دریچه
از خانه هنرمندان رسیدیم به یک کافه
دبیر جایزه ادبی «واو» از محدودیت‌های جوایز ادبی در ایران می‌گوید
مهرداد طبرسی/خبرنگار
جایزه ادبی «واو» یکی از جایزه‌هایی است که سال‌هاست حرکت آرام خود را در میان جایزه‌های ادبی ادامه می‌دهد؛ جایزه‌ای که به آثار متفاوت در حوزه ادبیات داستانی تعلق می‌گیرد.
13دوره از این جایزه برگزار شده و چندی پیش نامزدهای چهاردهمین دوره آن اعلام شد و این رمان‌ها به‌عنوان نامزدهای چهاردهمین دوره جایزه واو معرفی شدند: «او نیز در آرکادیاست» از زینب زمان، «همزاد» از قاسم شکری، «دلفین مرده» نوشته حسن بهرامی، «میم عزیز» از محمدحسن شهسواری، «پرسه‌های شبانه با صورت‌های نجیب» نوشته آنیما احتیاط و «زندگی همین است» از محمدهاشم اکبریانی. با فائزه سیدشاکری - دبیر جایزه داستانی واو - درباره دشواری‌های برگزاری جایزه ادبی در ایران و فراز و فرودهای جایزه واو در دوره‌های گوناگون گفت‌وگو کرده‌ایم.
امسال چهاردهمین دوره جایزه واو برگزار می‌شود اما به‌نظر می‌رسد جایزه هنوز آنقدر که باید جانیفتاده است و عنوان برگزیده جایزه واو را روی کمتر کتابی می‌بینیم.
اینطور نیست. شاید از کم‌دقتی شما باشد. اما در دوره‌های مختلف عنوان برگزیده جایزه واو روی جلد کتاب‌ها آمده است؛ مثل «فرانکولا» از پیام یزدانجو، «هبوط » نوشته مرتضی فخری، «بوی خوش تاریکی» از قاسم شکری و....
شاید هم به این دلیل باشد که جایزه در سال‌هایی با اطلاع‌رسانی زیادی برگزار شد و طی سال‌های بعد در سکوت خبری.
در سال‌های اول محدودیت‌ها برای برگزاری جایزه کمتر بود. چند دوره اول را در خانه هنرمندان برگزار کردیم. هر چه پیش‌تر آمدیم محدودیت‌ها بیشتر شد و نمی‌شد جایزه را در جاهای رسمی برگزار کرد. یک دوره در خانه فرهنگ پارک ورشو برگزار کردیم و چند دوره در تالار گفت‌و‌گوی نشر ققنوس. اما محدودیت‌ها سبب شد کم‌کم جایزه را در کافه‌ها برگزار کنیم. شاید بخشی از این ندیدن و در سکوت بودن این جایزه به‌دلیل این بود که سال به سال جایزه غیررسمی‌تر برگزار شد؛ در جاهایی که معمولا جایزه‌های ادبی برگزار نمی‌شود. بخشی هم شاید به‌دلیل کم‌لطفی رسانه‌ها بوده است و چیزی که من و شما آن را مافیای ادبی می‌خوانیم. نویسنده‌ای بوده که نخستین بار در واو جایزه گرفت چند سال بعد که برای کتاب دیگرش قرار بود جایزه بگیرد گفتند که اگر جایزه واو را درنظر نگیریم این جایزه نخستین جایزه اوست. چرا نباید جایزه واو را درنظر گرفت؟
شاید بخشی از این اتفاق‌ها به این خاطر باشد که معمولا از آدم‌های نام‌آشنا برای جایزه استفاده نمی‌کنید؛ چرا کمتر به سراغ شخصیت‌های مشهور رفته‌اید؟
می‌خواستیم بگوییم که بسیاری هستند که شاید چهره‌های رسانه‌ای و شناخته‌شده ادبیات نباشند اما مخاطبان جدی ادبیات باشند و ادبیات را بسیار جدی‌تر از دیگران پیگیری کنند. داوران مرحله اول جایزه واو همیشه چنین آدم‌هایی بوده‌اند.
جایزه واو همیشه مدعی بوده که رمان متفاوت سال را انتخاب می‌کند. معیار این تفاوت چه چیزهایی است؟
هنجارشکنی و آشنایی‌زدایی در متن، اصلی‌ترین معیارهای ما بوده‌اند. در عین حال صرف آشنایی‌زدایی سبب نمی‌شود که ما اثری را به‌عنوان نامزد یا برگزیده انتخاب کنیم. جذابیت اثر و لذت مخاطب از خواندن آن نیز یکی از معیارهاست . ممکن است کتابی همه معیارهای آشنایی‌زدایانه را داشته باشد اما مخاطب لذتی از خواندن آن نبرد.
معیارهای تفاوت در دوره‌های مختلف فرق می‌کند. زمانی رمانی از زاویه‌دید متفاوتی برای روایت استفاده می‌کند، رمان متفاوتی است اما ممکن است در سال‌های بعد استفاده از آن تکنیک عادی شود و رمانی که با چنین تکنیکی نوشته می‌شود رمانی معمولی باشد.
همینطور است. آشنایی‌زدایی در هر دوره تعریف متفاوتی دارد. زمانی رمانی که چند راوی داشت رمانی متفاوت محسوب می‌شد اما الان دیگر چنین رمانی متفاوت به‌حساب نمی‌آید. تفاوت و هنجارشکنی را باید متناسب با پیشرفت‌ها و اتفا‌ق‌های هر دوره زمانی تعریف کرد.
جایزه امسال را کجا برگزار می‌کنید؟ همچنان در کافه یا اینکه به فرهنگسراها یا جاهای رسمی برمی‌گردید؟
دردسرهای برگزاری جایزه در مکان‌های رسمی مثل فرهنگسراها آنقدر زیاد است که ترجیح می‌دهیم همچنان جایزه را در کافه برگزار کنیم. جایزه واو امسال هم به‌احتمال زیاد در کافه مارکوف در باغ‌موزه قصر برگزار شود.
