلکه در دیگر حوزه‌ها نیز مسئولیت‌پذیر خواهند بود. آن وقت در این شرایط که سازمان متولی محیط‌زیست 122محیط‌بانش شهید شده، تعدادی مجروح شده‌اند، تخریب‌های گسترده‌ای در حال رخ دادن است، عرصه‌های جنگلی، مرتعی و تالاب‌هایش در حال خشک شدن است و تنوع زیستی‌اش 0.9 کاهش یافته و می‌داند که از روبه‌رو شدن با این وضعیت عاجز است، به جای حمایت از تربیت چنین نسلی، سنگ‌اندازی می‌کند و می‌گوید دنبال دردسر نمی‌رویم.» گروه زیست بوم در تماس با روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست تلاش کرد تا نظرات مسئولان این سازمان را درباره تعطیلی مدارس طبیعت اخذ و در گزارش منتشر کند اما با وجود هماهنگی، این تلاش‌ها به جایی نرسید.
