زیبای ظریف

سیدسروش طباطبایی‌پور

خیابان سی تیر تهران گردنبند طلایی شهر است؛ گردنبندی با کرور کرور یاقوت‌های سرخ و قیراط قیراط الماس‌های سپید و چه جواهری ارزشمندتر از موزه ایران باستان و چه معدنی گران‌سنگ‌‌تر از موزه آبگینه و سفالینه.
وجود مسجد، آتشکده، کنیسه و کلیسا هم که در این خیابان نور علی نور است و البته کافه‌های قدیمی‌اش که دلبری می‌کنند. در این میان اگر گذرت به سی‌تیر باشکوه افتاد حتما سری به موزه آبگینه و سفالینه بزن؛ گنج‌خانه‌ای که در ظاهر پر از شیشه‌ها و سفالینه‌های رنگین است، اما در باطن نماد ذره ذره رشد انسان است در طول زمانی به وسعت تاریخ و بی‌دلیل نیست که توصیه می‌کنند گاه‌گاهی سری به موزه‌های شهرمان بزنیم که موزه‌ها آینه انسان‌اند و وقتی آدمی به آن زل می‌زند درواقع چهره خود را تماشا می‌کند و آگاه می‌شود که این انسان پیچ در پیچ در ابتدای تاریخ در کدام نقطه ایستاده بوده و حالا کدام قله را فتح کرده است. گشتی در موزه آبگینه و سفالینه هم ما را تاریخدان می‌کند و هم انسان‌شناس و به ما یادآور می‌شود که انسان خردمند در طول تاریخ هر عهدی را که شکست، عهد هنر را نشکست و نگاهش به اشیا در طول تاریخ، هنرمندانه و زیباشناسانه بود.

تالارها
تالار صدف، دکوری شبیه صدفی نیمه‌باز دارد که در دل خود نمونه‌هایی از سفال‌های سده سوم و چهارم نیشابور را حفظ می‌کند. تالار زرین به ظرف‌های طلایی از روزگار سلجوقیان اختصاص دارد و دورتادور آن با خط نسخ و نستعلیق تزئین شده است. تالار لاجورد، به‌خاطر ظروف تک‌رنگ فیروزه‌ای‌اش که مربوط به سده هفتم و هشتم است به این نام خوانده می‌شود. در تالار مینا هم می‌توانید از قدیمی‌ترین اشیای این موزه دیدن کنید. در تالار بلور نیز ویترین‌هایی برگرفته از معماری دوره هخامنشیان و نقش‌رستم وجود دارد که اشیای شیشه‌ای را در دل خود جای داده است.
خلاصه اینکه طبقه اول شیشه‌ها و سفالینه‌های پیش از اسلام را نشانمان می‌دهد و در طبقه دوم آثار دوره اسلامی به نمایش گذاشته شده است. کتابخانه موزه هم در ضلع شمال‌غربی قرار دارد.
در موزه آبگینه بیش از 2 هزار قطعه سفال و شیشه تاریخی نگهداری می‌شود که از این تعداد ۸۹۹ شیء آبگینه و شیشه، ۶۸۰ قطعه سفال، ۲۴۲ بلور و ۲۴۳ شیء نفیس است.

آغاز سی تیر
نقطه آغازین خیابان سی تیر از قضا همین ساختمان باشکوه موزه آبگینه است؛ جایی که خانه و دفتر کار یکی از سیاسی‌ترین مردان ایران بود، احمد قوام؛ مردی که 5 بار نخست‌وزیر ایران شد و در     هر دو دربار قاجار و پهلوی مسئولیت داشت. این ساختمان آجری از سال 1300تا 1330 در اختیار قوام بود و برای 7سال در اختیار سفارت مصر قرار گرفت. مدتی نیز در اختیار سفارت افغانستان بود و در نهایت در اختیار بانک بازرگانی بود تا اینکه در سال 1355وزارت فرهنگ آن را خرید و کاربری آن را برای موزه تغییر داد.طراح عمارت موزه البته معماران ایرانی بودند، اما پیش از انقلاب هانس هولاین، معمار برجسته اتریشی، معماری داخلی و طراحی ویترین‌ها را برعهده گرفت.
بد نیست بدانید دیگر خانه قوام در خیابان یخچال هم سال‌هاست به موزه تبدیل شده، موزه آب.

معماری موزه
عمارت موزه ساختمانی هشت‌ضلعی است در باغی به مساحت ۷۰۰۰ مترمربع، در2 طبقه و 5 تالار که حتی در جزئیات هم هنری و ارزنده‌اند، مثلا طرح در و پنجره‌هایش چشمگیر است. در طراحی این عمارت از ساختمان‌هایی مثل کاخ داریوش یا همان کاخ تچر، ستون‌های تخت‌جمشید و قوس‌های دوران صفوی و کعبه زرتشت در مجموعه نقش‌رستم شیراز الهام گرفته‌‌اند. البته برخلاف بنا، داخل موزه مدرن است، ولی این اختلاف سنت و مدرنیسم به نگاه بیننده آسیب نمی‌زند. وجود ایوان و ستون‌های کنار ورودی خانه قوام از شاخصه‌های معماری اواخر قاجار و دوره پهلوی اول است که در ساختمان موزه به چشم می‌آید.

قدیمی‌ترین
برخی آثار این موزه بسیار منحصر‌به‌فرد است و به هزاره‌های پیش از میلاد مسیح(ع) بازمی‌گردد. قدیمی‌ترین ظروف شیشه‌ای، مربوط به لوله‌هایی به نام سیلندر شیشه‌ای است که از چغازنبیل، نیایشگاه باستانی شوش پیدا شده و مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد است. سفالینه‌های دست‌ساز دوره اشکانی در هزاره اول نیز یکی از قدیمی‌ترین آثار این موزه است.