عملیات غیرممکن در خزر

سمیرا مصطفی‌نژاد

هیجان و آرامش همزمان یا شاید دلهره توأم با حس امنیتی غریب است که سفر در دریا را به یکی از جذاب‌ترین شکل‌های سفر تبدیل کرده ‌است. بسیاری از گردشگران و ماجراجویان درصورت وجود گزینه سفر دریایی در کنار سفر زمینی یا هوایی، سفر در دل دریا را انتخاب می‌کنند، شاید به‌خاطر آرامش و دلنوازی محیط دریاها و اقیانوس‌ها یا شاید به‌خاطر غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و گاه پرخطر بودن شرایطی که برای رسیدن به مقصد باید از میان آن عبور کرد.

بسیاری از گردشگران ایرانی یا خارجی تجربه سفر در خلیج‌فارس، از شهری به بندری در امارات یا قطر و ‌یا از جزیره‌ای به جزیره‌ای دیگر را دارند، اما این شکل از سفر دریایی، در دریای خزر که به 4کشور روسیه، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان محدود می‌شود، وجود ندارد. دلیل نبود امکان سفر دریایی در خزر به گفته هادی حق‌شناس-معاون امور دریایی سازمان بنادر کشور- تا حدی با شرایط اقلیمی و جبهه‌های آب و هوایی بزرگ‌ترین دریاچه جهان در ارتباط است و تا حدی نیز به بی‌علاقگی بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در زمینه گردشگری در دریای خزر.

به گفته حق‌شناس، تقریبا بیش از 2دهه گذشته کشتی مسافربری میرزاکوچک‌خان بین بندر انزلی یا بندر نوشهر به باکو یا بندر ترکمان‌باشی ترکمنستان در رفت‌وآمد بود و فعالیت داشت. حداکثر سرعت این کشتی در آن دوران 15گره دریایی بوده ‌است، یعنی در حدود 30کیلومتر بر ساعت و این به آن معنی است که اگر کسی قصد داشت از مرز آستارا به باکو سفر کند، سفر زمینی برای او سریع‌تر بود تا سفر دریایی. علاوه بر این، ‌سفرهای دریایی برنامه زمانبندی مشخصی ندارند، زیرا نامساعدشدن شرایط آب و هوایی به‌سادگی می‌تواند برنامه‌های گردشگری را مختل کند و به تأخیر بیندازد.

حق‌شناس می‌گوید: دریای خزر، در ظاهر دریاچه نامیده می‌شود، اما عمق عمیق‌ترین نقطه از دریای خزر 10برابر بیشتر از عمیق‌ترین نقطه در خلیج‌فارس است؛ یعنی حداکثر عمق در خلیج‌فارس حدود 100متر و در خزر حدود هزارمتر است، و زمانی که عمق بیشتر باشد، تلاطم و موج‌ها سهمگین‌تر می‌شوند، از این‌رو در خزر موج‌هایی با ارتفاع بیش از 10متر نیز ثبت شده‌اند. همچنین دریای خزر از 3جبهه هوایی برخوردار است که درصورت عبور مسیر سفر ‌از میان این سه جبهه، مسافران ممکن است در یک روز 3وضعیت آب و هوایی متفاوت را تجربه کنند، ‌همین نوسان می‌تواند برنامه‌ریزی سفرهای دریایی در خزر را دشوارتر ‌سازد. از این‌رو غیرقابل پیش‌بینی بودن شرایط سفر در خزر، طولانی بودن مسیرها و کند بودن سرعت کشتی‌ها باعث شده‌است تا از سفر دریایی در خزر استقبال چندانی نشود و این شکل از گردشگری در منطقه خزر برای مسافران جذابیتی نداشته‌ باشد.

به گفته حق‌شناس، سازمان بنادر به‌دنبال آن است تا با کمک بخش خصوصی، کشتی‌های پرسرعت‌تری مانند کاتاماران را برای سفرهای دریایی به‌کار گیرد؛کشتی‌هایی که سرعت آنها به 100کیلومتر بر ساعت نیز می‌رسد. در این صورت سفری که با کشتی میرزا‌کوچک‌خان 12تا 13ساعت طول می‌کشید، در عرض 3 تا 4ساعت به پایان خواهد رسید و جذابیت سفر دریایی برای گردشگران به این شکل افزایش پیدا خواهد کرد. با این‌همه بخش خصوصی به‌دلیل شرایطی که پیش‌تر درباره خزر بیان شد، تاکنون استقبالی از این برنامه نداشته ‌است.

معاون امور دریایی سازمان بنادر معتقد است: اگر چه کشورهای همسایه خزر از جذابیت‌های گردشگری زیادی برخوردارند اما طول مسیر و نامساعد بودن شرایط دریا، تقاضای چنین شکلی از گردشگری را از بین برده ‌است. از این‌رو قرار است به‌عنوان نخستین قدم در مسیر ایجاد برنامه‌های گردشگری در خزر، مسیر دریایی کوتاهی برای سفر میان بنادر ایجاد شود؛ سفری به مسافت تقریبی 10کیلومتر میان بندر انزلی و بندر منطقه آزاد کاسپین تا مردم بتوانند علاوه بر شنا، از سفر‌های دریایی و تفریحی در دریای خزر استفاده کنند. در همین راستا، هم در سازمان بندر انزلی و هم در منطقه آزاد کاسپین که هردو از رژیم حقوق مناطق آزاد پیروی می‌کنند، برنامه‌هایی برای ایجاد بنادر تفریحی یا مارینا در دست اجراست تا هرچه زودتر امکان استفاده از این خط مسافرتی کوتاه دریایی فراهم شود.