گزارش
چشمانی که زودتر از سن‌شان می‌بینند
غفلت والدین و تهیه‌کنندگان موجب شده که تماشای برخی از سریال‌ها و فیلم‌ها به یک چالش تربیتی تبدیل شود
لیلا شریف | روزنامه‌نگار
قرار‌بود بعضی ازفیلم‌ها و سریال‌های مجوزدار همان نقطه امن خانواده‌ها باشند که به این بهانه، یک دورهمی ساده با قاب والدین و بچه‌ها شکل بگیرد اما بی‌توجهی والدین و تولیدکنندگان به رده سنی مخاطبان، آش را چنان شور کرده که صدای بازیگران هم در آمده است. در آخرین واکنش شقایق فراهانی که برای تماشای فیلم «پیرپسر» به سینما رفته بود، از حضور کودکان در میان تماشاچیان تعجب و البته گلایه کرد تا شاید این انتقاد، زنگ هشدار را برای خانواده‌ها به صدا در بیاورد. واقعیت نشان می‌دهد که این نگرانی در 2عرصه عرض‌اندام کرده است؛ از یک طرف فیلم‌های راه‌یافته در پلتفرم‌ها و پرده سینما به شکل افراطی با چاشنی خشونت و شوخی‌های خاص همراه شده‌اند و از طرف دیگر خانواده‌ها بدون توجه به رده سنی فیلم‌ها دست در دست فرزندانشان راهی سالن سینما می‌شوند. این دو نقطه ضعف یا به‌عبارتی تدبیر نادرست در مورد مخاطبان کم سن و سال، همان بحثی است که بارها و بارها از سوی مردم عادی و در تریبون شبکه‌های اجتماعی مورد انتقاد قرار گرفت تا بار دیگر این سؤال مطرح شود که چطور می‌توان فعالیت فرهنگی مانند تماشای فیلم و سریال را به فضایی امن و خانوادگی تبدیل کرد.
فیلم دیدن با چاشنی فحاشی
والدین با تصور اینکه سریال کمدی یا یک رئالیتی‌شو را می‌توانند با فرزندشان تماشا کنند، دکمه شروع ویدئو را فشار می‌دهند یا دست به خرید بلیت می‌زنند اما در بزنگاه‌های مختلف، گوششان با کلمات و توصیفاتی مواجه می‌شود که فرصت تأمل باقی نمی‌ماند و تنها با چشمان متعجب، مجبور به توقف تماشای برنامه می‌شوند. با سرعت‌گرفتن رشد پلتفرم‌ها و استقبال از این قبیل برنامه‌سازی‌ها، کم نیستند خانواده‌هایی که در این موقعیت گیر کرده و پس از تماشای برنامه با سؤالات مختلف فرزندانشان روبه‌رو شده باشند. ماجرایی که مدت‌هاست از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی هم مورد نقد قرار گرفته است و یکی از کاربران شناخته‌شده در این مورد نوشته بود:«سؤالی دارم از تهیه‌کنندگان و دست‌اندرکاران تهیه و پخش فیلم و سریال در سینما خصوصا پلتفرم‌های خانگی.آیا واقعا این همه استفاده از فحش و کلمات زشت در دیالوگ‌ها لازمه؟ اون هم در سریال‌هایی که گاهی به‌خاطر طنز یا جذاب بودن، مخاطب نوجوان هم داره.» این موضوع چنان مورد توجه خانواده‌ها قرار گرفته است که در یکی از رئالیتی‌شوهای پرمخاطب و در حال پخش هم از سوی تماشاگران حاضر در برنامه، مورد نقد قرار گرفت و بسیاری از پررنگ شدن شوخی‌های نامناسب گله کردند.
عبور از خط قرمز با اجازه خانواده
در کنار تولیدات فرهنگی که گاهی به بیراهه می‌روند گاهی هم از ترفندهایی مانند شوخی‌ها و کلمات نامناسب برای جذب مخاطب استفاده می‌کنند، برخی خانواده‌ها هستند که بر آتش این نابسامانی می‌دمند. کم نیستند خانواده‌هایی که هنگام خرید بلیت سینما یا تماشای برنامه‌های پلتفرم‌ها و ماهواره به تنها نکته‌ای که توجه نمی‌کنند بررسی رده سنی است؛ غافل از اینکه چنین رفتاری به شکل محسوس بر گره‌های روحی و رفتاری کودک اثر می‌گذارد. ریحانه شریف که 15سال است معلم مقطع ابتدایی در تهران است، در این رابطه به همشهری گفت:
«اگه کارتون‌هایی که یکسری حرف‌ها و موضوعات نامناسب رو توی ذهن بچه‌ها حک می‌کنه رو کنار بذارم و در موردش حرف نزنم، باید بگم یکسری فیلم‌ها که خانواده‌ها فکر می‌کنن چیز خاصی ندارن، مناسب سن بچه نیستن و اثر رفتاری نادرستی روی بچه دارن. من بارها شده با خانواده‌هایی بحث کرده‌ام که اصلا به ذهنشون نمی‌رسید که نباید اجازه تماشای یک برنامه عروسکی محبوب در پلتفرم ایرانی رو به بچه‌شون نشون بدن، چون پر از نکات مثبت 18سال و تکیه کلام‌های رکیک بود.»
راهی که به کابوس ختم می‌شود
ساجده ودودی، روانشناس در گفت‌وگو با همشهری در مورد تأثیر تماشای سریال و فیلم‌های نامناسب برای کودکان، توضیح داد: تماشای فیلم‌هایی با محتوای بزرگسالانه شامل خشونت و موقعیت‌های اخلاقی پیچیده برای ذهن در حال رشد کودک نوعی بار عاطفی زودرس ایجاد می‌کند. مواجهه زودرس، مکانیسم‌های دفاعی را فعال می‌کند و ممکن است اضطراب، کابوس یا حتی رفتارهای تقلیدی ایجاد کند. او افزود: در کوتاه‌مدت، کودک ممکن است دچار ترس، گیجی یا کنجکاوی ناسالم نسبت به رفتارهای بزرگسالانه شود. در بلندمدت، این تجربه‌ها می‌توانند سبب اختلال در مرزهای روانی، کاهش حساسیت نسبت به خشونت یا روابط ناسالم و شکل‌گیری برداشت تحریف‌شده‌ای از عشق، قدرت و بدن انسان شوند. این روانشناس به خانواده‌ها توصیه کرد:« تماشای فیلم با کودک، اگر آگاهانه مدیریت شود، می‌تواند فرصتی برای آموزش هیجانی و اخلاقی باشد. خانواده باید پیش از انتخاب فیلم، رده‌بندی سنی رسمی را بررسی کند و حتی برای فیلم‌های مناسب، ابتدا خلاصه و فضای کلی آن را بشناسد.» به‌گفته این روانشناس «در سال‌های اخیر، در اتاق مشاوره بارها با والدینی مواجه شده‌ام که کودکشان پس از دیدن صحنه‌های نامناسب دچار اضطراب خواب، بازی‌های پرخاشگرانه یا سؤالات زودهنگام درباره بدن و روابط شده است. این دغدغه در خانواده‌های آگاه در حال افزایش است، اما هنوز بسیاری تصور غلط دارند و می‌گویند بچه نمی‌فهمد».
