سیاست‌های میراث فرهنگی در ترازوی نقد

محمد باریکانی/خبر‌نگار

تدوین برنامه ملی گردشگری به‌عنوان سیاست کلان گردشگری کشور که برنامه‌های مقطعی، ملی و محلی را از دور رقابت خارج می‌کند به کجا رسیده است؟ سرانجام سند تدوین شده راهبردی گردشگری که قرار بود تصویب و ابلاغ شود چه شد؟ تفویض اختیارات سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور به بخش خصوصی که حدود یک دهه پیش اعلام شده بود، چرا تاکنون به‌طور کامل اجرا نشده است؟ نیازسنجی در احداث واحدهای گردشگری که اکنون به‌صورت بی‌رویه جریان دارد و صنعت گردشگری ایران را تهدید می‌کند چرا به سرانجام نرسید؟  
این موارد تنها بخشی از وعده‌های بر زمین مانده سازمان میراث فرهنگی است که از یک‌سال و نیم گذشته تا همین امروز در لفافه زبان‌بازی و خبرسازی مسئولان آن سازمان بیان شده و دستاوردی جز بیکار شدن 30هزار کارمند شرکت‌های خدمات مسافرتی و گردشگری نداشته و به خالی ماندن 50درصد ظرفیت‌های هتل‌های ایران منجر شده است. این وعده‌ها و دیگر وعده‌های عملی‌نشده، کافی است تا با وزارتخانه شدن سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به استیضاح و برکناری وزیر بی‌برنامه این وزارتخانه بینجامد.

همشهری در این گزارش به گفت‌وگو با بخش خصوصی نشسته است تا بخشی از وعده‌های سازمان‌میراث فرهنگی را مرور کند و نظر کارشناسان و تشکل‌های بخش خصوصی و حتی مهرداد لاهوتی طراح اصلی طرح تبدیل سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به وزارتخانه را جویا شود.

وعده‌های محقق نشده

جمشید حمزه‌زاده، دبیر مجمع تشکل‌های گردشگری کشور و رئیس جامعه هتلداران ایران در گفت‌وگو با همشهری با شمارش وعده‌های عملی نشده سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور می‌گوید: تدوین برنامه ملی گردشگری که سیاست کلان این بخش را تنظیم می‌کند هنوز بی‌نتیجه مانده است. به گفته او، سند راهبردی گردشگری که قرار بود تا حالا ابلاغ شده باشد به‌رغم آنکه قرار بود پیش‌نویس آن براساس برنامه ششم توسعه تقدیم بخش خصوصی شود تا پس از نهایی شدن ابلاغ شود، ‌بدون توجه به پیشنهادهای بخش خصوصی و به امضای شخص علی‌اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی به دستگاه مربوطه رفته که تاکنون نیز ابلاغ نشده است.

سازمان میراث فرهنگی قرار بود اختیارات خود را نیز به بخش خصوصی واگذار کند اما همین دو روز پیش خبر آمد که تمامی مجوز‌های مربوط به فعالیت شرکت‌های بخش خصوصی در صنعت گردشگری از سوی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری صادر می‌شود، بر همین اساس دبیر مجمع تشکل‌های گردشگری به همشهری گفته است: تفویض اختیارات نیز صورت نگرفته درحالی‌که براساس برنامه ششم باید این اتفاق بیفتد و تشکل‌های بخش خصوصی خود به بحث صدور پروانه فعالیت، بهره‌برداری، نظارت و نرخ‌گذاری در تاسیسات گردشگری اقدام کنند و دولت تنها ناظر بر این فعالیت باشد. 

حمزه‌زاده در پاسخ به این پرسش که مطالعات نیازسنجی احداث واحدهای گردشگری در سازمان میراث فرهنگی به کجا رسیده است؟ می‌گوید: احداث این واحدها هم‌اکنون به‌دلیل آنکه نیازسنجی وعده داده شده محقق نشده است به‌صورت بی‌رویه جریان دارد. به گفته رئیس جامعه هتلداران ایران، سازمان میراث فرهنگی حتی هم‌اکنون از واحدهای اقامتی رسمی نیز حمایت جدی نمی‌کند و بر خانه‌های غیرمعتبر مثل خانه مسافرها یا راه‌اندازی بی‌رویه اقامتگاه‌های بومگردی با ضوابط فوق‌العاده ضعیف تمرکز کرده است.
دبیر تشکل‌های گردشگری معتقد است: مجلس باید برای وزارتخانه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور به وزیری رأی اعتماد بدهد که آشنایی کاملی با مسائل گردشگری دارد و کار ملی کرده باشد نه کار منطقه‌ای، محلی و استانی، وزیری که خوشنام بوده و علاقه‌مند به تعامل واقعی با بخش خصوصی صنعت گردشگری باشد. 

بیکاری کارمندان آژانس‌های گردشگری

حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران در گفت‌وگو با همشهری با انتقاد از وضعیت ارز مسافرتی و آزادسازی آن می‌گوید: باید پرسید که براساس کدام کار کارشناسی و نرخ ارز مسافرتی 8800تومان اعلام شد؟ نرخی که بیشتر از قیمت ارز در کانال 8هزار تومان بود و الان هم به 10هزار تومان رسیده است. 

چه‌کسی پشت پرده ارز مسافرتی است؟

او گفت: روز پنجشنبه با اعلام آزاد شدن نرخ ارز مسافرتی، یک بلیت پرواز بدون توقف در مسیر ایران و آمریکا 68میلیون تومان به فروش می‌رفت. بلیت پروازی که پیش از این سیاست حدود 20میلیون تومان فروخته می‌شد. سؤال ما این است که چرا همه‌‌چیز باید این اندازه در بخش گردشگری افسارگسیخته باشد؟ همین موضوع باعث افزایش چندبرابری قیمت تورهای گردشگری شده است. او گفت: آقایان می‌گویند می‌خواهند گردشگر را به کشور بیاورند. با این قیمت‌ها گردشگر حاضر به سفر خواهد شد؟ 

رفیعی با اعلام اینکه تصمیمات حوزه گردشگری باید توسط افرادی گرفته شود که در این صنعت کار کرده‌اند، گفت: تصمیمات این حوزه نباید توسط افرادی گرفته شود که در صنعت گردشگری مهمان هستند.

به گفته وی، رئیس سازمان میراث فرهنگی و معاون او می‌گویند می‌خواهند سفر را ارزان کنند اما بسته سفر چگونه باید ارزان شود؟ آنها اعلام کردند که بخش گردشگری از مالیات معاف شده درحالی‌که اصلا این اتفاق نیفتاده است. وقتی هم این حرف‌ها را به آقای مونسان و محب خدایی معاون گردشگری او می‌گوییم فکر می‌کنند مخالف آنها هستیم. چگونه است که وزیر بهداشت یا وزیر نفت به‌دنبال منافع وزارتخانه خود هستند اما سازمان میراث فرهنگی و بخش گردشگری این اندازه تو سری خور شده‌اند؟ مونسان می‌گوید در دولت تنها نیست و دوستانش از او حمایت می‌کنند اما این حمایت کجاست؟ صنعت گردشگری هر روز دارد به قهقرا می‌رود و حدود 30هزار کارمند شاغل در این بخش به‌دلیل سیاست‌های غلطی که اعمال شده است بیکار شده‌اند.

حرمت‌الله رفیعی از مجلس درخواست کرد که شخصی را برای تصدی وزارتخانه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برگزیند که با این صنعت آشنا باشد. به گفته او، گزینه وزارت برای سازمان میراث‌فرهنگی باید شخصی باشد که کار سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری را بلد باشد. مگر مقام معظم رهبری نگفته‌اند باید 20میلیون گردشگر تا پایان سال 1404به ایران سفر کنند؟ چه اتفاقی در این سال‌ها افتاده است؟ ریزش گردشگر داشته‌ایم اما افزایش گردشگر ورودی نداشته‌ایم. هتل‌های ما خالی هستند و باید رانت‌هایی که ایجاد شده است برچیده شود.

بپرسید مونسان حرف بخش گردشگری را شنیده است؟

برخی کارشناسان گردشگری نیز همچون ابراهیم پورفرج، رئیس هیأت مدیره جامعه تورگردانان ایران معتقدند که بخش گردشگری همچون بخش پزشکی دارای تخصص‌های مختلف است. پورفرج به همشهری گفته است که بخش گردشگری 11تخصص و گرایش مختلف دارد که کار هریک با دیگری متفاوت است درست مانند حرفه پزشکی که کار پزشک مغز و اعصاب با پزشک جراح قلب بسیار متفاوت است.
او می‌گوید: از آقای مونسان و سازمان میراث فرهنگی بپرسید که در مدت حدود 2سال که به این سازمان آمده است چند نشست با بخش‌های مختلف گردشگری برگزار کرده و حرف‌های آنها را شنیده است؟ اصلا بپرسید که حرف بخش خصوصی در صنعت گردشگری را شنیده است؟ پورفرج می‌گوید: اگر مسائل سازمان میراث فرهنگی با این حرف‌ها حل می‌شد که دیگر بخش خصوصی درخواست تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه را مطرح نکرده بود.
رئیس هیأت مدیره جامعه تورگردانان ایران از مجلس درخواست کرد که وزیری را برای هدایت سکان وزارتخانه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بگمارد که به اقتصاد کشور و روابط بین‌الملل آگاه باشد و ارتباط داخلی‌اش با دولت و سایر وزارتخانه‌ها قوی باشد. فردی توانمند، دارای دانش و علم. وگرنه اگر قرار باشد وزیری که انتخاب می‌شود مانند همانی باشد که امروز هست، این سازمان تبدیل به یک وزارتخانه بی‌خاصیت می‌شود. بنابراین امیدواریم وزیر آینده میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با برنامه وارد صنعت گردشگری شود، از متخصصین این صنعت مشاوره بگیرد و تصور نکند که همه‌‌چیز را می‌داند.

 تخصص، تعهد و تجربه؛ ملاک انتخاب وزیر میراث

مهرداد بائوج لاهوتی، نماینده لنگرود در مجلس شورای اسلامی و طراح اصلی طرح تبدیل سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به وزارتخانه نیز از منتقدان وضعیت کنونی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است.
او نیز درخصوص ملاک‌های مجلس برای انتخاب وزیر میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی وگردشگری به همشهری گفت: در شرایط سیاسی کنونی، در حال انتقال این پیام به جهان هستیم که بخش‌های اقتصادی دیگری به جای نفت در ایران وجود دارد که گردشگری یکی از آنهاست. بنابراین وزیر آینده میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور باید فردی دارای تخصص، تعهد و تجربه باشد. تخصص، نخستین ملاک مجلس برای تعیین وزیر میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است و نمایندگان مجلس نیز براساس 3 ملاک اصلی در راستای انتخاب وزیر آینده این وزارتخانه اقدام می‌کنند.