کتاب‌بازهای ادایی تهران قدیم
زهرا بلندی؛ روزنامه نگار
همانطور که این روزها کتاب خواندن در مواردی برای بعضی افراد جنبه تصنعی و نمایشی پیدا کرده و برخی با به تصویر کشیدن کتابخانه‌های متری و رفتارهای نمایشی، سعی دارند خود را اهل مطالعه و اندیشه نشان دهند، در روزگاری که هنوز صنعت چاپ درست و حسابی پا نگرفته بود هم خرید کتاب بدون اینکه از محتوای آن آگاهی داشته باشند، رایج بود.
علیرضا زمانی تهران‌پژوه با بیان اینکه خرید و فروش کتاب به‌صورت متری و کیلویی در دهه‌های ۳۰ تا ۵۰ شمسی، رواج داشت، می‌گوید: «در روزگاری که خیلی از کتاب‌دوست‌ها و اهل قلم، به‌ویژه در تهران، با کمبود منابع، گرانی کتاب و نبود نشر حرفه‌ای روبه‌رو بودند، بعضی کتابفروشی‌ها مثل گوتنبرگ، برای اینکه کتاب‌های دست‌دوم یا باقیمانده انبارها را بفروشند، به روش کیلویی روی آوردند. به این شکل که کتاب‌بازها می‌توانستند با بودجه محدود، چند جلد کتاب بخرند و بعد در خانه آنها را یک به یک کشف کنند. به‌تدریج دیگر دکان‌های کتابفروشی هم به فروش کتاب کیلویی روی آوردند و طولی نکشید که پدیده خرید کتاب کیلویی هم میان کتاب‌بازها باب شد. در این دکان‌ها یک ترازو تعبیه کرده بودند و برای اولین‌بار در تهران به مشتریان به‌صورت کیلویی کتاب می‌فروختند که این خود بیانگر جایگاه ضعیف نشر در تهران قدیم است.»
علاوه بر خرید کتاب کیلویی، پدیده جالب دیگری هم در حوزه خرید و فروش کتاب وجود داشت؛ ازجمله اینکه برخی به‌صورت متری کتاب می‌خریدند. زمانی با بیان اینکه این پدیده هنوز هم اتفاق می‌افتد، می‌گوید: «در کنار این افراد کسانی هم بودند که کتاب را فقط برای زیبایی قفسه یا دکور محل کار می‌خواستند؛ بدون اینکه حتی جلدش را باز کنند. این دو گروه، در یک فضا اما با 2نیت کاملا متفاوت خرید می‌کردند؛ برای مثال که برخی با این انگیزه که عطف همه کتاب‌ها رنگ خاصی مطابق رنگ دکوراسیون خانه یا محل کارشان باشد، برخی صرفا برای زیبایی ظاهری کتابخانه خانگی یا کتابخانه محل کسب‌وکار خود به‌صورت متری کتاب می‌خریدند.»
