روشنایی ایران با برق هسته‌ای

علیرضا احمدی | روزنامه‌نگار

امضای موافقتنامه ۲۵میلیارد دلاری میان تهران و مسکو برای ساخت 4نیروگاه‌ اتمی جدید در ایران، گام بلندی در راستای تحقق راهبرد «تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای» و نمودی از گره‌گشایی صنعت هسته‌ای از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی کشور است.
در شرایطی که محور عبری - غربی در سال‌های اخیر کوشیده فعالیت‌های صلح‌آمیز ایران را یک «برنامه نظامی» جلوه دهد، گام‌های روبه‌جلوی ایران در تولید «برق هسته‌ای»، از یک‌سو زمینه‌ساز رفع مشکلات موجود در حوزه ناترازی برق است و ازسوی دیگر، گواه روشنی بر تأثیر مزیت‌های متنوع صنعت هسته‌ای بر زندگی روزمره مردم است. درحالی‌که طرف‌های غربی در سال‌های اخیر کوشیده‌اند «غنی‌سازی اورانیوم» را به راهبردی «پرهزینه» برای ایران تبدیل کنند، همانگونه که در روزهای اخیر رهبرمعظم انقلاب در سخنرانی تلویزیونی با مردم تأکید کردند، اورانیوم غنی‌شده کاربردهای متنوعی در حوزه‌هایی ازجمله «تولید برق»، «کشاورزی»، «‌صنعت و مواد»، «محیط‌زیست و منابع طبیعی»، ‌«بهداشت و درمان»، «تغذیه»، «پژوهش و آموزش» دارد که اهمیت استمرار این فرایند را به مزیتی راهبردی برای ایران تبدیل کرده‌است.
همانگونه که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اخیرا تأکید کرده‌اند، استفاده از اورانیوم غنی‌شده در حوزه تولید برق بسیار ارزان‌تر است و آلایندگی هم ندارد. ازسوی دیگر امروز بر همگان روشن است که نیروگاه‌های هسته‌ای، «عمر بسیار طولانی» و «امتیازات متعددی» دارند و مزیت‌های آن غیرقابل چشم‌پوشی است؛ موضوعی که در راهبر هسته‌ای ایران نیز جایگاه بی‌بدیلی دارد. این درحالی است که ناترازی‌های موجود در حوزه تولید برق از یک سو و آلایندگی نیروگاه‌ها ازسوی دیگر، ضرورت تولید برق هسته‌ای را در ایران دوچندان کرده‌است؛ موضوعی که در سال‌های اخیر به اولویت راهبردی سازمان انرژی‌اتمی تبدیل و گام‌های مهمی نیز، چه در حوزه داخلی و چه در عرصه همکاری‌های بین‌المللی، دراین حوزه برداشته شده‌است.

اهمیت راهبردی تولید برق هسته‌ای
بررسی وضعیت کنونی میزان تولید برق هسته‌ای در ایران از یک‌سو نشان‌دهنده گام‌های مهم برداشته شده دراین زمینه است و ازسوی دیگر از چشم‌انداز مهم پیش‌رو حکایت دارد.

  نیروگاه‌های برق هسته‌ای ایران
در شرایط کنونی نیروگاه بوشهر، تنها نیروگاه برق هسته‌ای ایران محسوب می‌شود. این نیروگاه درمجموع روزانه چیزی درحدود هزار مگاوات برق تولید می‌کنند.

   ترکیب منابع تولید برق
با وجود گام‌های روبه جلوی ایران در حوزه تولید برق هسته‌ای، برخی داده‌های موجود، نشان‌دهنده سهم ناچیز برق هسته‌ای در ترکیب منابع کنونی تولید برق درایران است:
 گاز طبیعی:   حدود 85درصد
نفت: حدود 8درصد
آبی: حدود 5درصد
زغال‌سنگ، باد و خورشیدی: هریک کمتر از یک درصد
هسته‌ای: حدود یک درصد

  رشد تولید در ایران
براساس گزارشی که «مؤسسه انرژی» در آخرین روزهای تیرماه 1404منتشر کرده، تولید برق هسته‌ای در ایران طی سال 2024میلادی حدود 10درصد رشد داشته‌است.


  رتبه جهانی ایران
آمارها نشان می‌دهد در سال 2024فقط 31کشور ازجمله ایران، برق هسته‌ای تولید کرده‌اند و ایران در این سال در رتبه 29جهان ازنظر میزان تولید برق هسته‌ای قرار داشته و بیشتر از هلند و اسلوونی برق هسته‌ای تولید کرده‌است.

  اهمیت نیروگاه بوشهر
بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد تولید برق هسته‌ای در نیروگاه بوشهر تاکنون مانع از انتشار حدود ۴۶میلیون تن انواع گازهای آلاینده زیست‌محیطی شده‌است. ازسوی دیگر با فعالیت این نیروگاه، معادل ۱۳.۹ میلیارد مترمکعب گازطبیعی نیز در مصرف سوخت‌های فسیلی صرفه‌جویی شده‌است.

  آمارهای جهانی
داده‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که در حال‌حاضر حدود ۱۰درصد از برق جهان را انرژی هسته‌ای تامین می‌کند و کل برق هسته‌ای تولیدی جهان در سال ۲۰۲۰ حدود ۲هزارو۵۰۰ تراوات ساعت بوده‌است. براین اساس، گفته می‌شود سهم ایران از کل برق هسته‌ای جهان در سال 2024فقط 0.3درصد بوده‌است.

  وضعیت تولید کنونی
کارشناسان براین اعتقادند که ایران برای رسیدن به سطح جهانی تولید برق، باید 5تا ۹ برابر و برای رسیدن به سطح کشورهای پیشرفته، حدود ۱۸ برابر میزان فعلی برق اتمی تولید کند.

  آمار تولید 2024
براساس گزارش‌های بین‌المللی، ایران در سال 2024میلادی، چیزی در حدود 3/7تراوات ساعت برق هسته‌ای تولید کرده‌است؛ رقمی که در سال میلادی قبل از آن، 6/6تراوات ساعت بوده‌است.

  تناقض آمریکایی
بررسی آمارهای بین‌المللی دراین زمینه، گویای یک نکته جالب توجه است؛ در شرایطی که آمریکا با تلاش گسترده بین‌المللی، از اعمال گسترده تحریم‌ها تا حمله نظامی، درصدد تخریب برنامه صلح‌آمیز ایران است، اما خود بزرگ‌ترین تولیدکننده برق هسته‌ای در جهان به‌شمار می‌آید و 2/29درصد از کل برق هسته‌ای جهان در سال 2024را تولید کرده‌است.

گام‌های توسعه‌ای ایران
یکی از اساسی‌ترین راهبردهای سازمان انرژی‌اتمی ایران در سال‌های اخیر، توسعه تولید برق هسته‌ای بوده که با برداشتن گام‌های متنوعی دراین زمینه همراه شده‌است.
تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای: یکی از اصول محوری سند راهبردی 20ساله صنعت هسته‌ای، تحقق تولید ۲۰هزارمگاوات برق هسته‌ای است.
افزایش سهم: براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، در یک چشم‌انداز 20ساله، ۱۰ درصد از برق کشور باید از طریق انرژی هسته‌ای تامین شود.
نیازهای جدید: با توجه به راهبردسازی‌های صورت‌گرفته، برای تحقق چشم‌انداز تدوین شده در این زمینه، به ۹نیروگاه اتمی نیاز است.
برنامه هفتم: به‌گفته مسئولان سازمان انرژی‌اتمی، تا پایان برنامه هفتم توسعه ظرفیت نیروگاه‌های اتمی کشور به ۳هزارمگاوات می‌رسد.
برنامه‌های توسعه‌ای: سازمان انرژی‌اتمی درحال‌حاضر برنامه‌های گسترده‌ای برای توسعه نیروگاه‎های تولید برق اتمی در بوشهر و سایر نقاط کشور، ازجمله در سواحل مکران دارد.

گام نخست
به‌گفته مسئولان مربوط، نخستین واحد نیروگاهی تا سال ۱۴۱۰ وارد مدار می‌شود و به این ترتیب، ۵هزارمگاوات از هدف تولید ۲۰هزارمگاوات برق هسته‌ای محقق خواهد شد.

یک قرارداد ویژه
در جریان سفر محمد اسلامی به مسکو، علاوه‌بر امضای قرارداد ساخت 4واحد نیروگاه اتمی در سیریک ازسوی دوطرف، ایران و روسیه درباره ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای مقیاس کوچک به توافق‌های مهمی دست یافتند.

توسعه همکاری‌های بین‌المللی
گسترش همکاری‌های بین‌المللی، یکی از محوری‌ترین راهکارهای ایران برای توسعه تولید برق هسته‌ای است؛ راهبردی که در جریان سفر اخیر محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی‌اتمی به روسیه پیگیری و با توافق‌های مهمی نیز همراه شد.

یک موافقتنامه راهبردی
در جریان سفر هیأت ایرانی به روسیه، موافقتنامه اجرایی ساخت 4واحد نیروگاه اتمی از نوع نسل سوم و پیشرفته در «سیریک» هرمزگان بین شرکت ایران هرمز و شرکت پروژه روس اتم امضا شد.

ظرفیت‌های جدید
بررسی‌ها نشان می‌دهد ظرفیت هریک از واحدهای نیروگاه‌های جدید در منطقه «سیریک»، حدود هزار و ۲۵۵مگاوات الکتریکی و درمجموع 5هزار و ۲۰مگاوات الکتریکی طرح‌ریزی شده‌است.

گام بلند به‌سوی تحقق چشم‌انداز
گفته می‌شود این پروژه با سرمایه‌گذاری حدود ۲۵ میلیارد دلاری، یکی از گام‌های مهم در مسیر تحقق هدف تولید ۲۰ هزارمگاوات برق هسته‌ای براساس سند راهبردی صنعت هسته‌ای ایران به‌شمار می‌رود.

همکاری‌های هسته‌ای ایران و چین
  علاوه بر روسیه، ایران و چین نیز در سال‌های اخیر برای گسترش همکاری‌ها در حوزه صنعت هسته‌ای ایران گام‌هایی برداشته‌اند.
  چین در گذشته در پروژه‌هایی مانند بازطراحی و نوسازی رآکتور تحقیقاتی آب سنگین «خنداب» اراک مشارکت داشته است.
  تهران و پکن در سال‌های گذشته مذاکرات و رایزنی‌هایی درباره ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای درایران داشته‌اند و به‌نظر می‌رسد با توجه به چشم‌انداز همکاری‌های راهبردی دوطرف، همکاری‌های این حوزه رو به گسترش باشد.