گزارش
امنیت‌سازی با دیپلماسی فعال
«دیپلماسی میانجیگری» یکی دیگر از اولویت‌های راهبردی دستگاه دیپلماسی طی دهه‌های اخیر بوده است
علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار
«دیپلماسی میانجیگری» یکی از وجوه تحرک دیپلماتیک دستگاه سیاست‌خارجی ایران در دهه‌های اخیر بوده است که سفر اخیر وزیر امورخارجه ایران به پاکستان و هند که اقدامی مؤثر در راستای کاهش تنش‌ها بود، یکی از مهم‌ترین نمودهای آن به‌حساب می‌آید.
در شرایطی که دستگاه دیپلماسی ایران در کوران مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا قرار دارد، اما تحرک دیپلماتیک و نقش‌آفرینی سازنده در حوزه‌های متنوع سیاست‌خارجی، همچنان یکی از محوری‌ترین راهبردهای مدنظر وزارت امورخارجه ایران به‌شمار می‌رود که طی روزهای اخیر با سفرهای منطقه‌ای متعددی نیز همراه شده‌است.
درحالی‌که براساس اعلام وزارت امورخارجه، عراقچی روز دوشنبه(دیروز) به امارات سفر کرد «دیپلماسی 360درجه» تهران، طی ماه‌های اخیر زمینه‌ساز موازنه‌سازی مؤثری در سطح منطقه شده‌است؛ دستاوردی که حمایت کشورهای منطقه از روند مذاکرات تهران و واشنگتن را باید یکی از مهم‌ترین وجوه آن به‌حساب آورد.
در چنین شرایطی «دیپلماسی میانجیگری» یکی دیگر از اولویت‌های راهبردی دستگاه دیپلماسی طی هفته‌های اخیر بوده است و تهران کوشیده با بهره‌گیری از روابط صمیمانه خود با اسلام‌آباد و دهلی‌نو، گام قابل‌توجهی به‌منظور کاهش تنش‌ها و بازگشت آرامش به این منطقه بردارد.
این در حالی است که دستگاه سیاست‌خارجی ایران طی ماه‌های اخیر با درپیش گرفتن راهبرد «تحرک دیپلماتیک»، ازجمله در عرصه میانجیگری، نشان داده که جمهوری‌اسلامی برخلاف فضاسازی‌های غربی، از عزم و اراده کافی به‌منظور گام برداشتن در راستای گسترش ثبات و امنیت در سطح منطقه برخوردار است؛ رویکرد نقش‌آفرینی تهران در جنگ غزه، تحولات شبه‌قاره هند و قفقازجنوبی شاهدی براین مدعاست.
اولویت صلح‌سازی
با وجود موج فزاینده فضاسازی‌ها درباره نقش منطقه‌ای ایران ازسوی محور واشنگتن – تل‌آویو با همراهی برخی دولت‌های اروپایی، بررسی فعالیت‌های دیپلماتیک ایران در ماه‌های اخیر، نشان‌دهنده عزم و اراده تهران برای مشارکت فعال در صلح‌سازی حداکثری در سطح منطقه است؛ راهبردی که در چارچوب رایزنی‌های اخیر قابل بررسی است.
رایزنی درباره مذاکرات: ایران در جریان مذاکرات غیرمستقیم اخیر با آمریکا توجه ویژه‌ای به دیپلماسی منطقه‌ای و اشتراک‌مساعی با دولت‌های منطقه داشته است؛ رویکردی که سفر اخیر عراقچی به ریاض و دوحه، آن‌هم پیش از آغاز دور چهارم مذاکرات در مسقط، در چارچوب آن قابل بررسی است.
توسعه مناسبات در حوزه خلیج‌فارس: یکی از مهم‌ترین رویکردهای دستگاه دیپلماسی ایران در ماه‌های اخیر، ارتقای سطح مناسبات دیپلماتیک با دولت‌های عربی ازجمله مصر، اردن و بحرین بوده است و شاهد رایزنی‌ها و سفرهای مهمی در این زمینه بوده‌ایم که در سطوح مختلف انجام شده است.
چاره‌اندیشی در برابر تهدیدهای امنیتی: مقابله مؤثر با تهدیدهای امنیتی، از اصلی‌ترین محورهای رایزنی منطقه‌ای ایران در ماه‌های اخیر بوده است که درک روشن‌تر کشورهای منطقه از تهدیدهای مشترک موجود، حاصل تحرک دیپلماتیک تهران در این عرصه بوده است.
خطر حضور فرامنطقه‌ای‌ها: حمایت کشورهای منطقه از مذاکرات ایران و آمریکا، یک پیام روشن دارد؛ اینکه منطقه به درک درستی از خطرات جولان نیروهای منطقه‌ای و آسیب‌های ناشی از آن پی برده است و با رویکردهای ثبات‌ساز ایران همراهی بیشتری نشان می‌دهد.
میانجیگری برای کاهش تنش‌ها
تلاش برای کاهش تنش‌ها میان هند و پاکستان
ایران در حالی طی روزهای اخیر در نقش میانجی برای کاهش تنش‌ها و درگیری‌ها در شبه‌قاره هند ظاهر شد که روابط دیرینه و مناسبات رو به گسترش تهران با اسلام‌آباد و دهلی‌نو، بستر مناسبی را برای رایزنی‌های دیپلماتیک ایران با هدف تنش‌زدایی میان هند و پاکستان فراهم کرد و درنهایت فروکش کردن درگیری‌ها میان این دو کشور را به‌دنبال داشت که در ادامه به برخی وجوه آن اشاره می‌شود.
سفر به 2 کشور: عراقچی 16اردیبهشت‌ماه به اسلام‌آباد رفت و 2 روز بعد هم به دهلی‌نو سفر کرد تا در دیدار با مقام‌های 2 کشور، برای کاهش تنش‌ها میان دوطرف رایزنی کند.
دیدار با مقام‌های بلندپایه: عراقچی در جریان سفر به پاکستان با وزیرامورخارجه، نخست‌وزیر، رئیس‌جمهور و همچنین فرمانده ارتش این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در جریان سفر به هند هم با وزیر امورخارجه، رئیس‌جمهور و همچنین مشاور امنیت ملی این کشور بحث و تبادل‌نظر کرد.
رایزنی‌های پزشکیان: علاوه بر عراقچی، رئیس‌جمهور نیز طی هفته‌های اخیر در گفت‌وگوهای تلفنی جداگانه با نخست‌وزیران هند و پاکستان، خواستار خودداری دوطرف از تشدید تنش‌ها شد.
استمرار ارتباطات: رئیس دستگاه دیپلماسی ایران طی روزهای اخیر علاوه بر سفر به هند و پاکستان، در جریان گفت‌وگوهای تلفنی با وزرای امور خارجه 2 کشور، رایزنی‌های لازم را با هدف کاهش تنش‌ها میان دوطرف انجام داد.
حمایت راهبردی از غزه
پس از آغاز جنگ در غزه در میانه مهرماه 1402، دستگاه سیاست‌خارجی ایران، ضمن تأکید بر حمایت از مردم مظلوم غزه و لبنان در مقابله با صهیونیست‌ها، تلاش‌های پیگیرانه‌ای را برای برقراری آتش‌بس در غزه و پایان بخشیدن به جنایات رژیم‌صهیونیستی به‌کار گرفته است که در چارچوب تحرک دیپلماتیک ایران در تحولات منطقه‌ای، به برخی وجوه آن اشاره می‌شود.
برگزاری 2 نشست ویژه: در جریان جنگ غزه، ایران با پیگیری‌های مستمر دیپلماتیک کوشید در چارچوب سازمان همکاری اسلامی، گام‌های مؤثری در راستای تقویت همگرایی اسلامی برای مقابله مؤثر با صهیونیست‌ها بردارد. نخستین نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی، با پیشنهاد و پیگیری‌های ایران، 20آبان‌ماه 1402با حضور شهید رئیسی در جده برگزار شد. دومین نشست نیز یک سال بعد، یعنی در 20آبان‌ماه 1403با حضور محمدرضا عارف، معاون‌اول رئیس‌جمهور در عربستان برگزار شد.
رایزنی‌های دوجانبه: یکی از اقدام‌های مؤثر ایران در این عرصه طی سال‌های اخیر، طرح موضوع غزه در دیدارهای دیپلماتیک، ازسوی مقام‌های ارشد کشور بوده‌است. دستگاه دیپلماسی و همچنین شخص رئیس‌جمهور در تماس‌ها و دیدارها با سران کشورهای اسلامی، همواره بر ضرورت همگرایی با هدف مقابله با جنایات رژیم‌صهیونیستی تأکید کرده‌اند.
اجماع‌سازی جهانی: با آغاز جنگ در غزه و جنایات وحشیانه رژیم‌صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی، یکی از وجوه تحرک دیپلماتیک ایران در این پرونده، طرح این موضوع در مجامع مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است.
صلح‌سازی در قفقازجنوبی
از تابستان 1399که دور تازه تنش‌ها میان جمهوری‌آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ آغاز شد، تهران همواره تلاش کرده ضمن در پیش گرفتن رویکرد میانجیگرانه، گام‌های مؤثری به‌منظور پایان درگیری‌های نظامی در قفقازجنوبی و رفع اختلاف‌ها از مسیر گفت‌وگوهای دیپلماتیک بردارد که در ادامه به برخی وجوه آن اشاره می‌شود.
ابتکار ۳+۳: حمایت قاطع ایران از «ابتکار 3+3» را باید یکی از راهبردی‌ترین رویکردهای تهران در تلاش به‌منظور بازگشت صلح و ثبات به منطقه به‌حساب آورد. در چارچوب این ابتکار، ایران همراه با روسیه و ترکیه، به‌عنوان 3 قدرت منطقه‌ای و جمهوری‌آذربایجان، ارمنستان و گرجستان به‌عنوان 3 کشور منطقه قفقازجنوبی، تلاش ویژه‌ای را برای بازگشت آرامش به منطقه انجام داد.
میزبانی از نشست‌ها: میزبانی تهران از نشست‌های 3+3یکی از اقدام‌های مؤثر تهران در راستای نقش‌آفرینی ثبات‌ساز در تحولات منطقه قفقازجنوبی به‌حساب می‌آید. براین اساس هم بود که در نخستین روز آبان‌ماه 1402نشست وزرای خارجه ۳+۳ در تهران برگزار شد.
مذاکرات دوجانبه: تماس‌های مستمر دیپلماتیک ایران با باکو و ایروان با هدف کاهش تنش‌ها در منطقه و رفع اختلاف‌ها از مسیر دیپلماتیک، از دیگر راهبردهای تهران در این حوزه بوده است.
پیگیری‌های منطقه‌ای: یکی دیگر از وجوه تلاش‌های میانجیگرانه ایران در پرونده تنش‌های قفقازجنوبی، رایزنی با مسکو و آنکارا در این زمینه بوده‌است. علاوه بر تماس‌ها در سطح وزرای امورخارجه، موضوع قفقازجنوبی یکی از محورهای رایزنی‌های پزشکیان با مقام‌های ارشد مسکو و آنکارا بوده‌است.
