100 سال دشمنی

تأکید اخیر رهبرمعظم‌انقلاب مبنی بر «اختلاف ذاتی» ایران و آمریکا بیش از هر چیز ریشه در مناسبات حدود یک‌قرن اخیر 2کشور دارد؛ مناسباتی که نموداری از دخالت‌ها، دسیسه‌ها، دشمنی‌ها و خصومت‌ورزی‌هاست و این کشور را در چشم مردم ایران به‌عنوان «دشمن» تصویر کرده است. اگرچه کشور آمریکا اکنون در آستانه 250سالگی قرار دارد، اما زمینه روابط ایران و آمریکا به حدود اواسط قرن نوزدهم بازمی‌گردد؛ مقطعی که روابط بیش از هر چیز رنگ‌وبوی مبادلات بازرگانی داشت. پیشینه برخورد نزدیک ایرانیان با آمریکا اما به مقطع جنگ جهانی دوم و اشغال کشور ازسوی متفقین بازمی‌گردد. از آن زمان تاکنون مردم ایران همواره شاهد دشمنی‌ها و خصومت‌ورزی‌های طرف آمریکایی بوده‌اند؛ موضوعی که نتیجه آن، پیش از هر چیز ایجاد یک‌«اختلاف ذاتی» میان 2کشور بوده است. از اشغال ایران و دخالت در امور داخلی کشور گرفته تا کودتا و غارت منابع نفتی ایران و تحریم و جنگ، همه خاطراتی است که ایرانیان از روابط با آمریکا در ذهن دارند؛ تاریخی سرشار از دشمنی و عداوت که «چشم‌انداز همکاری» را در افقی «بعید» تصویر کرده است.

ابتدای شکل‌گیری مناسبات
آغاز روابط: تأسیس کنسولگری آمریکا در ایران در خردادماه1262 شمسی (ژوئن1883)
  نخستین دیپلمات آمریکایی در ایران: ساموئل گرین بنجامین
  نخستین دیپلمات ایرانی در آمریکا: حسینقلی‌خان صدرالسلطنه، معروف به حاجی‌واشنگتن
  ماهیت روابط: ابتدای آشنایی ایرانیان با دولت آمریکا، علاوه بر مبادلات تجاری، مربوط به حضور مبلغان مذهبی آمریکایی در ایران بود. دولتمردان قاجاری به آمریکا به‌عنوان «نیروی سوم» در تقابل با 2ابرقدرت وقت، یعنی انگلیس و روسیه، می‌نگریستند. دراین دوره دولت آمریکا با انعقاد قراردادهایی کوشید جای پای محکمی برای خود در ایران فراهم آورد.
نخستین قطع روابط: در سال1315 (دوره پهلوی اول) روابط 2کشور به‌دلیل دستگیری سفیر ایران در آمریکا به‌دلیل یک‌تخلف رانندگی برای نخستین‌بار قطع شد. 

غارت نفت ایران
زمان: مهرماه1333
اقدام: تحمیل قرارداد کنسرسیوم نفت به ایران پس از ماجرای کودتای 28مرداد1332
هدف: دراین قرارداد نفتی جدید ۴۰درصد از سهام کنسرسیوم میان 5شرکت نفتی بزرگ آمریکایی آن‌زمان تقسیم شد. 40درصد دیگر به «بریتیش پترولیوم» انگلیس رسید و 20درصد بقیه نیز میان 2شرکت انگلیسی–هلندی و فرانسوی تقسیم شد.

یک مصونیت ننگین
زمان: مردادماه1343
اقدام: تصویب قانون مصونیت مستشاران نظامی آمریکایی در ایران، موسوم به کاپیتولاسیون
نکته: این قانون به‌عنوان اقدامی ننگین در تاریخ مناسبات ایران و آمریکا، به نظامیان آمریکایی حاضر در ایران در برابر انجام هر تخلف و جنایتی مصونیت بخشید.

جنگ جهانی دوم
زمان: شهریورماه1320
پیش‌زمینه: با وجود اعلام بی‌طرفی ایران در جنگ جهانی دوم، دولت آمریکا به همراه انگلیس و شوروی نسبت به اشغال ایران اقدام کردند.
اشغال ایران: تا دی‌ماه۱۳۲۱ چیزی در حدود 30هزار نیروی نظامی آمریکایی وارد ایران شدند.
نکته ویژه: در 9آذر1322 روزولت، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در کنار چرچیل و استالین، رهبران انگلیس و شوروی بدون حضور شاه ایران، «کنفرانس تهران» را تشکیل دادند؛ اقدامی که بی‌احترامی بزرگی به مردم و دولت ایران محسوب می‌شد.


سازماندهی جنایت در ایران
زمان: اسفندماه1335
اقدام: تشکیل سازمان اطلاعات و امنیت کشور، موسوم به ساواک با هدایت، آموزش و برنامه‌ریزی آمریکایی‌ها
هدف: آمریکایی‌ها از تاسیس ساواک 4هدف راهبردی را پیگیری می‌کردند؛ «قراردادن ایران در رأس مبارزه با کمونیسم در منطقه»، «سرکوب مخالفان رژیم»، «حفظ استعمار در ایران و خاورمیانه» و همچنین «اشاعه‌ فرهنگ استعماری»

حمایت از ظالم
زمان: 10دی1356
اقدام: سفر جیمی کارتر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا به ایران با هدف اطمینان‌بخشی به شاه برای برخورداری از حمایت واشنگتن در برابر انجام هر جنایتی علیه مردم ایران
نکته: کارتر در جریان این سفر ایران را «جزیره ثبات» در خاورمیانه دانست و درواقع کوشید با خطاب‌کردن شاه به‌عنوان «نزدیک‌ترین دوست خود»، به او برای سرکوب مردم ایران چک سفید اعطا کند.

کودتای آمریکایی
زمان: 28مرداد1332
اقدام: طراحی کودتا توسط سازمان سیا علیه دولت ملی ایران با همراهی دولت انگلیس و بازگرداندن شاه فراری به کشور
هدف: خارج‌کردن نفت ایران از تسلط دولت ایران و بی‌اثرسازی قانون ملی‌کردن نفت ایران

امتیازدهی به آمریکا
زمان: خرداد1336
اقدام: امضای عهدنامه مودت ازسوی ایران و آمریکا؛ عهدنامه‌ای که آمریکا را به قدرت نخست در ایران تبدیل کرد.
نکته: مفاد این عهدنامه ایران را در موضع ضعف قرار می‌داد و عملا عایدی اقتصادی ویژه‌ای برای ایران نداشت. ازسوی دیگر این عهدنامه سبب نادیده‌گرفتن توان داخلی و وابستگی اقتصادی به آمریکا شد. درواقع با این عهدنامه «پارادایم امتیازدهی به آمریکا» بنا نهاده شد.

بسترسازی برای کودتا
زمان: 14دی1357
اقدام: سفر ژنرال رابرت هایزر، معاون فرماندهی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به تهران با هدف حفظ منافع آمریکا در ایران
نکته: براساس روایت‌های تاریخی، ازجمله ازسوی زبیگنیو برژینسکی، مشاور امنیت ملی وقت دولت آمریکا، هدف از مأموریت هایزر در ایران طراحی یک کودتای نظامی درصورت شکست دولت بختیار بوده است؛ همان نقشی که در جریان کودتای 28مرداد1332 کرمیت روزولت ایفا کرد.

ادامه دشمنی‌ها پس از ناکامی صدام
پس از پایان جنگ تحمیلی و ناکامی صدام، خصومت‌های آمریکا نسبت به مردم ایران به شیوه‌های گوناگون ادامه یافت که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.
  حمایت از گروه‌های تروریستی 
  اعمال انواع تحریم‌ها
  کارشکنی در برنامه هسته‌ای ایران
  خروج از توافق برجام
  راه‌انداختن کارزار فشار حداکثری
  ترور شهید حاج‌قاسم سلیمانی
  حمایت از رژیم‌صهیونیستی در حمله به ایران
  حمله مستقیم به تاسیسات هسته‌ای ایران