فقط 20میلیون هکتار از زمین‌های کشاورزی زیر کشت می‌رود
هر ساله تخصیص ارز واردات و تنظیم بازار کالاهای اساسی یکی از دغدغه‌های سیاستگذاران و سرمنشأ توزیع برخی رانت‌ها و مفاسد در تأمین و توزیع این اقلام است. با مهدی کریمی‌تفرشی- رئیس هیأت مدیره تعاونی تولید‌کنندگان مواد غذایی گفت‌وگو کرده‌ایم.
ظرفیت‌های بخش کشاورزی تا چه حد قادر به تأمین نیاز کشور به کالاهای اساسی است؟
آمارها نشان می‌دهد در ایران 50میلیون هکتار زمین زراعی مناسب وجود دارد که فقط 20میلیون هکتار آن زیرکشت انواع محصولات کشاورزی رفته و با این میزان سطح زیرکشت سالانه 100میلیون تن موادغذایی تولید می‌شود.
چرا به‌رغم ظرفیت‌ها و رشد تولید، واردات برخی محصولات کشاورزی همچنان سیر صعودی دارد؟
بررسی تجارت خارجی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بیانگر آن است که در نیمه نخست پارسال 9میلیون و 26هزارتن محصول کشاورزی و غذایی به ارزش 5میلیارد و 93میلیون دلار وارد کشور شده که نسبت به‌مدت مشابه سال قبل13درصد به لحاظ وزنی و 26درصد از نظر ارزش رشد داشته است. همچنین اقلام مهم وارداتی در این دوره شامل برنج به ارزش 996میلیون دلار، ذرت 813میلیون دلار، سویا 456میلیون دلار، روغن خام آفتابگردان 305میلیون دلار و کنجاله 285میلیون دلار بوده است که در مجموع ارزش واردات غیرنفتی در 6ماه نخست پارسال را به 23میلیارد و 595میلیون ریال رسانده و سهم محصولات کشاورزی وصنایع غذایی از این میزان 22درصد بوده است.
آیا این میزان واردات منطقی است؟
ایران در تولید بیشتر محصولات استراتژیک کشاورزی در مسیر خودکفایی قرار دارد. به‌عنوان مثال میزان تولید داخلی محصولاتی مانند برنج و چای در مرز تأمین نیاز بازار مصرف داخلی است. همچنین میزان تولید چغندرقند به ۸ میلیون و ۵۰ هزار تن رسیده که با احتساب شکر نیشکری، یک‌میلیون و ۹۲۰ هزار تن شکر در ایران تولید شده و به گفته مسئولان، امسال نیازی به واردات شکر نداریم در زمینه تولید دانه‌های روغنی نیز با توجه به ظرفیت بالای تولید کلزا، سویا و آفتابگردان رسیدن به‌خودکفایی در تولید این محصولات در سال‌های آینده دور از دسترس نیست.
اما حتی در زمینه حبوبات نیز هر سال شاهد رشد واردات هستیم، علت چیست؟
بله حبوبات ازجمله محصولاتی است که امکان تولید آن در کشور فراهم است اما متأسفانه واردات غیرضروری این محصولات با ارز دولتی هر سال باعث خروج میلیون‌ها دلار ثروت از کشور می‌شود. ایران از ظرفیت تولیدی کافی و لازم برای رسیدن به‌خودکفایی در تولید حبوبات برخوردار است اما آمار و ارقام وزارت جهادکشاورزی نشان می‌دهد حجم واردات برخی از اقلام حبوبات به کشور هر سال افزایش پیدا می‌کند به‌‌طوری که اکنون ایران یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان حبوبات دنیاست. مشخص نیست که با وجود ظرفیت‌های تولید چرا نباید این محصولات به قیمت مناسب از کشاورزان خریداری شده و اگر کمبودی در زمینه کشت و تولید آن وجود دارد درصدد رفع آن برآییم؟ استان‌های کرمانشاه، لرستان، زنجان و خوزستان از جمله مناطقی هستند که قابلیت بسیار زیادی برای کشت و تولید حبوبات دارند، اما در سال‌های اخیر بروز خشکسالی‌های متعدد آسیب‌های زیادی به کشت دیم این محصولات وارد کرده و مصرف سرانه حبوبات در کشور نیز به‌دلیل کاهش قدرت خرید مردم برای تأمین گوشت قرمز و مرغ افزایش یافته است که این عوامل از جمله دلایل رشد واردات حبوبات است و نباید آن را نادیده گرفت.
اقدامات انجام شده برای کاهش واردات و رشد تولید داخل محصولات کشاورزی تا چه حد مؤثر بوده است؟
در سال‌های اخیر تدابیری همچون افزایش حجم ذخایر راهبردی گندم، مشروط کردن واردات روغن و دانه‌های روغنی به خرید تولیدات داخلی، وضع تعرفه مناسب و اخذ مبلغ معینی بابت واردات برنج، مدیریت تعرفه‌ای واردات شکر و همچنین ممانعت از واردات میوه‌های خارجی در کنار افزایش صادرات فرآورده‌های دامی و شیلاتی ازجمله اقدامات مثبت صورت گرفته توسط سیاستگذاران بخش کشاورزی بوده و به‌رغم این سیاستگذاری‌ها به‌نظر می‌رسد اصلاح زیرساختهای کشاورزی با توجه به شرایط آب و هوایی کشور و کمک هرچه بیشتر به کشاورزان با فراهم کردن شرایط و پرداخت تسهیلات مناسب برای فعالیت آنها و به‌کارگیری نیروی متخصص در این بخش می‌تواند به افزایش تولید، بهبود کیفیت و کاهش قیمت مواداولیه و تولید محصولات کشاورزی منجر شود. از سوی دیگر باید برنامه‌ریزی مناسب برای رشد بهره‌وری از طریق کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، بهبود تولید و متعادل کردن درست و منسجم مصرف صورت گیرد و دستیابی به این هدف جز با تقویت زیرساختهای کشاورزی، افزایش بهره‌وری، اصلاح سیستم‌های آبیاری، توجه به صنایع تبدیلی و تکمیلی و ایجاد فضاهای مدرن کشاورزی با تخصیص بخش عمده‌ای از تسهیلات به این بخش میسر نیست.
