گزارش
هم‌صدایی برای باران
آشنایی با آیین‌های سنتی شهرهای مختلف کشور برای طلب باران
راحله عبدالحسینی | روزنامه‌نگار
آیین‌های به‌جا مانده از گذشتگان روایتی است از آنچه آنها در همزیستی با این سرزمین آموخته بودند. باران‌خواهی از معدود آیین‌هایی است که در سراسر فلات مرکزی ایران با توجه به ارزش آب به اشکال مختلف، اما با ساختار مشترک رواج داشته است. در سرزمین خشک و تشنه ایران، باران نه‌تنها پدیده‌ای طبیعی بلکه مفهومی مقدس و زیربنایی در ذهن جمعی مردم است. در این روزهای بی‌باران پاییزی برخی از این رسوم و شیوه شکل‌گیری آن را مرور می‌کنیم.
مشارکت عمومی در آیین باران‌خواهی
آیین‌های باران‌خواهی، بازتابی از تلاش انسان برای گفت‌وگوی نمادین میان امید و ترس با آسمان است. پژوهشگر پژوهشکده مردم‌شناسی میراث فرهنگی و گردشگری در این‌باره به همشهری می‌گوید: «این دست از آیین‌ها در زمان‌هایی برگزار می‌شوند که زمین از تشنگی ترک خورده. هر آیین مجموعه‌ای از نمادها و حرکات آیینی است که لایه‌های متعددی از باور، مشارکت اجتماعی و زیبایی‌شناسی را در بر دارد. محور اصلی در همه آیین‌ها مشارکت عمومی است؛ از کودکان و زنان تا مردان و روحانیان، همگی در اجرای آن نقش دارند.»
ژیلا مشیری تأکید می‌کند: «در زمانه‌ای که بحران آب، چهره خود را نشان داده، بازخوانی این آیین‌ها فقط یادآوری گذشته نیست بلکه درسی از سازگاری فرهنگی مردم این سرزمین که در دل هر آیین، مفهومی از مسئولیت جمعی و امید نهفته است.»
مراسم انفرادی و گروهی باران‌خواهی
پژوهشگر پژوهشکده مردم‌شناسی میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه مراسم باران‌خواهی در سرزمین ایران به‌صورت انفرادی و گروهی برگزار می‌شود، ادامه می‌دهد: «در مراسم انفرادی اعمالی انجام می‌شود که شامل نوشتن دعای طلب باران و آویختن آن بر درخت، نوشتن نام 40 کچل و آویختن آن از درخت، نهادن قیچی زیر ناودان، وارونه‌گذاشتن بیل در آبراه خانه‌ها، انداختن تکه سنگی که از قبرستان برداشته‌اند به آب و آویختن لاک‌پشت از پا به درخت می‌شود.» آیین‌های گروهی باران‌خواهی هم با توجه به شیوه برگزاری و وسعت طبقه‌بندی می‌شود. ژیلا مشیری می‌گوید: «این آیین‌ها شامل نمایش با نقش اصلی کوسه، آیین‌هایی با عروسک دست‌ساز، سوزاندن جمجمه الاغ در مناطق کویری، پخت آش یا نان نذری، نیایش و نماز باران، قربانی‌دادن و کوزه شکستن است.»
پختن آش و نان نذری
هنگام پختن آش، دعای طلب‌باران می‌خوانند و بعد از پختن، آش را بین افراد تقسیم می‌کنند. در شهرهای کرمان، سیرجان، سبزوار، بیرجند و کازرون این رسم رواج بیشتری دارد.
نیایش، نماز و دعای باران
آیین دعا و نیایش باران معمولا در مصلی‌ها یا در مکان‌های مقدس مانند مسجد و امامزاده اجرا می‌شود و نماز و دعاهایی ازجمله دعای یادشده از صحیفه سجادیه خوانده می‌شود.
قربانی کردن
رسم قربانی‌کردن یکی دیگر از آیین‌ها برای طلب باران است که معمولا این قربانی‌کردن کنار چشمه یا یک رودخانه صورت می‌گیرد و گوشت آن بین فقرا و مستمندان توزیع می‌شود.
نمایش کوسه
آیین‌های نمایشی باران‌خواهی با نقش «کوسه» بیشتر در گرمسار، قم، بوشهر و شاهرود اجرا می‌شود. در اجرای این نمایش، شخصیت اصلی مردی است که چهره‌ای زشت دارد و نمادی از دیو خشکسالی است.
عروسک باران‌خواهی
به‌نظر می‌رسد رسم عروسک‌باران ادامه رسم کوسه باشد که به شکل تغییر یافته انجام می‌شود.
حتی ترانه‌ها نیز در مناطق مختلف شبیه به‌هم بوده و تغییرات خیلی کوچک در مناطق مختلف مشاهده می‌شود.
این دست از آیین‌ها در زمان‌هایی
برگزار می‌شوند که زمین از تشنگی ترک خورده. هر آیین مجموعه‌ای از نمادها و حرکات آیینی است که لایه‌های متعددی از باور، مشارکت اجتماعی و زیبایی‌شناسی را در بر دارد. محور اصلی در همه آیین‌ها مشارکت عمومی است؛ از کودکان و زنان تا مردان و روحانیان همگی در اجرای آن نقش دارند
در همینه زمینه :
گزارش
دیدگاه
گزارش
گزارش