توهم «دانستن»

امیر عفاف| روزنامه نگار :‌

چند روز پیش یکی از روزنامه‌های قدیمی و پرمخاطب فارس که قصد داشت ویژه‌نامه‌ای برای روز خبرنگار تدارک ببیند و منتشر کند از خبرنگاران خواست چالش‌های پیش روی مهارت‌افزایی و ارتقای سواد رسانه‌ای خبرنگاران را در قالب مقاله‌ای بنویسند و ارسال کنند. کمی ناخوشی و بیشتر مشغله‌های وقت‌گیر روزنامه مانع شد تا در این گردهمایی کاغذی حضور داشته باشم. اکنون فرصت کوتاه آن روزنامه را با مجال این ستون جابه‌جا می‌کنم. مهم‌ترین مانع افزایش سواد رسانه‌ای به خصوص در میان نسل جدید خبرنگاران، توهم «دانستن» است. در این جهان مغشوش که وظیفه کنکاش و پرسش را بر دوش خبرنگار می‌گذارد، ابتدا تواضع آموختن است که می‌تواند مفید باشد. برخی از خبرنگاران با اتکا به روحیه ماجراجویی، سواد عاریتی خود را پنهان می‌کنند و با تهیه اخبار و گزارش‌های بی‌محتوای تکراری از خود قهرمانان کم‌نظیر می‌سازند. آن‌ها در برابر حقیقت، سرشان را می‌دزدند و به تکثیر کردن عملکرد روزانه و سفارشی مدیران بسنده می‌کنند. این دسته از خبرنگاران ساحت آقای مدیر را محترم‌تر از نشر خبر می‌دانند. آن‌ها همواره مورد حمایت روزنامه‌های درجه 2 و 3 قرار دارند و خیالشان از عافیت و آب باریکه راحت است. نکته تأسف بار اینجاست که چرخ چاپ اغلب روزنامه‌ها با وجود آنها می‌گردد و ویژه‌نامه‌های پرتعارف و تکلف ادارات سهم مهمی در بقایشان دارد، در حالی که جذب آگهی به عنوان ملزوم حیات نشریات بر عهده گروهی دیگر است که مهارت بازاریابی دارند.

سال‌های پیش که مطبوعات رونق چشمگیری داشتند و هنوز فضای مجازی، معرکه نگرفته بود، خبرنگاران می‌دانستند که شوق و شیدایی کفایت کار را نمی‌کند و با کشف و شهود خود به حقیقت بدهکار نمی‌ماندند. آن‌ها تکه‌های گمشده و مبهم را کنار هم می‌گذاشتند و بلد بودند در لبه پرتگاه به نفع مردم و مصلحت کشور گرد و خاک کنند.

در این روزگار که برخی از خبرنگاران حتی زحمت خواندن خبر یا گزارش چاپ شده خودشان را هم نمی‌کشند تا دست کم متوجه ضعف و کمبودها بشوند، یاد اساتیدی از خاطرم می‌گذرد که خبرنگاری را عاشقانه می‌خواستند و گاهی حتی بدون دستمزد، بر مراقبت از راستی و درستی اصرار داشتند. البته هنوز هم خبرنگارانی هستند که راه و رسم ادای حق بزرگان این حرفه را می‌دانند، با هر سن و سال و سابقه‌ای همچنان می‌آموزند، مجیزگو و ستایشگر آگهی‌دهندگان وسوسه‌انگیز نیستند و کینه و خرده‌حساب‌های شخصی را در خبر دخالت نمی‌دهند و از وارونه جلوه دادن حقایق پرهیز می‌کنند. فارس آنقدر خبرنگار شایسته دارد که برای دور شدن از چشم و نظر بد باید به تخته زد.