تعیین ارزش ریالی اکوسیستم‌های طبیعی تا پایان سال

زهرا رفیعی، روزنامه‌نگار

چطور می‌توان ارزش سایه‌سار جنگل، زلالی رودخانه یا آرامش دشت را اندازه‌ گرفت؟ پاسخ این پرسش در مفهوم «ارزشگذاری خدمات اکوسیستمی» نهفته است؛ رویکردی که حالا در 6استان کشور به سرانجام رسیده و قرار است اطلس ملی خدمات اکوسیستمی اجزای محیط‌زیست کشور تا پایان سال1404 نهایی شود.
قزوین، لرستان، خراسان جنوبی، کردستان، سمنان و کرمان با داده‌هایی دقیق نشان می‌دهند که طبیعت چگونه و به چه قیمتی به زندگی ما خدمت می‌کند. این خدمات فقط به تولید غذا یا تأمین آب محدود نمی‌شود، بلکه شامل کنترل سیلاب، پالایش هوا، ذخیره کربن، حفاظت از تنوع زیستی و حتی خدمات فرهنگی مثل گردشگری یا احساس تعلق به چشم‌انداز طبیعی هم هست.

تصمیم‌گیری واقع‌بینانه
اهمیت این مطالعات، زمانی‌دوچندان می‌شود که بدانیم اغلب پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای بدون در نظر گرفتن هزینه‌های زیست‌محیطی اجرا می‌شوند. این اطلس به تهیه‌کنندگان ارزیابی زیست‌محیطی پروژه‌های بزرگ و سرمایه‌گذاران و سیاستمداران کمک می‌کند که به‌طور مثال حساب کنند آیا سود ساخت پتروشیمی در نزدیکی تالاب بیشتر است یا خدمات اکوسیستمی که آن تالاب می‌دهد.
با در اختیار داشتن اطلس خدمات اکوسیستمی می‌توان این هزینه‌ها را با عدد و رقم واقعی روی میز گذاشت و تصمیم‌گیری‌ها را واقع‌بینانه‌تر کرد. طبیعت همیشه می‌بخشد، اما حالا زمان آن رسیده که بدانیم چقدر، چگونه و تا کجا می‌تواند ببخشد.

پایان ارزشگذاری در 6استان
مدیر دفتر اقتصاد و فناوری سازمان حفاظت محیط‌زیست به همشهری گفت: کار ارزشگذاری اکوسیستمی  ۶استان قزوین، لرستان، خراسان جنوبی، کردستان، سمنان و کرمان به پایان رسیده و با اتمام مطالعات در تمام عرصه‌های طبیعی(نه‌فقط مناطق حفاظت‌شده تحت پوشش سازمان حفاظت محیط‌زیست) اطلس خدمات اکوسیستمی را تهیه خواهیم کرد. این مطالعات در ۱۹استان دیگر نیز در حال تهیه است که ۶۲درصد از مساحت کشور را شامل می‌شوند.
همچنین مطالعات ارزشگذاری اکوسیستمی در ۶استان دیگر معادل ۸درصد خاک کشور آغاز و وارد فاز اجرایی شده است و تا پایان سال1404 اطلس دیجیتال و آنلاین هر استان در اختیار همگان قرار خواهد گرفت.
الناز کیوانی درباره نحوه کار توضیح داد: ارزشگذاری اقتصادی اکوسیستم‌ها و منابع طبیعی از سال۱۳۸۶ آغاز و تا سال۱۳۹۹ بیش از۲۵ اکوسیستم کشور ارزشگذاری شد که فقط ۲درصد مساحت کشور را شامل می‌شد؛بنابراین هرگاه از سازمان حفاظت محیط‌زیست میزان خسارت‌های اکوسیستمی درخواست می‌شد، با مشکل مواجه بودیم.
او با بیان اینکه با توجه به اهمیت موضوع از سال۱۴۰۰ رویکرد اجرا تغییر کرد و کار سرعت گرفت
ادامه داد: از این تاریخ به‌صورت استانی عمل کردیم. بر این اساس، وسعت پوشش از ۲ به ۳۰درصد
افزایش یافت؛ یعنی مطالعات از اکوسیستم محور به سطح استان‌ها رفت و خدمات اکوسیستمی هر استان مورد بررسی
قرار گرفت.
اکنون ۲۳خدمت اکوسیستمی طبیعی وجود دارد، اما این قابلیت وجود دارد که بعدها نیز خدماتی به آنها اضافه شود. با این اطلس برآورد ریالی بلایای طبیعی، مداخلات بشر، سهل‌انگاری‌ها و طرح‌های توسعه‌ای را می‌توان محاسبه کرد.

ضمانت اجرای اطلس
معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست در پاسخ به سؤال همشهری درباره اینکه چه ضمانت اجرایی‌ای برای چنین اطلسی می‌توان متصور شد ،گفت: در تدوین ماده22 برنامه هفتم توسعه ارزشگذاری خدمات اکوسیستمی دیده شده است و پس از تصویب، آیین‌نامه اجرایی آن نیز تدوین خواهد شد. در واقع این اطلس وارد حساب‌های ملی می‌شود تا علاوه بر حفظ محیط‌زیست، معیشت پایدار جوامع محلی آسیب نبیند.
هادی کیادلیری ادامه داد: کشورهای توسعه‌یافته از خدمات طبیعت بهره می‌برند، اما کشورهای در حال توسعه یا توسعه‌نیافته از اصل طبیعت استفاده می‌کنند. ارزشگذاری یک روش پیشگیری است و موظفیم آن‌ را در محاسبه‌های ملی لحاظ کنیم.