
فعلا ابهام راهبردی!
ایران بهدلیل مواضع گروسی درصدد ایجاد چارچوبی جدید از همکاری با آژانس انرژی اتمی است

محمدعلی حسننیا-روزنامهنگار
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست هفتگی این وزارتخانه از سفر تیم آژانس بینالمللی انرژی اتمی به تهران خبر داد. این موضوع در حالی عنوان میشود که مذاکرات بین تهران و واشنگتن به حالت تعلیق درآمده است و زمان بعدی مذاکرات غیرمستقیم هم در هالهای از ابهام قرار دارد.
از آخرین سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به کشورمان چند ماهی میگذرد. او در آخرین سفر خود به ایران که در میانه دور دوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا برگزار شد با برخی از مقامات کشورمان دیدار و همچنین از بعضی مراکز هستهای ایران بازدید کرد.
پیشنهاد 4بازرس آلمانی و فرانسوی
اما این دیدار و بازدید باعث نشد او در گزارش اردیبهشتماه خود در شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی لحنی ملایمتر اتخاذ کند و بهشدت یک گزارش فاقد ابعاد فنی و در یک روند سیاسی علیه تهران نوشت که برخی از کارشناسان اعتقاد دارند همین گزارش سرمنشأ تلاشهای تلآویو و واشنگتن برای حمله به تاسیسات ایران و بروز جنگ 12روزه شد.
در جریان سفر قبلی گروسی به کشورمان، ایران پیشنهاد داد برای خاتمه دادن به موضوع بازرسان با وجود اینکه لغو انتصاب بازرسان قبلی براساس ماده ۹موافقتنامه پادمان از حقوق مسلم حاکمیتی ایران بوده، 4بازرس جدید (۲بازرس با ملیت آلمانی و ۲بازرس با ملیت فرانسوی) البته غیراز بازرسان لغو انتصاب شده قبلی از طرف آژانس برای بررسی انتصاب به ایران معرفی شوند.
در پی ادعاهای مطرحشده توسط آژانس بینالمللی انرژی اتمی مبنی بر وجود فعالیتهای هستهای در 2مکان «ورامین» و «تورقوزآباد»، جمهوری اسلامی ایران این ادعاها را بیپایه و فاقد مستندات معتبر میداند و پاسخهای مستند و روشنی به این موضوعات داده است.
اسناد نتانیاهو یا اسناد آژانس؟!
ایران بارها به آژانس توضیح داده است که هیچ مکان اعلامنشدهای وجود ندارد که طبق موافقتنامه پادمان جامع (CSA) الزامی باشد. در مورد ادعای وجود یک «کارخانه در مقیاس آزمایشی» بین سالهای ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۳، تهران اعلام کرده این ادعا فاقد اسناد معتبر و اطلاعات موثق بوده و معتقد است ارائه چنین شواهدی ازسوی رژیم صهیونیستی، سوءنیت دارد.
بهنظر میرسد تمام روندی که آژانس از آن استفاده میکند و گزارشهای پیدرپی علیه تهران مینویسد، اسناد ادعایی نتانیاهو است که مدعی شده بود از تورقوزآباد به سرقت رفته است. این پروندهها از نظر ایران هیچگونه ارزش قانونیای ندارد و باید پروندههای ادعایی کاملا بسته شود.
تهران در چند دور مذاکره غیرمستقیم با آمریکا که با وساطت عمانیها برگزار شده بود، بارها تلاشهای زیادی برای ایجاد یک توافق برد-برد انجام داد، اما این طرف آمریکایی بود که بر غنیسازی صفر درصد تأکید کرد.
واشنگتن برخلاف ادعای ترامپ در ابتدای مذاکرات با ایران و همچنین طی نامه ترامپ به تهران اعلام کرده بود که خواهان استفاده ایران از فناوری صلحآمیز هستهای است. حتی ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در امور مذاکرات در توییتی از غنیسازی 3.67درصدی تهران حمایت کرده بود، اما بلافاصله بعد از بازگشت به واشنگتن بر اثر فشار لابی صهیونیست حرفهای خود را پس گرفت.
توپ مذاکرات در زمین واشنگتن
حتی مذاکرات بهنحوی پیشرفت داشت که طرف ایران پیشنهاد کنسرسیوم به شرط وجود غنیسازی در خاک ایران را تا حدود زیادی مورد موافقت قرار داده بود. اکنون هم تهران برای مذاکره جدی است، اما پیششرطهای اساسی دارد.
ایران به طرف آمریکایی اعلام کرده است باید 2شرط در ابتدای مذاکرات باشد؛ ابتدا دیگر تجاوزی به ایران صورت نگیرد و بعد اینکه مذاکرات باید براساس منافع ملی و تضمینبخش باشد. تهران حق استفاده از غنیسازی را خط قرمز خود اعلام کرده و هیچگونه مذاکرهای درباره آن نخواهد داشت، جز درباره میزان و اندازه غنیسازی.
بنابراین توپ فعلی در زمین واشنگتن قرار دارد و از همین رو آمریکاییها چند هفتهای است پاسخ واضح به درخواستهای منطقی ایران نمیدهند و به همین علت آینده برگزاری مذاکرات در روزهای فعلی کماکان در ابهام جدی قرار دارد.
از سوی دیگر آژانس بینالمللی انرژی اتمی و ایران وارد عرصه جدیدی شدهاند. ایران پذیرفته که ماسیمو آپارو، معاون مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به تهران سفر کند، اما بازدیدی از مرکزی وجود نخواهد داشت. تهران صراحتا به آژانس اعلام کرده است که باید سازوکار جدیدی درخصوص چارچوب همکاریها تدوین شود. مراکز هستهای ایران مورد حمله قرار گرفتهاند و میزان خسارتها به این مراکز هم در هالهای از ابهام است و به همین دلیل هم از نظر فنی و هم سیاسی امکان بازدید برای آژانسیها فراهم نخواهد بود. آنها باید توضیحدهند که فرایند همکاری با مراکز هستهای مورد هدف قرار گرفته و تخریبی چگونه است.
2دلیل عصبانیت ایران از رئیس آژانس
نکته بعدی آن است که ایران به 2دلیل بزرگ از رافائل گروسی بسیار ناراحت و عصبانی است. گروسی ابتدا گزارشی علیه ایران در آژانس نگارش کرد که بسیار غیرفنی بود. موضوع بعدی آن است که مدیرکل آرژانتینی آژانس بینالمللی انرژی اتمی هیچ محکومیتی درخصوص حمله به تاسیسات هستهای ایران بهصورت رسمی ابراز نکرده و به همین علل فعلا امکان همکاری مثبت وجود ندارد. البته تهران هنوز قصدی برای خروج از NPT ندارد و به همین دلیل به همکاری با آژانس طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی و در آن چارچوب ادامه میدهد، ولی باید شروط ایران کاملا محقق شود.
در شرایط فعلی طرف اروپایی هم در یک زاویه دیگر قرار گرفته است. دستگاه دیپلماسی ایران به صراحت هشدار داده که هرگونه استفاده از مکانیسم ماشه(اسنپبک) توسط 3کشور اروپایی بهمعنای پایان همکاریهای ایران و اتحادیه اروپا خواهد بود و دیگر آنها جایی در مذاکرات برای ابد نخواهند داشت. در همین رابطه وزیر امور خارجه کشورمان گفت: اسنپبک بهمعنای پایان نقش اروپا در موضوع هستهای ایران است و شاید تاریکترین نقطه در تاریخ روابط ایران با 3کشور اروپایی باشد که دیگر هیچوقت ترمیم نشود.
در مجموع درباره روند مذاکرات آتی ایران و آمریکا و همکاری با آژانس میتوان چند نتیجه گرفت:
1-ایران میز مذاکره را برهم نزده و توپ در زمین آمریکاست.
2-تهران از حق غنیسازی در خاک خود عقبنشینی نخواهد کرد.
3-روند همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی قطعا تغییر خواهد کرد.
4-روند مکانیسم ماشه دچار ابهام جدی است و طرف اروپایی پیشنهادهایی برای تمدید 6ماه یا یکسال داده که تهران رد کرده است.