راز سر به مهر قلعه «بوینی یوغون»

 لیلا ساریخانی| اردبیل- خبرنگار:


قلعه‌ها را می‌توان تاریخ ایستاده مقاومت نامید که رازهای سر به مهری از مردمان گذشته در دل دارند. یکی از قلعه‌های تاریخی استان قلعه «بوینی یوغون» در روستای هدف گردشگری کورعباسلو است که برخی‌ها معتقدند رگه‌هایی از تمدن اورارتوها (مربوط به عصر آهن) در این قلعه مشاهده می‌شود. نوع معماری سازه‌ها در اطراف این قلعه مشابه مکان‌های باستانی مانند شهر یئری در پیرازمیان، بینه لر در روستای انار و روستای کنزق در سرعین است.


سازه‌های سنگی

در 11 کیلومتری شهر نیر، قلعه اسرارآمیز و طبیعی بوینی یوغون در جوار روستای کورعباسلو سر برافراشته است. برای بالا رفتن از کوه و قلعه پله‌هایی وجود دارد که حاصل تراش سنگ‌ها است و صعود به قلعه را بسیار آسان کرده است اما گذر از برخی قسمت‌ها کار صخره‌نوردان است.
بالای این کوه سنگی 6 حوضچه (آب‌انبار) دست‌ساز وجود دارد که حاصل تراش سنگ از کف قلعه است و این نشان از توانایی و هنر ساکنان در تراش و کندن کوه دارد و گویا آب باران و برف در آنها ذخیره شده و مورد استفاده ساکنان قلعه قرار می‌گرفته است. اهالی روستا معتقد هستند این حوضچه‌ها عمقی بیشتر از آنچه که دیده می‌شود، دارند و منابع آبی زیادی در آنها ذخیره می‌شود. جوی‌های کوچک سنگی روی صخره‌های قلعه دیده می‌شود که برای هدایت برفاب و باران به حوضچه تراش خورده‌اند.

معماری سنگی این قلعه در دنیا کم‌نظیر است و باعث شده است قلعه بوینی یوغون به سایت موزه روباز باستان‌شناسی در کشور تبدیل شود. سنگ‌های درشت به ضخامت 2 تا 5 متر برای محافظت از اهالی قلعه چیده شده‌اند. دیواره‌های سنگی‌ای به ارتفاع حدود ۳۰۰ متر قلعه را از دو جناح شمال و جنوب غیرقابل نفوذ کرده‌اند. جناح‌های قابل نفوذ نیز با دیوارهایی از سنگ و ساروج به شکل غیرقابل نفوذ درآمده بوده‌اند که اکنون از آن دیوارها جز نشانه‌هایی چیزی باقی نمانده است.


 تاریخ 4000 ساله

آثار به جا مانده در این مکان نشان از تاریخ 4هزار ساله دوران مفرغ و آهن دارد. دوران اشکانی، همزمان با جنگ‌های ایران و روم دوره رونق این قلعه بوده است و جالب است که قلعه در این دوره بیش از آن‌که کاربرد نظامی داشته باشد محل سکونت بوده است. کارشناسان معتقدند وسعت بالغ بر ۳۰۰ هکتار و چندلایه‌ای بودن قلعه نشان‌دهنده استمرار سکونت انسان از دوره اشکانی تا دوره صفوی در آن است.

«روزبه پورقاسمی» کارشناس تاریخ معتقد است قلعه بوینی یوغون از مهم‌ترین دژهای آذربایجان در دوران تاریخی و صدر اسلام و حتی بعد از آن بوده است. وی می‌گوید: به نظر می‌رسد موقعیت خاص طبیعی، وفور آب و غذا  از دلایل انتخاب مکان قلعه بوده و به دلیل سرمای استخوان‌سوز منطقه تاب مقاومت در زمستان برای دشمنان تقریبا ناممکن بوده است.


استفاده به عنوان موزه

سرپرست اداره کل میراث‌ فرهنگی‌، صنایع دستی‌ و گردشگری‌ استان‌ می‌گوید: پس‌ از‌ کاوش‌ و پایان‌ کار باستان‌شناسی‌، از محوطه‌ این قلعه به‌ عنوان‌ گنجینه و موزه‌ استفاده‌ می‌شود. «نادر فلاح» می‌افزاید: کمپ‌های گردشگری در حاشیه قلعه بوینی یوغون ایجاد می‌شود تا ضمن بهره‌مندی از توسعه گردشگری، تاریخ منطقه به خوبی به گردشگران معرفی شود.

فلاح به مهاجرت معکوس به روستای کورعباسلو اشاره می‌کند و می‌افزاید: تحقق اشتغال با گردشگری روستایی امکانپذیر است و باید در این زمینه برنامه‌‌ریزی و سرمایه‌گذاری شود.
برگزاری کارگاه‌های صخره‌نوردی، کمپ‌های کوهنوردی، ترتیب سفر گروه‌های گردشگری، راه‌اندازی تله‌کابین و رستوران و مراکز اقامتی مدرن از گزینه‌هایی است که برای رونق گردشگری و سرمایه‌گذاری در جوار این قلعه و پیرامون روستای کورعباسلو پیشنهاد می‌شود.


احداث هتل سه ستاره

فرماندار نیر نیز خبرهای خوشی برای اهالی ساکن در دامنه این قلعه دارد و از احداث نخستین هتل سه ستاره روستایی شهرستان در روستای نمونه گردشگری کورعباسلو خبر می‌دهد که از سوی بخش خصوصی احداث و راه‌اندازی می‌شود. «علیرضا علیپور» به جاذبه قلعه تاریخی بوینی یوغون اشاره می‌کند و می‌افزاید: با توجه به ظرفیت‌های منطقه در صورت راه‌اندازی این هتل، تحول بزرگی در بخش گردشگری شهرستان نیر را شاهد خواهیم بود. علیپور تامین نشدن زیرساخت‌های گردشگری با وجود امکانات و قابلیت‌های منحصربه‌فرد منطقه را از مشکلات نیر ذکر می‌کند و ادامه می‌دهد: ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی در مناطقی مانند روستای کورعباسلو می‌تواند توسعه گردشگری را رقم بزند. وی با اشاره به اهمیت مکان‌های تاریخی بی‌نظیر مانند قلعه بوینی یوغون اظهار می‌کند: با سرمایه‌گذاری در گردشگری شهرستان، می‌توان گردشگران طبیعت را به مکان‌های تاریخی هدایت کرد تا هم جاذبه‌های تاریخی نیر معرفی شوند و هم  گردشگری نیر از تک‌بعدی بودن خارج شود. فرماندار نیر تاکید می‌کند احیای جاذبه‌های تاریخی گردشگری مشارکت و همکاری اهالی را نیز می‌طلبد.


راز قلعه بوینی یوغون

مانند بسیاری از مکان های تاریخی اسرار آمیز، خرافات زیادی درباره قلعه بوینی یوغون که از مهم‌ترین قلعه های قبل از تاریخ اسلام در ایران است نیز شنیده می شود که عجیب ترین آن آدم‌خوار بودن قلعه است. این جاذبه عجیب و غریب مانند بسیاری از جاذبه های دیگر ساخت بشر، متروک مانده و به همین علت رمز و رازش بیشتر شده است. قلعه ی آدم خوار بوینی یوغون محلی برای قصه پردازی های محلیان که آن ها هم انتقال دهنده ی داستان های   اجدادشان هستند، شده است. می گویند که قرن ها پیش، مردمانی که به روستای کورعباسلو در استان اردبیل می رفتند، پس از بازدید از قلعه باستانی بوینی یوغون به صورت کاملا مرموز و اسرارگونه ای ناپدید می شدند.

چون معلوم نبود که چه بر سر این افراد آمده است، محلیان می گفتند گویی این قلعه آن ها را بلعیده است! با ادامه داشتن این روند، کم کم این دژ در میان اهالی روستا به قلعه آدم خوار مشهور شد و داستان های بی شمار و بسیار زیادی درباره آن دهان به دهان در میان مردم محلی پیچید. البته امروز معمای این قلعه مخوف را پژوهشگران به نوعی حل کرده اند. به دلیل صعب العبور بودن مسیر، گاه گردشگران از آن سوی قلعه و تپه بر می گشتند که چنین تصور می شد رفتگان دیگر برنگشتند.