سوادآموزی به اتباع خارجی

  ساعت 2بعدازظهر سه‌شنبه 5دی، دبستان دخترانه شیخ علی‌اکبر داوودآبادی، روستای داوودآباد شهرستان قرچک در جنوب‌شرق تهران، زنگ تفریح است و بچه‌ها در حیاط مدرسه هستند؛ گروهی خوراکی می‌خورند و گروهی بازی می‌کنند؛ از بین دانش‌آموزان می‌گذریم و وارد نمازخانه می‌شویم. در نمازخانه هم کلاس درسی برپاست؛ این کلاس درس اما با کلاس درس دانش‌آموزان تفاوت فاحشی دارد، از جنب و جوش کودکی خبری نیست و مادران همان دانش‌آموزان که در حیاط مدرسه بودند، در حال سوادآموزی هستند.

کلاس مادران برخلاف کلاس فرزندان‌شان متراکم نیست و نرم کلاس‌ها 10نفره است؛ البته برخی سوادآموزان فرزندان خردسال خود را همراهشان به کلاس آورده‌اند. سوادآموزان با دقت به درس آموزش‌دهنده گوش می‌دهند تا چیزی را از دست ندهند. آموزش‌دهنده که سنش از برخی سوادآموزان کمتر است با وسواس خاصی به «خواهرانش» درس می‌دهد. وقتی می‌پرسم چرا شاگردانت را خواهر خطاب می‌کنی می‌گوید من با سوادآموزان به قدری احساس نزدیکی می‌کنم که واقعا آنها را خواهران خودم می‌دانم. سوادآموزان می‌گویند احساس می‌کنند که شرکت در کلاس‌های سوادآموزی برای آنها بسیار جذاب است و با توجه به تأثیری که در زندگی روزمره‌شان دارد تمایل زیادی به ادامه تحصیل دارند.

آنان می‌گویند باسواد شدن‌شان در پیشرفت تحصیلی فرزندشان هم تأثیر مثبت داشته است. عوامل مختلفی موجب شده تا آنان دوران نوجوانی تحصیل را رها کنند و یا حتی هرگز پا به مدرسه نگذارند. در کشورمان کلاس‌های سوادآموزی مختص هموطنان ایرانی نیست و برای اتباع نیز کلاس‌های سوادآموزی برگزار می‌شود؛ جالب اینکه میزان استقبال اتباع از این کلاس‌ها بیشتر است.   سوادآموزی با چاشنی رقابت با فرزندان مرضیه رنجبر، 45ساله، سوادآموز معتقد است آدم بی‌سواد مثل آدم کور است که حتی برای نوشتن یک قبض بانکی باید دیگران کمکش کنند. سواد چراغ روشنایی برای هر فرد و خانه‌ای است. او می‌گوید: درس خواندن برای خودم و خانواده‌ا‌م بسیار مهم است، دخترم کلاس سوم ابتدایی است و در همین مدرسه درس می‌خواند، از موقعی که من سواددار شده‌ام به انجام تکالیف دخترم کمک می‌کنم و دیگر برای این‌ کار به خانه همسایه نمی‌روم. دوست دارم ادامه تحصیل بدهم.

مصطفی‌پور، سوادآموز دیگر این کلاس است که توضیح می‌دهد: سوادآموز دوره انتقال هستم. وقتی دخترم برای انجام تکالیف مدرسه از من کمک می‌خواست، نمی‌توانستم به او کمک کنم و این خیلی ناراحت‌کننده بود. به مدرسه مراجعه و در کلاس نهضت سوادآموزی ثبت‌نام کردم. فاطمه رجایی‌فر، ماجرای شرکت در کلاس سوادآموزی را اینگونه شرح می‌دهد: برای انجام آزمایش فرزندم اشتباهی به جای آزمایشگاه به آموزشگاه مراجعه کردم، چون کنار هم بودند. از آن به بعد تصمیم گرفتم درس بخوانم تا چنین اشتباهی نکنم.

درس خواندن در رفتارم با دیگران و کارهای روزانه‌ام خیلی تأثیر گذاشته است. او می‌گوید:‌ تصمیم گرفته‌ام به درس خواندن ادامه بدهم حتی تا 60سالگی، درس خواندن لذت خاصی دارد که من تازه متوجه شده‌ام. یکی دیگر از سوادآموزان می‌گوید: یکی از پسرانم دانش‌آموز پایه ششم است و در درس‌ خواندن با هم رقابت می‌کنیم؛ این رقابت باعث شده درس من و پسرم پیشرفت کند. مهین ملکی، سوادآموزی است که می‌گوید به‌خاطر دخترش تصمیم گرفته درس بخواند.

او توضیح می‌دهد که نمی‌توانستم به دخترم دیکته بگویم و این خیلی ناراحت‌کننده بود، از اینکه باسواد شده‌ام خیلی خوشحالم. اولش درس خواندن در کنار بچه‌داری برایم سخت بود، ناامید شدم و تصمیم گرفتم درس خواندن را رها کنم، ولی از همکلاسی‌ها و دخترم خجالت کشیدم و دوباره شروع کردم. الان هم دوست دارم ادامه تحصیل بدهم. نگاه آموزش دهنده‌ها در بحث سوادآموزی به بزرگسالان، آموزش‌دهنده نقش بسیار کلیدی دارد. مهین شاه‌نصیری، آموزش‌دهنده دوره انتقال که از سال90 با نهضت همکاری می‌کند، از شوق و ذوق مادران دانش‌آموزان برای سوادآموزی می‌گوید: خانم‌هایی که در دوره انتقال درس می‌خوانند 2دوره سواد و تحکیم را طی کرده‌اند، ما به سوادآموزان صرفا ریاضی یا علوم یاد نمی‌دهیم، بلکه با فرهنگسازی برای آنان، می‌گوییم که هر وقت شروع کنی دیر نیست و خواستن مقدمه توانستن است.

خیلی از این خانم‌ها روزهای اول خجالت می‌کشیدند، ولی الان شکر خدا خیلی امیدوار به زندگی و آینده شده‌اند. او اضافه می‌کند: برای سوادآموزان توضیح داده‌ایم که بی‌سوادی در این دوران یک ننگ است. خیلی از مواقع سوادآموزان قبل از من در کلاس حاضر می‌شوند و این برای من دلگرمی است.

دیروز یکی از سوادآموزان یک ساعت زودتر از زمان کلاس آمده بود، گفتم: چرا زود آمدی، گفت: برای اینکه می‌خواهم امروز شما به من بیشتر از بقیه تقسیم یاد بدهید. این رفتار به من انرژی و روحیه می‌دهد. شاه‌نصیری خاطره‌ای از دوران کاری تعریف می‌کند. او می‌گوید: یکی از سوادآموزان روزی که برای نخستین بار در کلاس شرکت کرد حتی بلد نبود مداد دستش بگیرد. من فکر نمی‌کردم او بتواند روزی اسم خودش را بنویسد، الان یکی از سوادآموزان موفق است و در پاسخ پرسش مهر ریاست‌جمهوری نیز شرکت کرده است.

او که سوادآموزان را خواهر خطاب می‌کند، توضیح می‌دهد: واقعا آنها را خواهر خود می‌دانم و با آنها همانند خواهرانم رفتار می‌کنم و رمز موفقیتم همین نگاه است. سن برخی سوادآموزان بیشتر از من است و خیلی چیزها از آنان یاد می‌گیرم. سوادآموزی به اتباع خارجی در سراسر ایران امکان ادامه تحصیل برای اتباع خارجی نیز وجود دارد. ‌

بزرگسالان اتباع دیگر کشورها نیز می‌توانند در کلاس‌های سوادآموزی نهضت شرکت کنند. ساعت حدود 3بعدازظهر است که وارد دبستان شهید چمران شهرستان قرچک می‌شویم. کلاس سوادآموزی زنان اتباع دایر است و آموزش‌دهنده با همه توان به آموزش زنان مشغول است؛ کلاسی با 11سوادآموز که همگی از اتباع افغان هستند. هانیه فتحی، آموزش‌دهنده زنان اتباع توضیح می‌دهد که کلاس مربوط به اتباع کمیساریای عالی سازمان ملل است.

تعداد سوادآموزان 10نفر است، البته یک نفر نامش در فهرست نیست ولی با اصرار خودش در کلاس‌ها شرکت می‌کند. او می‌گوید: زمان تشکیل کلاس 3 تا 5 بعدازظهر است، یک کلاس هم در نوبت صبح داریم که از ساعت10 تا 12 برگزار می‌شود. این کلاس مربوط به سوادآموزان دوره مقدماتی است هرکدام از آنها مشکلات خاص خودشان را دارند: اغلب سوادآموزان شاغل و کم سن هستند. برخی هم با فرزندان خردسال‌شان در کلاس حاضر می‌شوند.

البته همگی از مسئولان جمهوری اسلامی ایران به‌خاطر فراهم بودن شرایط تحصیل تشکر می‌کنند. تشکر سوادآموزان اتباع از دولت ایران رقیه شکوری، 35ساله از سوادآموزان اتباع افغان می‌گوید: از دولت ایران تشکر می‌کنم که این شرایط را برای ما فراهم کرده. می‌خواهم درس بخوانم ولی هر جا می‌روم سخت است. آدم بی‌سواد مثل آدم نابیناست، الان می‌توانم به بچه‌ها دیکته بگویم و شماره تلفن و پلاک خانه‌ها را بخوانم. عاطفه رحیمی، سوادآموزی است که از اشتیاقش برای ادامه تحصیل می‌گوید و قصد دارد در کلاس‌های دوره‌های بالاتر هم شرکت کند.

مرضیه حسینی، 44ساله هم با تشکر از مسئولان ایران به‌دلیل امکان ادامه تحصیل توضیح می‌دهد:‌ بی‌سرپرست و شاغل هستم ولی خیلی دوست دارم درس بخوانم. ادامه سوادآموزی به‌نظر می‌رسد با وجود 2میلیون و 690هزار بی‌سواد مطلق در ایران که جذب آنها در کلاس‌های سوادآموزی کاری دشوار است، همچنان باید نهضت سوادآموزی به کارش ادامه دهد. البته باید آموزش و پرورش هم جلوی بی‌سوادی را بگیرد.

به گفته رئیس سازمان نهضت سوادآموزی، اختیاری بودن آموزش در کشور ما یکی از چالش‌های اساسی است، چون هرکسی دلش خواست به مدرسه می‌رود، درحالی‌که نباید چنین باشد. به اعتقاد من اجباری شدن آموزش را باید از مجلس تقاضا کرد، چون تا زمانی که قانونی برای این کار وجود ندارد، استقبال از آموزش ازجمله حضور در کلاس‌های نهضت سوادآموزی همانگونه خواهد بود که هست.

   آمار سوادآموزی از زبان رئیس سازمان نهضت سوادآموزی

  باسوادی در گروه10 تا 49سال از 92.5 به 94.7درصد رسیده است؛ باوجود اینکه آمار بی‌سوادی به یک میلیون و 113هزار نفر کاهش یافته، هنوز 2میلیون و 690هزار بی‌سواد ثبت شده داریم که شامل اتباع و غیراتباع و آموزش‌پذیران و آموزش‌ناپذیران می‌شود.   70هزار آموزش‌دهنده سازمان نهضت سوادآموزی در سراسر کشور براساس آخرین نتایج آمار نفوس و مسکن توانسته‌اند با آموزش یک‌میلیون و ٥٠٠ هزار نفر از افراد بی‌سواد نرخ بی‌سوادی در کشور را به حدود ٣ درصد کاهش دهند.   طی 3سال گذشته ۲۶۲ هزار نفر از اولیای دانش‌آموزان با سواد شده‌اند. سوادآموزی۱۰ تا ۱۹ساله‌ها یکی از اولویت‌های ما است که در این بازه ۴۵ هزار و ۴۲۹ نفر شناسایی شده و آموزش دیده‌اند.   بیشترین نرخ باسوادی در استان‌های مازندران، تهران، سمنان و البرز است و کمترین نرخ باسوادی نیز در استان‌های سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، کردستان، کرمان، خوزستان و لرستان است.   ما در زندان‌ها همه محدودیت‌ها را برداشتیم و در ۵سال گذشته ۸۶هزار نفر را در زندان‌ها تحت پوشش قرار دادیم.   در گروه سنی 10 تا 19سال درصد باسوادی به 98.2درصد رسیده؛ این آمار نشان می‌دهد که 190هزار کودک خارج از مدرسه داریم. در گروه سنی 10 تا 29سال درصد باسوادی به 97.3درصد رسیده و رشد بیش از یک‌درصدی دارد.