موج ورود دهه هفتادی‌ها و زنان به بازار کار

احمد میرخدائی/روزنامه‌نگار

تغییر روند نرخ مشارکت اقتصادی در بازار کار ایران، تحولی است که زنان، فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و دهه هفتادی‌ها در ایجاد آن نقش اساسی داشته‌اند و بازوی پژوهشی مجلس آن را یک تغییر بنیادی در بازار کار ایران لقب داده است.
به گزارش همشهری، دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی از وضعیت بازار کار ایران در 3.5سال منتهی به زمستان96 منتشر کرده که ضمن رفع ابهام‌های مطرح شده در حوزه اشتغال، می‌تواند آمارهای دولت در زمینه اشتغال‌زایی را نیز تأیید کند.  براساس این گزارش، تحولات بنیادی بازار کار ایران از نیمه دوم سال 1393با تغییر روند نرخ مشارکت اقتصادی ایرانیان آغاز شده که می‌توان از آن به‌عنوان آغاز دوره‌ای جدید یاد کرد؛ دوره‌ای که مشخصه اصلی آن تغییر تصمیم جوانان برای ورود به بازار کار است و باعث شده در 3.5سال منتهی به زمستان 96بیش از 3میلیون نفر به جمعیت فعال ایران افزوده شود درحالی‌که در دوره 10سال قبل از این تاریخ جمعیت فعال کشور تقریباً بدون تغییر بوده است.

سه‌گانه تحول‌آفرین

بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد افزایش جمعیت فعال و نرخ مشارکت در دوره زمانی پاییز 93تا زمستان‌96 تحولی است که 3گروه اصلی یعنی زنان، فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و متولدان دهه70 نقش پررنگی در ایجاد آن داشته‌اند. 80درصد افراد اضافه شده به جمعیت فعال در مناطق شهری سکونت داشته‌اند که این موضوع سبب خواهد شد با سرعت بیشتری سهم جمعیت شهری از جمعیت فعال در سال‌های آینده افزایش یابد. نکته قابل‌توجه اینکه 70درصد از جمعیت 3میلیون نفری اضافه‌شده به جمعیت فعال در همین دوره زمانی شاغل شده‌اند و به‌طور متوسط در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل 706هزار نفر به جمعیت شاغل اضافه شده اما بازهم این اتفاق برای کاهش نرخ بیکاری یا حتی تثبیت آن کفایت نکرده و افزایش نرخ بیکاری را در فصول موردبررسی در پی داشته است زیرا یک‌میلیون نفر از افراد اضافه شده به جمعیت فعال، بیکار مانده‌اند.
براساس این گزارش، در سال‌های 1384تا 1393تعداد دانشجویان با رشد بسیار بالایی نزدیک به 3برابر شد، اما اثر این موضوع در بازار کار منعکس نشد و در کل این 10سال، کمتر از 20درصد جمعیت فعال کشور را افراد دارای تحصیلات دانشگاهی تشکیل می‌دادند درحالی‌که در 14فصل منتهی به زمستان96، ترکیب تحصیلی جمعیت وارد شده به بازار کار تغییر اساسی کرده و 55درصد افزایش جمعیت فعال را افراد دارای تحصیلات دانشگاهی تشکیل داده‌اند و با اجرای طرح‌هایی مانند کارورزی که دستمزد پایه فارغ‌التحصیلان برای ورود به بازار کار را کاهش داده، به یافتن شغل موفق شده‌اند. نکته قابل‌توجه دیگر درخصوص جمعیت فعال وارد شده به بازار کار، نقش پررنگ جوانان متولد دهه‌70 است که ضریب افزایش حضور آنها در بازار کار 50درصد بیش از جوانان دهه 60بوده است. در این دوره جمعیت فعال متولدان دهه60 یک‌میلیون نفر افزایش یافته درحالی‌که افزایش جمعیت فعال متولدان دهه70 بیش از 1.5میلیون نفر بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در 14فصل منتهی به زمستان96 حدود 61درصد از جمعیت اضافه شده به جمعیت فعال را متولدان دهه70 و 32درصد را متولدان دهه 60تشکیل داده‌اند.

زنگ تغییر ساختار جنسیتی بازار کار ایران نواخته شد

از پاییز سال 1393تغییر تصمیم جوانان برای خارج نماندن از بازار کار به‌دلیل ادامه تحصیل، خانه‌داری یا علل دیگر، عملاً ساختار بازار کار را با ترکیبی متفاوت مواجه کرده است. بازار کار ایران تا پیش‌ازاین تاریخ از نظر جنسیتی بسیار نامتقارن بوده و زنان همواره کمتر از 20درصد جمعیت فعال را تشکیل می‌دادند اما از پاییز 93با موج درخواست زنان برای اشتغال مواجه شده است. براساس آمارها در سال‌های 1384تا 1393به‌طور متوسط 18.2درصد از جمعیت فعال کشور را زنان تشکیل می‌دادند اما ترکیب جنسیتی جمعیت افزوده شده به جمعیت فعال در 14فصل منتهی به زمستان 1396کاملاً متفاوت از ساختار جنسیتی بازار کار بوده و نیمی از جمعیت اضافه شده به جمعیت فعال و گاه تا 60درصد، زنان بوده‌اند که این موضوع نشان از تغییر ساختار جنسیتی بازار کار ایران درسال‌های آینده دارد و نیاز است برای جلوگیری از جهش نرخ بیکاری زنان، پتانسیل‌های ایجاد اشتغال مناسب برای آنها در اقتصاد کشور ایجاد شود.