زمان برداشت از مزرعه شورا

با گذشت ۴دوره از عمر شوراها و یک‌ سال از فعالیت شورای پنجم می‌توان ادعا کرد این نهاد اجتماعی به رتبه و مرحله‌ای رسیده که دیگر نمی‌توان آن را نهادی نوپا خطاب کرد؛ از این دیدگاه  شوراها وارد مرحله بلوغ و بالندگی خود شده‌اند. البته که قبولی یا مردودی کارنامه یکساله شورای شهر تهران به‌نظر مردم بستگی دارد و چه بسا شهروندان وضعیت حاکم بر شرایط اقتصادی کشور را در ارزیابی خود از مدیریت شهری هم دخیل کنند و در نتیجه نمره چندان قابل‌قبولی به عملکرد شورای شهر و مدیریت شهری پایتخت ندهند اما به هرحال اینکه اعضای شورای شهر کلانشهرها به‌ویژه شورای شهر تهران، جای خود را در میان سیاسیون رده بالا باز کرده‌اند، صراحتا عملکردهای سایر دستگاه‌ها را نقد می‌کنند و خود نسبت به پیگیری تذکرات‌‌شان از سوی شهرداری‌ها تا حدودی رضایت دارند، کتمان نشدنی است.پس شورای شهر را دیگر نمی‌توان با وجود همه کمبودها، بی‌مهری‌ها و حتی اشتباهات بزرگ و بعضا فسادآلود، یک‌نهاد تشریفاتی به‌حساب آورد؛ هرچند که ممکن است نقدهای زیادی متوجه عملکرد پارلمان شهری باشد. نکته مهم در عملکرد شورای شهر، به انتخاب شهردار بازمی‌گردد. به هر ترتیب تصمیمات شهردار یک‌کلانشهر، تأثیرات کاملا محسوسی روی زندگی شهروندان می‌گذارد. از این دریچه، حتما شورای شهر با انتخاب شهردار، دارای مسئولیت بزرگی است. یادمان نمی‌رود که در طول تاریخ 19ساله فعالیت شورای شهر تهران، چه کسانی به‌عنوان شهردار برگزیده شدند و سپس پا به عرصه انتخابات ریاست‌جمهوری گذاشتند.

پیشینه شوراهای شهر تهران
دوره نخست

برای پیگیری مطالبات مردم از مدیریت شهری نیاز به شورایی بود که این امر را دنبال کند. همین شد که شوراهای اسلامی به‌عنوان پایه و بنیاد مردم‌سالاری از مردم برآمد تا به نمایندگی از آنها در تصمیم‌گیری‌های شهری وارد شوند. تمرین این دمکراسی نخبگان در کشور ما پس از انقلاب اسلامی این فرصت را پیدا کرد اما شوراهای شهر که در قانون اساسی با نام شوراهای اسلامی شهر و روستا از آن یاد می‌شد، 20سال فرصت اجرا نیافت تا آنکه در اسفند 77، مردم را برای نخستین بار برای تعیین سرنوشت شهر و روستای محل زندگی‌شان، به پای صندوق‌های انتخاباتی بکشاند. با آغاز سال 1378شورای اسلامی شهر و روستا در بسیاری از شهرها و روستاهای کشور تشکیل شد اما ماهیت سیاسی اعضای آن در بسیاری از شهرها و به‌ویژه تهران، باعث شد مردم نتوانند با کارکرد واقعی آن آشنا شوند. جز شوراهای اسلامی روستاها و شهرهای کوچک، در چند شورای شهر بزرگ مانند مشهد، اصفهان و کاشان که نسبتا عملکرد خوب و مثبتی در دوره اول از خود به جا گذاشتند، سایر شوراهای شهر به تقابل با سازمان‌های دولتی پرداختند و باچالش‌هایی مانند نبود ثبات در مدیریت شهری و تقابل با وزارت کشور و حتی درگیری و جدل با شهرداری منتخب خود روبه‌رو شدند که این وضع در تهران و بروجرد به انحلال شورای شهر نخست منجر شد.

اگر بخواهیم نگاهی کوتاه به شورای شهر تهران در دوره نخست داشته باشیم جنجال‌های سیاسی، تغییر مدیران در کنار غیبت و استعفاهای اعضای شورا و تعطیلی‌های پرشمار را مشاهده می‌کنیم؛ ضمن اینکه بیشتر عمر شورای شهر به تغییر شهرداران گذشت و کمتر توانست در زمینه تصویب طرح‌های مختلف موفق عمل کند.

دوره دوم

جنجال‌های دوره اول شورای شهر تهران خودش را به‌نوعی در دوره دوم هم نشان داد. با این حال با انتخاب شورای شهر دوم تهران، روندی تازه در جریان شکل‌گیری شوراهای شهر رخ داد. از مهم‌ترین مصوبات این شورا توجه به جنوب شهر بود؛ اگرچه این توجه چندان نظام‌مند نبود و بیشتر اعضای شورای شهر با رویکرد شهردار وقت که به تعبیر خود او از پدیده‌های شورای شهر دوم بود، همراهی می‌کردند. احداث بزرگراه شهر‌ری و احداث 9کیلومتر از بزرگراه امام علی و همچنین احداث بخشی از بزرگراه شهیدصیاد شیرازی به‌عنوان یکی از محوری‌ترین اقداماتی بود که در این دوره شورا مورد توجه قرار گرفت. تصویب پروژه احداث تونل رسالت نیز کارنامه به یادگار مانده از شورای شهر دوم است. شورای شهر دوم 2دوره شهردار را به تهران آورد؛ شهردار اول که رئیس‌ دولتهای‌ نهم و دهم شد و شهردار دوم که با ثبت یک‌رکورد 12ساله بر این مسند تکیه زد و بسیاری از اقدامات در شهر تهران را راهبری کرد. یکی دیگر از اقدامات شورای شهر در این دوره برداشتن نخستین قدم برای تشکیل شورایاری‌ها بود.

دوره سوم
دوره سوم شورای شهر تهران نیز با اتفاقات بسیاری همراه بود. اعضا در این دوره فعالیت هرچه بیشتر شورایاری‌ها را پیگیری کردند. محمدباقر قالیباف از سال 84به‌عنوان دومین گزینه شهرداری تهران در شورای شهرسوم با اکثریت قاطع آرا توانست بر مسند شهرداری تهران تکیه بزند. او در سال 84با طرح شعار پایان دادن به پروژه‌های نیمه تمام پایتخت، در طول 2سال فعالیت توانست تونل رسالت که بیش از 9سال از ساخت آن می‌گذشت را در سال 85با حمایت شورای شهر به بهره‌برداری برساند. توسعه معابر پایتخت و تکمیل بزرگراه‌ها و همچنین پایان ساخت برج میلاد از دیگر اقدامات او بود. با چنین کارنامه‌ای، شورای شهرسوم او را دوباره برای تکیه زدن کرسی ساختمان بهشت انتخاب کرد. خلاصه کار آنها این می‌شود که اعضای شورای شهر در دوره سوم بیشتر سعی کردند از جناح گیری‌های سیاسی فاصله بگیرند و تمرکز خود را بر فعالیت‌های توسعه‌ای پایتخت معطوف کنند.