خبر
احتمال فعال‌شدن آتشفشان دماوند
سخنگوی سابق سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با بیان اینکه وقوع سیل در روستای گزانه احتمال دارد به‌دلیل گرم‌شدن بدنه قله دماوند و آب شدن یخ‌برف‌ها باشد، گفت: مدل‌های نقشه‌برداری‌‌ای که از آتشفشان دماوند توسط تصاویر ماهواره‌ای دریافت شده، تغییر شکل‌های دائمی را از سال‌ها قبل در قله دماوند نشان داده؛ تغییراتی که در نهایت روزی به انفجار و آتشفشان منجر خواهد شد.
محمدجواد بلورچی در گفت‌وگو با ایلنا درباره آب‌شدن یخچال‌ها در تابستان و ایجاد سیلاب گفت: رویداد سیلاب‌‌های تابستانه به‌ویژه در مناطقی که دارای یخچال دائمی هستند، به‌خصوص با گرمایش جهانی، پدیده‌ای دور از انتظار نیست؛ به‌عنوان نمونه چند سال پیش در تنکابن نیز سیلاب شدیدی به‌دلیل آب‌شدن سریع یخچال‌های علم‌کوه ایجاد شد که آسیب جدی به پایین‌دست رودخانه وارد ساخت. بنابراین این پدیده جدیدی نیست، اما وقتی این پدیده در قله‌ای آتشفشانی روی می‌دهد که تقریبا هیچ شناختی از آن نداریم و آن را پایش نمی‌کنیم، از همین‌رو نگرانی جدی در این زمینه وجود دارد.
وی تصریح کرد: سیلاب اخیر در گزانه مازندران می‌تواند دلایل متفاوتی ازجمله گرمای هوا، بارش روزهای قبل یا گرم شدن قله در اثر فعالیت آتشفشانی داشته باشد که می‌توان در مورد آنها تحقیق کرد. در فیلم‌های منتشر شده از این سیلاب مشخص است که با یک سیلاب لحظه‌ای Flashflood روبه‌رو بوده‌ایم؛ یعنی یک سیلاب لحظه‌ای که با پیشانی بلندی از سیلاب آغاز شده‌است. معتقدم احتمال اینکه این اتفاق یک پدیده لحظه‌ای باشد، بسیار کم است و به‌احتمال زیاد با لغزشی در دامنه‌های پرشیب دماوند به مرور آب در یک نقطه جمع‌شده و بعد از شکست سد طبیعی، سیلاب رها شده و به سرعت به پایین شیب آمده است. مشاور عالی و سخنگوی سابق سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور خاطرنشان کرد: یکی از احتمالاتی که در سیل اخیر در استان مازندران باید بیشتر به آن پرداخت و برای پیشگیری درباره آن مطالعه کرد، این است که احتمال دارد، بدنه قله دماوند گرم‌‌تر شده و یخ برف‌های روی خود را ذوب کرده باشد. در این صورت باید به‌شدت نگران وضعیت دماوند بود. وی با تأکید بر اینکه این نگرانی برای دماوند و تمام آتشفشان‌های فعال کشورمان وجود دارد، تصریح کرد: آتشفشان جزو خطرناک‌ترین پدیده‌هایی است که باید نسبت به آن آمادگی کامل داشت، اما همانطور که درخصوص سیلاب و زمین‌لرزه هیچ اقدام جدی در کشور ما نمی‌شود، درباره آتشفشان‌ها هم اتفاق جدی نمی‌افتد. بلورچی گفت: براساس تعاریف جهانی هر آتشفشانی که در ده‌هزار سال گذشته فعالیت داشته قطعا در هر لحظه‌ای از آینده نیز می‌تواند فعالیت داشته باشد، از این رو، به‌عنوان یک زمین‌شناس معتقدم دماوند که یک آتشفشان فعال در 10هزار سال گذشته بوده و هر لحظه ممکن است دوباره فعال شود و این نگرانی را به‌صورت جدی احساس می‌کنم. نخستین فعالیت این قله کمی بیش از ۲میلیون سال پیش و آخرین فعالیت آن کمتر از ۷۰۰۰ سال پیش بوده است.
بلورچی با بیان اینکه برخلاف زمین‌لرزه که به هیچ وجه قابل‌پیش‌بینی نیست، آتشفشان درصورت پایش دائم و مستمر قابل‌پیش‌بینی و مدیریت است، تصریح کرد: درصورتی که به موقع درخصوص وقوع این پدیده وارد عمل شویم می‌توانیم در کمال آسایش به تماشای این رویداد بسیار زیبای زمین‌شناسی بنشینیم و به‌جای اینکه خطری از ناحیه آن احساس کنیم، می‌توانیم از آن لذت ببریم، اما متأسفانه هیچ پایشی نه‌تنها درباره دماوند بلکه درخصوص هیچ‌یک از آتشفشان‌های دیگر ایران نمی‌شود.
خطرات ناشی از فعال شدن دوباره آتشفشان
این کارشناس زمین‌شناسی با تأکید بر اینکه بیش از ۳۰ روستا در دامنه دماوند وجود دارد، گفت: دماوند از آن دسته از آتشفشان‌هاست که گازهای کشنده و بسیار خطرناکی متصاعد خواهد کرد یا ممکن است با یک انفجار بزرگ بخشی از قله را به آسمان پرتاپ کند که اگر این موضوعات پایش شود، قطعا قابل پیشگیری است. آتشفشان دماوند آتشفشان فعالی است و در هر لحظه امکان دارد که فعالیت کند. توسعه ساخت‌وساز در دماوند باید با این رویکرد باشد که در لحظه بتوان آن را تخلیه کرد. جاده هراز را باید بتوان در یک لحظه بست اما می‌بینیم که جاده هراز از جاده‌هایی است که همیشه لبریز از خودروست، درحالی‌که خطر بزرگی بیخ گوش پایتخت کشور قرار دارد. بلورچی با تأکید بر اینکه تاکنون هیچ آتشفشانی در کشور مورد پایش قرار نگرفته، افزود: متأسفانه ما هیچ تجربه‌ای درخصوص آتشفشان‌ها در کشور نداریم و هیچ زمین‌شناس و زلزله‌‌شناسی در کشور وجود ندارد که روی آتشفشان و زلزله‌های آن کار کرده باشد.
بنابراین لازم است هر‌چه سریع‌تر ایستگاه‌های پایش فعالیت خود را آغاز کنند. حتی یک روز نیز در تهیه بانک اطلاعاتی که بتواند ما را در پیش‌بینی کمک کند، مؤثر است. مشاور عالی و سخنگوی سابق سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور تأکید کرد: آتشفشان دماوند جزو آتشفشان‌های بسیار مخرب جهان است؛ یعنی از آتشفشان سن هلن که در سال۱۹۸۰ در مرز آمریکا و کانادا اتفاق افتاد نیز بزرگ‌تر است و می‌تواند ستون دودی خاکستری را تا ارتفاع ۲۵ کیلومتر به آسمان پرتاب کند که نشانگر توان بالقوه این آتشفشان است. وقتی چنین توانی در یک آتشفشان وجود داشته باشد خیلی تفاوتی نمی‌کند که در کجای دامنه کوه باشید. این آتشفشان استان‌های مازندران، سمنان و تهران را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد و بر استان‌های گلستان و البرز هم بی‌تأثیر نخواهد بود.
نقش تغییر اقلیم در بروز سیلاب
یک روز پیش از این اظهارات، بهلول علیجانی، متخصص آب و هواشناسی درباره وقوع سیل در روستای گزانه مازندران به همشهری گفت: آب‌شدن یخ‌های یخچال‌ها و جاری‌شدن سیلاب، هردو به تغییر اقلیم مربوط است اما این دو الزاما مرتبط با یکدیگر نیستند. استاد دانشگاه خوارزمی افزود: اگر رخ داده، یکباره اتفاق افتد و بعد مهار شود مربوط به بارش باران شدید است اما اگر سیلاب همچنان ادامه داشته باشد، به ذوب شدن یخچال مربوط است. او تأکید کرد: سیلابی که مهار شده نشان‌دهنده بارندگی شدید است، ذوب شدن یخ‌های دماوند که متوقف نمی‌شود تا سیلاب را متوقف کند اما ذوب شدن این یخ‌ها می‌تواند به‌شدت سیلاب ناشی از بارندگی شدید بیفزاید. به گفته علیجانی به‌دلیل تغییرات اقلیمی، پدیده‌های «فرین» افزایش یافته است؛ یعنی در یک سال بارندگی‌های رگباری رخ می‌دهد و در سال بعد خشکسالی اتفاق می‌افتد. سیلاب مازندران نیز از همین نوع است. صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی خشکسالی کشور هم درباره سیل گزانه به همشهری گفت: اگر یخ‌ها آب شوند و سیلاب اتفاق افتد، یعنی منابع آبی را از دست داده‌ایم. این یخچال‌ها ذخیره‌گاه‌های آب هستند که به‌تدریج آب را به خاک نفوذ می‌دهند یا در قالب رود، جاری می‌کنند. او تأکید کرد: اتفاقاتی از این دست که تاکنون رخ نداده و ناگهان بروز می‌کند، یکی از دلایلش، تغییر اقلیم است.
