کشف لذت پیاده‌روی در تهران قدیم

لیلا باقری، روزنامه‌نگار

ناصرخسرو، خیابانی جذاب برای پیاده‌روی است، نه امروز، بلکه از دوره ناصری! این خیابان جایگاه نخستین‌های زیادی در تاریخ تهران است.‌ دارالفنون، نخستین مؤسسه آموزش عالی مدرن ایران؛ دارالطباعه خاص علمیه، نخستین چاپخانه تهران؛ کتابفروشی اسلامیه، نخستین کتابفروشی تهران؛ شمس‌العماره، نخستین ساختمان بلند تهران که در سازه‌اش از فلز هم استفاده شده، در خیابان ناصرخسرو ‌زاده شدند.‌اما چگونه ناصرخسرو نخستین‌پیاده‌رو در تهران بود که براساس طراحی مدرن شهری سنگفرش شد؟ قبل از سفر ناصرالدین‌شاه به فرنگ، اصلاً چیزی به نام پیاده‌رو یا خیابان به شکل امروزی وجود نداشت.
 تهران پر بود از کوچه‌های تنگ پر از چاله و چوله که در تابستان‌ها گردوغبار بیداد می‌کرد و در زمستان‌ها گل تا زانو بالا می‌آمد. نه راه درست و حسابی برای پیاده‌روی بود، نه پرسه زدن معنای خاصی داشت.‌تهرانی‌هااصلاً برای لذت بردن از پیاده‌روی بیرون نمی‌رفتند، بلکه برای رسیدن به مقصد مجبور بودند پیاده‌ راه بروند. اما از سال ۱۲۶۷ قمری، زمانی‌که شاه به اروپا سفر کرد، تازه فهمیدکه در اروپا مردم هم خیابان دارند، هم پیاده‌رو دارند ‌که جدا از هم هستند و خلق الله به راحتی در آنها قدم می‌زنند. این تجربه باعث شد که نگاه شاه به شهر تغییرکند.‌بعد از آن بود که تهران کم‌کم چهره عوض کرد. کار را از کوچه‌های اطراف ارگ سلطنتی شروع کردند، ازجمله ناصرخسرو که آن زمان به آن ناصریه می‌گفتند. وسط خیابان را برای کالسکه‌ها گود کردند، دو طرف خیابان را سکوهایی برای پیاده‌ها ساختند و مهم‌تر اینکه خیابان سنگفرش شد. بعد از آن درختانی در دو طرف خیابان کاشتند و نهر آب کشیدند و نصب پایه‌های چراغ‌های چدنی برای روشنایی شبانه چهره این خیابان را به کلی تغییر داد. درواقع، چیزی که امروزه به آن «طراحی شهری» می‌گوییم، از آن زمان آغاز شد. از آن برهه بود که مردم تازه طعم قدم‌زدن در محیط شهری  را کشف کردند؛ اینکه می‌توانند راه بروند بدون آنکه پایشان در گل فرو برود یا مچ پایشان آسیب ببیند.