آتش در شالیزارهای مازندران

ناکشا یاران|‌ساری - خبرنگار:

این روزها اگر مسیرتان به محور پرتردد آمل - بابل خورده باشد، مسلما بوی دود را حس کرده‌اید، گاهی هم دودآلود بودن هوا باعث کم شدن شعاع دیدتان شده است. در برخی روزها بخش زیادی از شهر آمل بوی دود می‌دهد. این اتفاق محدود به همین مسیر نیست. 

علاوه بر آمل، در سایر نقاط استان مانند برخی مناطق شرقی و شهرستان‌های دیگر کشاورزان اقدام به آتش ‌زدن مزارع می‌کنند؛ این در حالی است که از چند هفته پیش تاکنون در رسانه‌های مختلف استان مطالبی درباره زیان‌های آتش زدن مزارع پس از برداشت محصول منتشر شده، اما آنچه در مناطق مختلف استان دیده می‌شود، همان روالی است که در سال‌های گذشته هم مشاهده می‌شد. حتی قانون هم در این زمینه تکلیف را مشخص کرده است. بر اساس قانون جلوگیری از آلودگی هوا آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی ممنوع و جرم است و با متخلفان برخورد خواهد شد. 

این اقدام که آلودگی مشهود هوا را به دنبال دارد، از سوی کشاورزان برای آماده کردن زمین به منظور کشت دوم انجام می‌شود. در حالی که هم در ماده 688 قانون مجازات اسلامی و هم در ماده 20 قانون هوای پاک، به اقداماتی نظیر آتش زدن مزارع و آلوده شدن هوا ناشی از این کار اشاره شده است و قانونگذار برای متخلفان نیز مجازات‌هایی تعیین کرده است. سازمان جهاد کشاورزی متولی آموزش به کشاورزان است تا از آتش زدن مزارع توسط آنان جلوگیری کند؛ اما به نظر می‌رسد اطلاع‌رسانی‌ها و آموزش‌های انجام شده این سازمان، حتی در حد و اندازه‌ای اندک هم مورد توجه کشاورزان استان قرار نگرفته است. 


کاهش حاصلخیزی خاک 

مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی مازندران با تاکید بر این‌که آتش زدن بقایای گیاهی مزارع برنج پس از برداشت، موجب آلودگی محیط‌زیست و کاهش مواد آلی و حاصلخیزی خاک می‌شود، گفت: این اقدام نامناسب هم آلودگی محیط‌زیست را در پی دارد و هم برای مردم مزاحمت ایجاد می‌کند. آتش زدن مزارع باعث می‌شود که موجودات زنده خاک از بین بروند و عملکرد خاک کاهش یابد. 
«مجید بهادری» اظهار کرد: ریزموجودات لایه سطحی خاک با فعالیت خود و تجزیه اندام های گیاهی و مواد وارد شده به خاک، موجب افزایش ماده آلی و باروری خاک می‌شوند. وجود این ریزموجودات برای حاصلخیزی خاک و تولید مواد غذایی بسیار مهم است و به همین دلیل باید از آن‌ها حفاظت کرد. وی ادامه داد: بقایای گیاهی، مواد اولیه خوب و شرایط محیطی مناسب، موجب بهبود فعالیت ریزموجودات خاک می ‌شود، اما با آتش زدن باقیمانده شالی در مزارع، عملا همه این خواص خاک از بین می‌رود. 


جلوگیری از آتش زدن کاه

مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی مازندران اظهار کرد: همه فعالان بخش کشاورزی باید در تداوم این مسیر تلاش کرده و از هر کاری که منجر به کاهش یا حذف فعالیت ریزموجودات شود، خودداری کنند. زیر خاک رفتن بقایای برنج، موجب تقویت فعالیت ریزموجودات و حاصلخیزی خاک می‌شود و با استمرار این روش نیاز به مصرف کودهای شیمیایی نیز کاهش می‌یابد. 

بهادری با اشاره به این‌که وجود این بقایای گیاهی، فرصت مناسبی برای حفظ و صیانت از ظرفیت تولیدی خاک است، گفت: با توجه به اثرگذاری بالایی که کاه و کلش در مزارع برای کشت بعدی و تقویت خاک دارند، انتظار داریم همه مسئولان، کارشناسان، مروجان و کشاورزان شالیکار در زمینه جلوگیری از آتش زدن کاه و کلش مزارع شالیزاری پیشگام باشند. 
این مسئول به فعالیت‌های انجام شده این نهاد برای فرهنگ‌سازی پیشگیری از آتش زدن کاه در مزارع اشاره و بیان کرد: تهیه و پخش بیش از 80 دقیقه برنامه آموزشی‌ترویجی رادیویی و تلویزیونی، 5 پیام رادیویی، بیان موضوع در بیش از 620 جلسه و دوره‌های آموزشی‌ترویجی و مشارکتی، تولید و توزیع 5 اطلاعیه آموزشی‌ترویجی با تعداد بیش از 4 هزار و 400 برگ و اطلاع‌رسانی به دهیاری‌ها و کشاورزان از طریق مراکز جهاد کشاورزی دهستان و مروجان پهنه از جمله برنامه‌ها و اقدامات آموزشی‌ترویجی واحد مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی مازندران برای جلوگیری از آتش زدن بقایای کشتزارها و شالیزارها از ابتدای امسال تاکنون بوده است. امیدواریم کشاورزان سراسر استان به این نکات توجه جدی داشته باشند. 


آلودگی هوا

برخلاف برنامه‌ریزی‌های انجام شده سازمان جهاد کشاورزی، کشاورزان هنوز برای آماده‌سازی زمین ساده‌ترین و البته مخرب‌ترین راه ممکن، یعنی آتش زدن مزارع را انجام می‌دهند. این در حالی است که در سراسر مازندران کشت دوم هم امسال توصیه نشده و جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای مازندران بارها اعلام کرده‌اند کشاورزان سعی کنند کشت دوم را در دستور کار خود قرار ندهند. به عبارتی، برخی کشاورزان برای انجام کشت دوم که توصیه شده انجام نشود، اقدام دیگری انجام می‌دهند که تاکید بر انجام نشدن و جرم بودن آن است. 

بسیاری از افرادی که این روزها در مناطق آلوده زندگی می‌کنند و از دود ناشی از آتش زدن کاه در مزارع در امان نیستند، سال‌هاست که انتظار می‌کشند تا اقدامی برای جلوگیری از این فرایند نادرست انجام شود. یکی از رانندگان محور آمل - بابل دراین‌باره گفت: هر سال در فصل برداشت برنج با این معضل در مسیر مواجهیم. در برخی روزها شدت آلودگی آن‌قدر زیاد است که نفس کشیدن سخت می‌شود، اما کسی به این وضعیت رسیدگی نمی‌کند. 

این راننده که نخواست نامش عنوان شود، اظهار کرد: آلودگی این روزهای منطقه و سایر نقاط استان که به دلیل آتش زدن مزارع است، تفاوتی با آلودگی ناشی از آتش‌سوزی هورالعظیم در خوزستان ندارد؛ اما به این آلودگی توجهی نمی‌شود، چون عادی و خودخواسته است. 


درآمدزایی با ساقه‌های برنج

باقیمانده‌های ساقه برنج در حالی در مازندران می‌سوزد و آلودگی ایجاد می‌کند که می‌تواند با کمی برنامه‌ریزی و ایجاد زیرساخت به منبع درآمد تبدیل شود. کارشناسان کشاورزی می‌گویند از همین ساقه‌های برنج می‌توان چندین نوع محصول باارزش تولید کرد که مانند برنج به اقتصاد منطقه کمک کند؛ اما اینجا بدون دیدن این فرصت‌ها، آتش به این سرمایه‌ها زده می‌شود. 
کارآفرین برتر کشور و بنیانگذار مجتمع کشاورزی کندلوس معتقد است این محصولات را حتی می‌توان به عنوان مواد اولیه به صنایع کاغذ و مقوا یا تولید MDF هم فروخت. 
به گفته دکتر «علی‌اصغر جهانگیری»، در دنیا از ساقه‌هایی که در مازندران سالانه بیش از 230 هزار تن آن در آتش می‌سوزد، 20 نوع محصول به دست می‌آورند. 
او می‌گوید از همین شالی می‌توان حتی بلوک ساختمانی با قابلیت عایق گرما و سرما یا سقف کاذب، پارتیشن و انواع محصولات مشابه دیگر ایجاد کرد.