مرگ زودرس اصلاحات اقتصادی عربستان

«اصلاحات اقتصادی و جنگ یمن»؛ این 2 پرونده طی سال‌های گذشته به‌عنوان نمادی از ورود ولیعهد جوان عربستان به قدرت معرفی شده بودند. نه‌تنها رسانه‌های سعودی و اماراتی، بلکه حتی بخشی از بزرگ‌ترین رسانه‌های جهان ازجمله نیویورک‌تایمز، بارها با بررسی جزئیات طرح‌های اقتصادی محمد بن‌سلمان، مشهور به چشم‌انداز 2030 به تبلیغ غیرمستقیم برای ولیعهد جوان عربستان سعودی پرداختند. اصلاحات ولیعهد قرار بود طی یک دهه، به‌تدریج ساختار سنتی حاکم بر اقتصاد عربستان را از طریق سلسله اقدامات زیرساختی تغییر دهد؛ اقداماتی ازجمله ایجاد بزرگ‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری عمومی در جهان، خروج منابع درآمد دولت از انحصار نفت، تقویت گردشگری، زمینه‌سازی برای رشد چشمگیر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، اجرای ابرطرح‌های اقتصادی همچون ساخت شهر صحرایی نئوم در کرانه دریای سرخ و از همه مهم‌تر، خصوصی‌سازی‌ غول نفتی آرامکو.

اما تمام این طرح‌هایی که با پوشش گسترده رسانه‌ای اعلام شد به‌تدریج به حاشیه رفته و در سایه تنش‌های پی‌درپی سیاسی عربستان طی 2سال گذشته، کمتر خبر و گزارش جدیدی درباره میزان پیشرفت آنها منتشر شده است. به این ترتیب، مؤسسات و رسانه‌های اقتصادی مهمی به انتقاد از رویکرد حاکم بر مدیران مالی عربستان سعودی برای اجرای طرح‌های ولیعهد پرداخته و برخی از آنها حتی اجرای چنین طرح‌هایی را غیرعملی به‌شمار آورده‌اند. این گزارش‌ها با انتشار اخباری مبنی بر انصراف عربستان سعودی از واگذاری بخشی از سهام شرکت آرامکو، به‌عنوان گام اول اصلاحات اقتصادی بیش از پیش تقویت شدند. نخستین خبر در این زمینه از سوی رویترز منتشر شد. این خبرگزاری نوشت: به‌نظر می‌رسد عواملی ازجمله افزایش قیمت نفت انگیزه لازم در میان حاکمان عربستان برای تعهد به اصلاحات اقتصادی و تکثیر منابع دولت را کاهش داده است، بنابراین فعلا طرح مهم واگذاری سهام آرامکو اجرا نخواهد شد.

لغو واگذاری سهام آرامکو، به عنوان مهم‌ترین بخش از اصلاحات اقتصادی که قرار بود سرمایه لازم برای آغاز بسیاری از این اصلاحات را فراهم کند، بخشی از تحلیلگران را تا آنجا پیش برده که اصولا چشم‌انداز 2030 را از‌بین‌رفته می‌بینند. در این زمینه باید توجه داشت در طرح رویایی شهر نئوم، طبق اعلام دولت عربستان سعودی، قرار بود از طریق واگذاری اولیه سهام آرامکو، 15درصد از سرمایه لازم برای اجرای طرح تأمین شده و بعد از آن جذب سرمایه صورت بگیرد. روزنامه فایننشال‌تایمز در این‌باره نوشته است: تا پیش از این گفته می‌شد بخش‌های متعددی از چشم‌انداز 2030 فاقد مکانیسم واقعی برای اجرایی شدن است، اما حالا باید گفت اصولا پولی برای اجرای آن طرح‌ها در میان نیست.

از سوی دیگر، در گزارشی که توسط مؤسسه اقتصادی مطالعات بین‌المللی اس راجاراتنام منتشر شده با اشاره به تعویق واگذاری سهام آرامکو آمده است: مشکل اینجاست که هرچه این عرضه عمومی بیشتر به تأخیر می‌افتد و هرچه ابهامات در مورد چرایی این تأخیر و مسائل مربوط به آن بیشتر می‌شود، اعتماد (سرمایه‌گذاران) بیشتر تضعیف می‌شود. اعتماد سرمایه‌گذاران که در این گزارش به‌عنوان معلول ابهام در روند واگذاری سهام آرامکو معرفی شده، موضوع بخش عمده‌ای از انتقادات اقتصادی به سیاست‌های ولیعهد عربستان سعودی است. خبرگزاری بلومبرگ در این زمینه با انتشار گزارشی که در آن، همچون فایننشال‌تایمز، چشم‌انداز 2030 را پایان‌یافته می‌بیند، نوشته است: عدم‌شفافیت در روند اجرای تعهدات دولتی بر اساس چشم‌انداز و همچنین بحران‌های سیاسی متوالی، منجر به تضعیف اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و در نتیجه کاهش سرمایه‌گذاری مستقیم در عربستان به میزان 81درصد در مقایسه با سال گذشته شده است.

تمام اینها در حالی است که عربستان، بدون تأیید صحت خبر لغو واگذاری سهام آرامکو، به‌دنبال استقراض 11میلیارد دلاری از بانک‌های جهانی است؛ امری که نشان‌دهنده تلاش دولت این کشور برای جبران منابع مالی است که قرار بود از طریق فروش سهام غول نفتی این کشور تأمین شود.