نسخه مرد بودجه ایران

نسخه مرد بودجه ایران

محمد کردبچه که بخش اعظم عمرش‌ را در ساختمان سازمان برنامه و بودجه صرف تراز کردن ساختار دخل و خرج سالانه کشور کرده حالا در تلاش است بلکه سیاستمداران و تصمیم‌سازان در دولت و مجلس را متوجه سازد که اینگونه دخل و خرج کردن به بن‌بست می‌رسد و باید طرحی نو درانداخت.  او که به واقع مرد بودجه ایران است نسخه‌اش برای درمان بیماری مزمن ساختار بودجه ایران، یک کلام بیشتر نیست؛ بودجه‌ریزی عملیاتی. او که همه سال‌ها به رصد آمارها و اعداد بودجه نظر داشته تا ریالی از پول این کشور بی‌جهت هزینه نشود، البته همواره از سیاست‌گریزان بوده و به تخصص و دانش پایبند و معتقد است باید ساختار مالیه دولت اصلاح و کسری تراز دخل و خرج دولت به صفر نزدیک شود. اشاره او به گذران امور دولت‌هاست با تکیه بر درآمدهای نفتی و استقراض از آینده و به همین سبب اظهارنظر او نشانه‌ای است از چالش جدی پیش روی بودجه ایران تا به‌جای خرج کردن از جیب آیندگان، ریالی و ارزی هم برای نسل آینده باقی بماند. راستی کردبچه با آن چهره روشن و همیشه آراسته‌اش چه می‌گوید و آیا دیدگاه او برای اصلاح ساختار بیمار بودجه و مالیه دولت شنیده می‌شود؟ به زبان ساده می‌گوید: این نظام فعلی مالیاتی نمی‌تواند پایه‌های درآمدی دولت را مستحکم سازد و پیشنهاد او به جای مالیات‌ستانی به روش سنتی و ناکارآمد، افزایش پایه‌های مالیاتی و کم‌کردن از معافیت‌ها و فرارهای مالیاتی است، پیام روشن کردبچه، گرفتن مالیات از بخش‌های اقتصادی و افرادی است که مالیات نمی‌دهند. در غیراین صورت مالیات ستاندن از مالیات‌دهندگان فعلی هم تبعیض‌آمیز است و هم ناکارآمد و اقتصاد ایران و بودجه دولت‌ها را همچنان معتاد به درآمدهای نفتی نگه می‌دارد.

مرد بودجه ایران البته از واقعیت تلخی پرده برمی‌دارد و گفته‌ها و شعارهای سیاستمداران و دولتمردان برای اصلاح بودجه از محل کم‌کردن هزینه‌های جاری دولت را زیر علامت سؤال قرار می‌دهد. او می‌گوید: بسیاری از کارشناسان و نمایندگان مجلس تأکید می‌کنند که دولت باید هزینه‌های جاری خود را کم کند اما نکته مهمی که در این بخش وجود دارد این است که اگر به ترکیب هزینه‌های جاری نگاه کنیم، حدود ۷۵درصد اعتبارات هزینه‌ای دولت را حقوق و دستمزد و حق بیمه و بازنشستگی تشکیل می‌دهد که امکان صرفه‌جویی در آن بسیار کم است. روایت دیگر او این است که 80درصد از هزینه‌های جاری سالانه دولت در بخش دفاع، آموزش، بهداشت و سلامت و البته تأمین اجتماعی صرف می‌شود و با روش‌های معمولی و کهنه هیچ دولتی نمی‌تواند از این هزینه‌ها بزند. کردبچه که سال‌هاست مشاور عالی‌ترین مقام برنامه و بودجه ایران است، معتقد است باید طرحی نو در انداخت و بین هدف‌های کمی دولت‌ها بودجه‌خواران رابطه‌ای هدفمند برقرار شود. منظور شفاف او این است که به جای اهداف بلند با بودجه کم، باید اهداف را با بودجه واقعی بست و از آرمان‌گرایی و بودجه‌های شعاری دست برداشت تا با حاکم شدن بودجه‌ریزی عملیاتی بتوان از بودجه‌خواران توضیح خواست و پاسخ گرفت که با پول بیت‌المال چه می‌کنند.

بودجه‌ریزی عملیاتی یعنی بستن روزنه‌های هدر‌دهنده بودجه کشور، جلوگیری از ریخت‌و‌پاش‌های پنهان شده پشت اهداف و شعارهای توخالی، یعنی حذف بودجه دستگاه‌های غیرپاسخگو؛ یعنی اینکه مردم بدانند آنها که از بیت‌المال بودجه می‌گیرند، برای چه می‌گیرند و در کجا هزینه می‌کنند و نتیجه آن‌چه می‌شود. پیشنهاد مرد بودجه ایران البته مخالفانی جدی دارد، مخالفانی از جنس افراد غیرپاسخگو، دارای قدرت پنهان شدن در پشت قوانین و مقررات به ارث رسیده از گذشته، مخالفانی از قماش رانت‌جویان و دوستداران حیات اقتصاد در زیرزمین، مخالفانی از دسته کسانی که در بیان خود را گاه مدافع مردم معرفی می‌کنند و خواسته یا ناخواسته حقی از بیت‌المال را تضییع می‌کنند.