به انگیزه روز تهران

مرتضی بیک‌بیاتی

تهران؛ شهری که تاریخ طی سالیان سال متمادی و دیرین در آن جریان دارد و به نوعی حاوی و راوی روح سرزمینی ایران‌زمین بوده است و به‌خاطر همین جریان تاریخ و انعکاس روح سرزمینی مردمان ایرانی جغرافیا و نقشه و مختصات آن پرخاطره است؛ خاطره‌ای که به‌دلیل تکاپو و تلاش‌های شبانه‌روزی مردمانش همیشه پویا و ملموس‌تر است و آن را از سایر شهرهای زیبای ایران متمایز می‌سازد و بر عناصرش تأثیر شگرف می‌گذارد؛ به‌طوری که به گواه دوست و استاد تهران‌شناسم، حمیدرضا حسینی «درخت ارغوان در بیشتر نقاط ایران و جهان وجود دارد، اما آن یک شاخه ارغوانی که شاعر در منزل مسکونی‌اش با آن گفت‌وگو و مغازله کرده درخت ارغوان منزل هوشنگ ابتهاج است که شهرتی عالمگیر پیدا کرده است.»  بنابراین باید این شهر گرامی را دوست داشت و به شنیدن خاطره‌ها و دیدن مخاطره‌ها و رویدادهایی که در حدود ۲۴۰سال پایتختی به چشم و گوش دیده و شنیده است، برویم و با این شهر آشنا شویم؛ شهری که مثل شعر حافظ همه بیت‌های غزلش معرفت است و لایه‌هایش بسیار و برای پی بردن به این لایه‌ها و کشف تلخی و شیرینی‌هایش باید به دل محله‌ها، کوی‌ها، گذرها، کاخ‌ها، عمارت‌ها و طبیعت این ایرانشهر کلان زد؛ چنان‌که در توصیف تهران با اتکا به این ادعا باز باید از دوست تهران‌شناس مهندس بهنام ابوترابیان شاهد بیاوریم که تنوع و تکثر تورهای موضوعی تهران‌گردی حتی به روش تجربی از اهمیت داشتن آن برای شهروندانش حکایت دارد؛ چیزی که در هیچ جای جهان نظیر و مصداقی ندارد که شهروندانش به کشف لایه‌های پیدا و پنهان آن بپردازند؛ شهری که علاوه بر میراث‌های ملموس میراث‌دار آثار و مفاخر ناملموسی است؛ شهری که در یک سده اخیر در حوزه‌های فرهنگ و هنر مبدأ مؤثر تغییر و تحولات بوده است و بسیاری از چهره‌های برجسته (بچه طهرون) از دامانش به‌وجود آمده‌اند و هر یک به‌نحوی در جغرافیای سرزمینی ایران بالیده و درخشیده‌اند و علاوه بر آنکه میراث‌داران میراث فرهنگ ملموس باشند، میراث‌دار فرهنگ ناملموس نیز هستند. یکی از این فرهنگ‌مندان محمدعلی سپانلو است که3 دفتر شعرش را به شهر تهران اختصاص داده است. مرحوم استاد مرتضی احمدی معروف به صدای طهرون قدیم نیز در همین شمار است که خصوصا در دهه‌های پایانی عمرش با مکتوب کردن خاطرات خود از تهران قدیم و همچنین با ضبط موسیقی روحوضی یا تخته‌حوضی خدمت بسیار شایسته‌ای به فرهنگ شهر کرد. پس باید تهران را به‌خاطر این همه ابعاد گوناگون و متنوعش دوست داشت؛ شهری که در سایه تمدن ری رشد و نمو کرد و شمیران و البرز به غنا، اعتبار و زیبایی آن افزود و در میانه این دو پهنه همیشه در برابر مشکلات و بحران‌ها تاب آورده و همواره پل پیروزی در عرصه‌های بین‌المللی بوده است.