جوابیه
واکنش سازمان میراث فرهنگی به گزارش همشهری از وضعیت مرمت قره‌کلیسا
سنگ‌های مرمت از همان معدنی برداشت شده که قره‌کلیسا با آن ساخته شده است
سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در واکنش به انتشار گزارشی که در تاریخ 97/05/15با عنوان «مرمت قره‌کلیسا با سیمان و مرمر نامرغوب» در همین صفحه منتشر شد، جوابیه‌ای برای روزنامه همشهری ارسال کرده است که عینا در پی می‌آید:
«کلیسای تادئوس مقدس (قره‌کلیسا) محل تلفیق 2فرهنگ و 2 معماری ایرانی و ارمنی این کلیسای ثبت جهانی که به‌نام محلی قره‌کلیسا شناخته شده است با قدمت تاریخی بیش از 1500سال تلفیقی از معماری 2فرهنگ و نماد همکاری 2ملت است. در 64سال اخیر هرساله مراسم سالانه مذهبی در آن برگزار می‌گردد که ارزش جهانی آن را دوچندان می‌کند و پایگاه در نظر دارد با همکاری دفتر ثبت آثار ناملموس این مراسم را به ثبت جهانی برساند. در 64سال اخیر هرساله مرمت‌های مقطعی و اضطراری و بدون طرح جامع مرمتی در کلیسا به انجام رسیده است که جای قدردانی و تشکر از استادکاران بومی و منطقه‌ای آذربایجان غربی را دارد که وضعیت کنونی بنا حفظ شده است.
اما با توجه به جهانی بودن بنا و قدمت آن این پایگاه درصدد برآمد که پس از آسیب‌نگاری‌ها و مستندنگاری‌های بنا اعم از اسکن لیزر- مطالعات مکانیک خاک- مستندنگاری ژئوفیزیک و فتوگرامتری و... با همکاری معماران و مرمتگران کشور ارمنستان که در زمینه مرمت کلیساهای سنگی مهارت خاصی دارند همکاری دوجانبه‌ای ترتیب دهد و حاصل این همکاری تهیه طرح جامع مرمت این مجموعه بود.
در سال 1395طرح جامع آماده گردید و پس از برگزاری چندین جلسه در ایران و ارمنستان از طرف هیأت راهبردی پایگاه و شورای فنی استان و شورای خلیفه‌گری ارامنه آذربایجان تصویب گردید. با توجه به شرایط اقلیمی این منطقه و عظمت بنا و کار مرمتی آن اجرای این طرح در برنامه زمان‌بندی 5ساله در 5فاز براساس اضطرارهای مرمتی موجود در بنا برنامه‌ریزی گردید. در تابستان 1396 فاز1پروژه مرمت پشت بام (سطوح شیبدار سنگی) بخش شرقی کلیسا آغاز گردید و در عرض 3ماه به اتمام رسید، حین انجام فاز 1پروژه 2 بازدید و جلسه فنی برگزار گردید.
فاز 2پروژه امسال پس از برگزاری مراسم سالانه قره‌کلیسا در تیرماه آغاز گردید که همان مرمت گنبد اصلی کلیسا (گنبد سفید) است. براساس اطلاعات و مستندنگاری‌های موجود آخرین مرمتی که در گنبد انجام شده، سنگ‌های آهکی فرسوده نمای قدیمی کاملا برچیده شده بود و ملات سیمانی نسبتا ضخیمی حدود 25تا20سانتی‌متر به‌عنوان ملات زیر استفاده شده بود.
اما مشکلات اصلی گنبد حل نشده بود. صاعقه‌ای که در چندماه گذشته در کلیسا اتفاق افتاد مشکلات گنبد را تشدید کرد، ترک‌های گنبد زیرین عمیق‌تر گردید و سنگ نوک گنبد که درواقع سنگ نگهدارنده صلیب آهنی است بر اثر صاعقه دونیمه شد و از بالای گنبد به پایین سقوط کرد. این امر سبب گردید که مرمت هرچه سریع‌تر در اولویت کاری قرار گیرد.
هم‌اکنون سنگ‌های فرسوده نمای گنبد برچیده شده و ملات سیمانی تراشیده می‌شود. سنگ‌های جدید با حفظ رنگ همگون و کیفیت مناسب از معدن نزدیک کلیسا که درواقع همان معدن سنگ ساخت کلیساست که معدن نیز در حریم ثبت جهانی کلیساست منتقل می‌شود.
در ادامه کار پس از برچیدن لایه‌های سیمانی و سبک‌سازی گنبد، با تزریق ملات‌های درزگیر ترک‌ها کاملا بسته خواهد شد و سطوح آب‌بندی خواهد شد (از داخل و خارج گنبد) و پس از حل مشکلات ایستایی، مش‌بندی گنبد تا نوک آن انجام خواهد شد و سنگ جدید زیر صلیب که براثر صاعقه تخریب شده است دوباره و پس از برگزاری مراسم تبرک توسط خلیفه اعظم، صلیب در جای قبلی خود در همان ارتفاع قبلی جایگزین خواهد گردید. شایان ذکر است ساقه گنبد نیز همزمان مرمت خواهد گردید و پنجره‌های چوبی فرسوده آن تعویض خواهد شد.
همکاری مرمتگران ارمنستانی و ایرانی از سال 1393در پایگاه آغاز گردیده، با توجه به سابقه و مهارت معماران ارمنی در زمینه مرمت کلیساهای سنگی و تفاهمنامه‌های همکاری 2 کشور از طرف سازمان میراث فرهنگی و وزارت فرهنگ ارمنستان این همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های فرهنگی تخصصی ادامه دارد؛ همچنان که مرمتگران ایرانی در مرمت مسجد کبود ایروان نقش اساسی ایفا کردند.
مرمت کلیساهای ثبت جهانی استپانوس مقدس و کلیسای چوپان در حاشیه رود ارس بخشی از این همکاری‌های دوجانبه است که با توجه به کیفیت کاری استادکاران ارمنستانی در این دو بنا مرمت این کلیساها مورد توجه کارشناسان یونسکو در هنگام بازدید از این دو کلیسا قرار گرفت و باتوجه به این سابقه همکاری، استادکاران ارمنی جهت مرمت گنبد قره‌کلیسا از طرف هیأت راهبردی انتخاب گردیدند. حضور استادکاران ایرانی و بومی در کنار این مرمتگران کیفیت کار را دوچندان می‌کند. باتوجه به اطلاعات منطقه‌ای و آشنایی با مصالح بومی و منطقه‌ای فرم و شکل معماری این بنا نشان از همکاری 2ملت و مذهب و دین در کنار هم دارد که به‌نظر من این همکاری از همان زمان ساخت تاکنون جهت حفاظت و مرمت این بنا باید ادامه داشته باشد.
قابل ذکر است اعضای شورای راهبردی کلیسا متشکل از معماران برجسته و نامی میراث فرهنگی باستان‌شناسی، اعضای فنی استان‌های آذربایجان غربی و شرقی، مدیران کل محترم 2 استان و نمایندگان شورای خلیفه‌گری ارامنه است. کلیه موارد مرمتی و ساماندهی پس از مصوب شدن در جلسات هیأت راهبردی جهت تأیید به خلیفه اعظم ارائه می‌گردد.»
در همینه زمینه :
