پشت پرده نوسانات ارزی

احمد میرخدایی- روزنامه‌نگار

روز گذشته رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از مسئولان، با تأکید بر ادامه فعالیت‌ها در کشور در همه زمینه‌های صنعتی، اقتصادی، سازندگی، فرهنگی و اجرای پروژه‌های بزرگ، گفتند: هیچ‌کدام از این مسائل با گفت‌وگوهای عمان ارتباطی ندارد.‌ایشان گفت‌وگوهای عمان را یکی از ده‌ها کار وزارت امورخارجه خواندند و تأکید کردند: مسائل کشور نباید به این گفت‌وگوها گره زده شود و اشتباهی که در برجام انجام شد و همه‌‌چیز کشور را به پیشرفت مذاکرات منوط کرد، نباید تکرار شود؛ چرا که کشور شرطی می‌شود و همه‌‌چیز ازجمله سرمایه‌گذاری تا مشخص شدن نتیجه مذاکرات معطل می‌ماند.‌در همین زمینه میزگرد اقتصادی تلویزیون همشهری با حمیدرضا غزنوی، دبیر مجمع کارآفرینان و عباس یعقوبی، کارشناس تولید برگزار شد.

تبعات شرطی شدن اقتصاد
در دهه90 به‌علت شرطی شدن اقتصاد به مذاکرات و مسائل سیاسی، شاهد نوسانات شدید اقتصادی بودیم که رشد اقتصادی منفی شد. اکنون در شرایط حاضر باید حواسمان باشد که بحث‌های اقتصادی، علمی است و نمی‌شود با صحبت‌های عوام‌پسندانه و پوپولیستی، اقتصاد را مدیریت کرد و تصمیماتی بگیریم که باعث تورم، کاهش تولید و رشد اقتصادی شود. برای افزایش ثروت، هیچ راهی جز تولید نداریم. درآمد نفتی را باید خرج توسعه زیرساخت‌ها و واردات فناوری کنیم، نه واردات مواد مصرفی. اما ما در ایران هر وقت درآمد نفتی بالا رفته، آن درآمد را توزیع کردیم که این مسئله را من تدبیرهای اشتباه می‌دانم. الان این مذاکرات هم انجام می‌شود و ان‌شالله با وفاقی که حاکم است و رفتارهای حکیمانه و هدایت رهبر انقلاب، بالاخره شرایط سیاسی بهتر خواهد شد؛ اما اگر باعث شود دوباره راه باز شود که نفت بیشتری صادر کنیم و درآمد ارزی زیاد شود و برای آن برنامه نداشته باشیم، دوباره شروع به واردات مواد مصرفی می‌کنیم و این به ضرر تولید خواهد شد.

گرای صحیح به سرمایه‌گذار نمی‌دهیم
باید مجموعه‌هایی داشته باشیم که به سرمایه‌گذاران راه درست سرمایه‌گذاری در بخش تولید را نشان دهند. اکنون در صنایع پایین‌دستی با مازاد ظرفیت تولید مواجهیم. مثل میلگرد که چندین برابر شمش، ظرفیت تولید داریم و اکثر کارخانجات با 30درصد ظرفیت کار می‌کنند. در سایر کشورها در این نوع سرمایه‌گذاری‌ها به تولیدکننده راهنمایی و مشورت داده می‌شود تا با مازاد تولید مواجه نشوند.مشکل دیگر این است که در بسیاری از کالاها، روش مدیریتی به‌گونه‌ای بوده که سبب سرمایه‌گذاری‌های غلط شده است. یکی از این روش‌ها، قیمت‌گذاری است که سبب تثبیت قیمت شده و سرمایه‌گذاران را گمراه کرده است؛ یعنی سرمایه‌گذار با تصور ادامه قیمت‌گذاری و تثبیت قیمت‌ها وارد حوزه‌ای شده، اما بعداً به مشکل برخورده است. در اقتصاد ایران، مجموعه‌ای که گرای صحیح به سرمایه‌گذاران بدهد، نداریم. این بخش را در ابتدای صدور مجوزهای کسب‌وکار نداریم که همه اطلاعات بازارها را داشته باشد و به سرمایه‌گذار، خط بدهد.

رفع مشکلات کسب‌وکار ربطی به تحریم‌ها ندارد
نکته مهم دیگر این است که هر سرمایه‌گذاری که می‌خواهد کاری را شروع کند، با مشکل دریافت مجوز مواجه است و کار طولانی در پیش دارد. تفاسیر مختلف از یک قانون، سبب طولانی شدن صدور مجوزها شده؛ با اینکه در سال‌های اخیر بسیار تلاش شده این امر تسهیل شود.
مشکل دیگر که فارغ از تحریم‌هاست، سخت بودن مراحل سرمایه‌گذاری و اخذ مجوزهای کسب‌وکار است و آنقدر با مراجع تصمیم‌گیری درگیری پیدا می‌کند که پشیمان می‌شود. البته برخی تولیدات هم با فکر و اندیشه بوده و زنجیره‌ تولید ایجاد شده است و در این حوزه، شاهد فعالیت شرکت‌های موفق ایران هستیم. ما اصولا باید روی این بخش‌ها کار کنیم؛ نباید بدون داشتن مواداولیه، مجوز ایجاد شرکت‌های تولیدی داد که ظرفیت آنها معطل بماند. مشکل دیگر تأمین نقدینگی واحدهای تولیدی است. اکنون شرکت‌ها به راحتی امکان دریافت تسهیلات را ندارند؛ درحالی‌که در کشورهای دیگر به راحتی از فاینانس استفاده می‌کنند اما در ایران این امکان وجود ندارد و فقط باید از منابع بانکی داخل استفاده شود که دچار محدودیت‌هایی است.

نوسانات ارز، نشانه نداشتن فرماندهی واحد اقتصادی است
ما در فرماندهی واحد اقتصاد، ضعف داریم. تعدادی دستگاه و وزارتخانه اقتصادی داریم، جایگاه معاون اول رئیس‌جمهور هم هست و پژوهشگاه‌های معتبر اقتصادی داریم؛ اما فرماندهی واحد اقتصادی نداریم که سازوکار یکسانی ایجاد کند. اگر برنامه اقتصادی داشتیم با یک جلسه در عمان، چند هزار تومان دلار ارزان و با یک کلام که دوباره آن مقام آمریکایی گفت، دلار گران نمی‌شود. شرطی شدن اقتصاد، کشور را به سمت رکود تورمی می‌برد. وقتی ارز را رها می‌کنیم، به بیش از 80هزار تومان می‌رسد و نوسان‌گیری انجام می‌شود و دوباره کمی پایین می‌آید، تقاضای خرید در بازار پایین می‌آید و سبب رکود می‌شود. در شرایطی که تولیدکننده بر مبنای نرخ ارز کالا را خرید کرده، وقتی در جامعه انتظار کاهش ارز و کالا وجود دارد و فعلا خرید نمی‌کند، آن موقع در بازار رکود ایجاد می‌شود و کالا روی دست تولیدکننده می‌ماند.