سواد سلامت لازمه زندگی سالم

 مژگان جزی‌زاده کریمی | کارشناس علوم پزشکی شهید بهشتی:

تا پیش از این، همه دانش پزشکی را جزئی از مایملک جدا نشدنی پزشکان می‌دانستیم، یعنی هرآنچه فراگرفتنی است مربوط به پزشک و پرستار است اما حالا کارشناسان آموزش حوزه علوم پزشکی معتقدند، اندکی و گزیده‌ای از دانش پزشکی حالا سهم عموم مردم است. مردم نمی‌توانند در این فرایند منفعل باشند، حداقل انتظار از عموم مردم، آگاهی است؛ آگاهی برای هرگونه اقدام صحیح در فرایند تشخیص و درمان؛ این گزیده‌ای از سواد سلامتی است. اگر امروز با سواد نیستید اگر تنها به خواندن و نوشتن و توان استفاده از گجت‌ها دل‌خوش کرده‌اید، باید برای سلامتی جسمی و روحی‌تان نیز به اندازه کافی با‌سواد شوید تا اسیر انواع اتفاق‌های ناگوار برای خود و نزدیکانتان نشوید. سواد سلامتی از آن آگاهی‌های مهم و حیاتی است که باید برای آن تلاش کرد. حالا باید چه کار کرد؟ خود را در معرض هر نوع اطلاعات موثق در حوزه سلامتی و درمان قرار‌دهید. اگر امروز دارویی را تهیه کردید، بی‌امان خود را برای تنظیم 6و 8ساعت‌های مصرف آماده نکنید، قدری حوصله کنید و بروشور داخلی آن را کاملا مطالعه کنید، شما باید بتوانید عوارض احتمالی دارویی را با شرایط خود تطبیق دهید و موارد خطر احتمالی را با پزشک در میان بگذارید؛ این یکی از مواردی است که شما در کلاس سواد سلامتی باید تمرین کنید. این گوشه‌ای از تلاش شما برای این کلاس مهم است.این داستان وقتی به جاهای باریک‌تر می‌رسد که بسیاری از مردم به‌دلیل نداشتن آگاهی کافی، امروز در دام شایع‌ترین سرطان‌ها قرارگرفته‌اند؛ سرطان‌هایی که به‌دلیل زمان‌های طلایی درمان، نیاز به تشخیص بموقع و درمان فوری دارند. در کشور ما سالانه بین 70تا 100هزار نفر به سرطان مبتلا می‌شوند که تعداد زیادی از این جمعیت به‌دلیل عدم‌ خود‌مراقبتی و شناخت کافی از عوامل بیماری‌زا هم‌اکنون با این درد دست و پنجه نرم می‌کنند.

ازجمله آنها سرطان‌های دستگاه گوارش است که یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در بین مردان ایرانی است و متأسفانه به‌دلیل سرعت تکثیر در بدن، می‌تواند در مدت کوتاهی، فرد را از بین ببرد. تشخیص عمده این نوع سرطان‌ها وابسته به افراد و شناخت آنها به نکات مهم در مورد این نوع بیماری است تا به‌محض تغییر در متابولیسم بدن، سریعا به پزشک مراجعه کنند. اما تلخی قصه از آنجاست که وقتی با بسیاری از بیماران در پژوهشکده بیماری‌های گوارش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مواجه می‌شویم، از گفتن تغییرات مزاجی و تغییر در رنگ مدفوع و هر آنچه مربوط به سیستم گوارش می‌شود خودداری می‌کنند؛ این ناآگاهی از علایم مهم در ابتلا به بیماری و احساس شرم در تغییرات جسمی، موجب ابتلا و مرگ بسیاری از هموطنان بر اثر سرطان در سال‌های اخیر شده است.هرچند در میانگین جهانی، سن شیوع سرطان بالای 70سال تعیین شده است اما اخیرا سن ابتلا به برخی سرطان‌های روده‌ای در کشورهای ایران، مصر و اردن به زیر 50 و 40سال رسیده که این یعنی زنگ خطر جدی برای خانواده‌ها و جمعیت میانسال به صدا درآمده است. با ارتقای سواد سلامتی و مشارکت عمومی مردم در این برنامه می‌توان از خسارات جبران ناپذیر این بیماری پیشگیری کرد. همچنین سواد سلامتی عرصه‌های گوناگونی دارد که باید به یک جریان در رسانه‌های حوزه سلامت و متولیان سلامت تبدیل شود تا بهترین اثربخشی را داشته باشد.

این سواد به درک متقابل بیمار و سیستم درمان کمک می‌کند تا بتوان به هدف نهایی که هدف مشترکی برای هر دو قشر است، به راحتی دست پیدا کرد. در عین حال اما نباید اسیر سودجویانی شد که از طریق رسانه‌های مختلف سوءاستفاده می‌کنند و بر موج نگرانی مردم سوار می‌شوند تا سود‌های کلان به جیب بزنند. این سودجویان اغلب با تلقین نگرانی‌های کاذب به مردم، نشانه‌های اشتباه و غیرعلمی منتشر و از روش‌های غیراستاندارد برای درمان استفاده می‌کنند. سواد رسانه‌ای حالا ابزار مهم دیگری است که به کمک سواد سلامتی می‌آید تا قدرت تشخیص سره از ناسره را آسان کند. بهترین منبع برای دریافت آگاهی و ارتقای سواد سلامتی، کلام شفاهی پزشکان متخصص و توصیه‌هایشان است.

رسانه‌هایی را باید انتخاب کرد که مربوط به یک پایگاه علمی است، وبسایت‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی، مراکز درمانی آموزشی دولتی و سرویس‌های علمی بسیاری از خبرگزاری‌ها منابع موثق و قابل‌اطمینانی هستند که به ما کمک می‌کنند. از امروز به راحتی از مطالب سلامتی و پزشکی نگذرید و با عینک باسوادی به همه آنها نگاه کنید؛ به‌خودتان بیشتر توجه کنید و هرچه می‌دانید را با بخشندگی تمام به دیگران و اطرافیانتان یاد بدهید.