نامعتبر کردن گزینه نظامی دشمن
صالحی: مذاکره مستقیم بخشی از دیپلماسی اجبار آمریکا بود که محقق نشد
محسن تولایی، محمدعلی حسن‌نیا-روزنامه‌نگار
ایران امروز، در جایگاهی ایستاده که دشمن نه‌تنها از ابزار نظامی و رسانه‌ای برای اعمال فشار بهره می‌برد، بلکه به صراحت از «اجبار دیپلماتیک» نيز سخن می‌گوید. اما آنچه معادلات را تغییر داده، اقتدار بازدارنده‌ای است که جمهوری اسلامی طی سال‌ها با هوشمندی، صبر و ابتکار در همه حوزه‌ها- از توان دفاعی و رزمایش‌های گسترده تا انسجام داخلی و دیپلماسی منطقه‌ای- ایجاد کرده است. فرمایشات اخیر رهبر معظم انقلاب، پیام روشنی براي جبهه استکبار داشت: ایران نه در جایگاه انفعال، بلکه با دست بالا در میدان حضور دارد. دکترین «نه جنگ، نه مذاکره» اکنون با دکترین فعال‌تری جایگزین شده است؛ ایران دیگر تنها به دفاع بسنده نمی‌کند، بلکه در برابر تهدید، تهدید می‌کند و در برابر ضربه، ضربه می‌زند. این تغییر رویکرد نه نشانه تهاجم، بلکه سندی بر قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی است. همانگونه که آمریکایی‌ها نیز به آن اذعان کرده‌اند، هیچ سناریویی برای برخورد نظامی یا فروپاشی داخلی ایران مؤثر نبوده است. ایران نه‌تنها آماده است، بلکه دشمن را از نزدیک‌شدن به آستانه‌های خود پشیمان خواهد کرد. بررسی اظهارات دیروز رهبر معظم انقلاب در جمع فرماندهان ارشد نظامی، موضوع گفت‌وگوی تلویزیون اینترنتی همشهری با احسان صالحی، فعال رسانه‌ای بود که در ادامه از نظر می‌گذرد.
فرمایشات امروز(ديروز) رهبر انقلاب از جهت اینکه بر آمادگی حداکثری نیروهای مسلح تأکید داشتند، حائز اهمیت بود. ارزیابی شما از این اظهارات چیست؟
در دیدار رهبر انقلاب، ایشان به نکته تقویت نیروهای مسلح در بخش سخت‌افزاری و نرم‌افزاری اشاره و تأکید کردند که نیروهای مسلح حصون هستند. یک سنگر زمانی قابل استفاده است که در اوج کارایی و استحکام باشد. اگر بخشی از حصار خراب شده باشد از کارکرد می‌افتد. همه نیروهای مسلح دنیا به سمت افزایش توانمندی خود حرکت می‌کنند. برخی کشورهای دنیا تا همین 10سال پیش ورودی به حوزه تسلیحاتی نداشتند؛ مثل آلمان، ژاپن و کره‌جنوبی. بحث نرم‌افزار یا همان روحیه نیز در همه نیروهای مسلح دنیا وجود دارد. ایشان گفتند باید ایمان در نیروهای مسلح تقویت شود. دشمن برای شکستن باور و اعتقاد نیروهای مسلح ما برنامه دارد. ایشان تأکید داشتند که در حوزه نرم‌افزاری، انگیزه و ایمان نیروهای مسلح ما باید تقویت شود. دشمن می‌خواهد تردید بیندازد که آیا ایران دارد مسیر حق را می‌رود؟ البته افزایش آمادگی نرم‌افزاری برعهده دستگاه‌های تبلیغاتی نیز هست.
اهمیت دیدار رهبر انقلاب با نظامیان چیست؟ آیا جنگ رسانه‌ای با ترامپ و آمریکا صورت می‌گیرد؟
هر رویدادی را باید در بستر و زمینه اتفاقات درنظر گرفت. ما در 3ماه اخیر با دیپلماسی اجبار از طرف مقابل مواجه بوده‌ایم. 17دی‌ماه 1403، ریچارد هاس، تئوریسین آمریکایی روابط بین‌الملل در فارن‌افرز نوشت که با پشتوانه معتبر نظامی با ایران گفتوگو کنید. او می‌گوید که مسیر درگیری با ایران مفید نیست. اول اینکه درگیری نظامی منتج به هدف امحای هسته‌ای ایران نمی‌شود. پس می‌گوید تحریم به اقتصاد ایران فشار آورده ولی باعث نشده ایران از برنامه هسته‌ای خودش دست بکشد یا دست‌های خود را از منطقه کوتاه کند. درنهایت هم پیشنهاد می‌کند صلح از مسیر زور باید صورت گیرد؛ یعنی سایه‌ای معتبر از جنگ باید بالای سر ایران باشد. آمریکایی‌ها در گفتار، توافق یا جنگ را مطرح و تلاش کردند ظاهر آرایش نظامی خودشان را در منطقه و اطراف به این سمت ببرند. ترابری وسیعی هم در 4هزار کیلومتری ایران در یک پایگاه متعلق به انگلیس انجام دادند. رهبر معظم انقلاب از دیدار 19بهمن با فرماندهان نیروی هوایی تا دیدار 24فروردین گفتند که در مقابل تهدید، تهدید می‌کنیم و در مقابل ضربه، ضربه می‌زنیم. ایشان تلاش کردند سایه جنگ را از ایران دور کنند و این اتفاق افتاد. در مذاکرات، چارچوب مدنظر ایران اتفاق افتاد. صحبت‌های رهبری کاملا به فرایندی که دارد در مذاکره اتفاق می‌افتد کمک می‌کند.
رهبری چند سال قبل دکترین نه جنگ، نه مذاکره را مطرح کردند. دکترینی که از 19بهمن سال گذشته مطرح و تهدید کردند، تغییر کرده است؟
فرمایش ایشان را باید در بستر زمانی خودش دید. ترامپ در دور اول از برجام خارج شده بود و وزارت امور خارجه آمریکا فهرستی از شروطش را برای مذاکره جلوی ایران گذاشت. ترامپ اردیبهشت1397 از برجام خارج شد و بعدا 12شرط برای مذاکره با ایران مطرح کرد. آن زمان می‌گفتند برنامه هسته‌ای ایران کلا باید برچیده شود. آقای روحانی هم در مصاحبه‌ای گفتند که بعد از خروج آمریکا از برجام در شهریور 1397 و 1398، رئیس‌جمهور آمریکا به واسطه مکرون به‌دنبال گفتوگو با آقای روحانی بوده است. خود آقای روحانی که به‌دنبال احیای برجام بودند و حیثیت دولت با آن گره خورده بود، امسال در مصاحبه‌ای توضیح دادند که چرا آن ملاقات‌ها صورت نگرفت. تحلیل آقای روحانی این است که ترامپ به‌دنبال حل مسئله نبود و می‌خواست یک نمایش اجرا کند و عکس یادگاری بگیرد. ایشان توضیح می‌دهد بعد از اینکه نخست‌وزیر ژاپن آمد و برگشت، رئیس‌جمهور آمریکا حاضر به هیچ مدلی از توافق نشد. از طرف دیگر کشور به حدی از شرایط بازدارندگی رسیده بود که جنگ هم نمی‌شد. آنچه جای تشریح بیشتر دارد این است که مدلی که طرف مقابل از مذاکره مستقیم مدنظرش بود تا بتواند ایران را مثل اوکراین تحقیر کند، به هم خورد. عصبانیت جریان ضدانقلاب نیز به همین علت است.
وزیر امور خارجه ایران به دور از هرگونه خوشحالی صحبت کرد ولی ترامپ و ویتکاف ابراز خوشحالی کردند.
مذاکره مستقیم مدنظر آمریکا هم بخشی از سیاست دیپلماسی اجبار آنها بود که محقق نشد. این حربه هم از دست آمریکایی‌ها خارج شد. رهبری در صحبت‌هاي 24فروردین خودشان هم گفتند آمریکایی‌ها برخی آرزوهایشان را به‌عنوان خبر مطرح می‌کنند. یک کمپین تبلیغاتی داشتند که ایران ضعیف شده، بازوهای نیابتی‌اش ضعیف شده، اقتصادش ضعیف شده و آماده امتیاز دادن است.
رهبری گفتند که دستگاه‌های تبلیغاتی برای تبیین وضعیت کنونی از نقاط قوت استفاده کنند. هدف ایشان چیست؟
مخاطب ایشان عام‌تر هستند و صرفا نیروهای مسلح نیستند. راهبرد طرف مقابل این است که نقاط قوت ما را ضعف نشان دهد و نقاط ضعف را هم پررنگ‌تر نشان دهد. تهدید نظامی ایران هم در همین چارچوب بوده است. داریم به 100روزگی ریاست‌جمهوری آمریکا نزدیک می‌شويم و او دوست دارد چیزی برای ارائه داشته باشد. او می‌گفت برخی مشکلات را یک‌هفته‌ای حل می‌کند ولي هیچ‌کدام منتج به یک دستاورد عینی هم نشده است. آمریکا با ساختارها و رویه‌هایی هژمون شده است؛ وقتی متحدان قدیمی تحت فشار قرار گیرند، این هژمون هم ضعیف می‌شود. ترامپ دستاورد خارق‌العاده‌ای در 100روز نخست دولت خودش به‌دست نیاورده است. او می‌خواست نشان دهد ایران ضعیف شده است و هر کاری که بخواهند می‌توانند با آن انجام دهند. آمریکا گفت کار یمن را یکسره می‌کنم و الان 20روز است که هر شب جنگنده‌ها بلند می‌شوند ولی تغییری در معادله ایجاد نشده و خطر یمنی‌ها در کشتیرانی رفع نشده است. آنها در عمل می‌دانند که این تهدیدات درباره ایران جواب نمی‌دهد. من یک پیشنهاد برای دولت دارم، اینکه نقاط قوت خودمان را بشناسیم و فکر نکنیم ضعف هستند. حجم رزمایش‌هایی که در پایان سال گذشته برگزار شد، پیام‌های مشخصی برای طرف مقابل داشت و تلاش شد نقاط ضعف ماه‌های اخیر اصلاح شود. کاری که در حوزه دولت باید انجام شود و آن وقت در رسانه می‌توان دنبال کرد این است که حوزه سیاست خارجی ما از گذشته درس بگیرد و دوباره خودش را تک‌گزینه نکند. پرونده مذاکرات که از شنبه باز شد، وقت دستگاه دیپلماسی ما را می‌گیرد. بهتر است 50درصد توان و زمان دستگاه دیپلماسی صرف مذاکرات شود. الان دوره نظم نوین است و کشورهای دنیا در تکاپوی روابط 2جانبه هستند. آقای ظریف جایی گفتند یک اشتباه ما این بود که به کشورهای همسایه کم‌توجهی کردیم. سفر به چین، هند، عربستان و برزیل مهم است و نشان می‌دهد که ایران «پلن بی» دارد. کشور حتما نباید معطل مذاکرات بماند. دولت در برهه‌ای از شرطی‌سازی اقتصاد کشور آسیب دید. دولت باید تحرک و برنامه از خود نشان دهد و این برنامه‌ها را به گفتوگو بگذارد. کشور را نباید به فضای خوش‌بینی مفرط کشاند؛ چون همه‌‌چیز شکننده است. اگر با سرعت زیاد از ارتفاع بالا برویم، ممکن است با همان سرعت هم سقوط کنیم.
جزئیات تحلیلی این دیدار رهبری که پنهان مانده چیست؟
ایشان گفتند نقاط ضعف اقتصادی باید اصلاح شود ولی نقطه قوت خودمان را هم نادیده نگیریم. ایشان در حوزه اقتصاد تصریح کردند که کشور باید برنامه مشخص داشته باشد و این همان پلن بی است. به هر نسبتی که دولت بتواند برنامه اداره کشور را از خود نشان دهد، پیام بلندمدتی برای ادامه مسیر خواهد داشت.
چکیده‌ای از گفتوگو در تلویزیون اینترنتی همشهری تحلیل تأکیدات رهبری بر آمادگی حداکثری نیروهای مسلح
۱. محورهای اصلی سخنان رهبری
تقویت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نیروهای مسلح:
نیروهای مسلح به‌عنوان «حصون» و سنگرهای دفاعی باید در اوج کارایی باشند.
نیاز به تقویت ایمان و انگیزه در نیروهای مسلح برای مقابله با جنگ روانی دشمن
هشدار درباره برنامه دشمن برای ایجاد تردید در مسیر حق ایران
اقتصاد و برنامه‌ریزی:
لزوم اصلاح نقاط ضعف اقتصادی همراه با حفظ نقاط‌قوت
ضرورت تدوین «برنامه مشخص» (پلن بی) برای اداره کشور بدون وابستگی به مذاکرات
۲. تحلیل راهبرد نظامی ایران
پاسخ به تهدیدات خارجی:
تأکید بر اصل «تهدید در مقابل تهدید» و «ضربه در مقابل ضربه»
افزایش رزمایش‌های نظامی در پایان سال ۱۴۰3به‌عنوان پیام بازدارندگی به دشمن
مقایسه با قدرت‌های جهانی:
اشاره به کشورهایی مانند آلمان، ژاپن و کره‌جنوبی که اخیرا توان نظامی خود را گسترش داده‌اند.
ایران با توان موشکی و پهپادی پیشرفته، جایگاه بازدارندگی خود را تثبیت کرده است.
۳. زمینه‌های سیاسی و دیپلماتیک
شکست دیپلماسی اجبار آمریکا:
ناکامی تحریم‌ها در توقف برنامه هسته‌ای یا کاهش نفوذ منطقه‌ای ایران
ادعاهای ترامپ درباره «حل سریع بحران‌ها» بدون دستاورد عینی
دکترین «نه جنگ، نه مذاکره»:
تغییر رویکرد پس از خروج آمریکا از برجام و پیشنهاد مذاکره تحقیرآمیز
رد مذاکره مستقیم با آمریکا به‌دلیل احتمال تکرار سناریوی اوکراین
۴. جنگ روانی و نقش رسانه‌ها
اهداف دشمن در جنگ رسانه‌ای:
نمایش نقاط قوت ایران به‌عنوان ضعف (مانند توان موشکی و اقتصاد مقاومتی)
بزرگ‌نمایی چالش‌های داخلی ایران
ماموریت دستگاه‌های تبلیغاتی ایران:
تبیین واقعیت‌های میدانی (مانند موفقیت‌های نظامی در یمن و سوریه)
افشای دروغ‌پراکنی‌های دشمن درباره «ضعف ایران»
۵. راهبردهای آینده
دیپلماسی چندجانبه:
اولویت‌دادن به روابط با همسایگان (عربستان، چین، هند) و کاهش وابستگی به غرب
سفرهای دیپلماتیک به برزیل و دیگر کشورهای غیرمتعهد برای گسترش همکاری‌ها
تدوین پلن‌بی:
برنامه‌ریزی برای اداره کشور در شرایط تحریم و فشار بین‌المللی
تقویت اقتصاد داخلی با تمرکز بر صنایع دفاعی، انرژی و فناوری
۶. هشدارهای کلیدی
پرهیز از خوش‌بینی مفرط:
شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی شکننده است و نیاز به هوشیاری دارد.
خطر سقوط سریع درصورت اتکای صرف به مذاکرات
لزوم تحرک دولت:
تدارک برنامه‌های عملی برای اداره کشور به جای انتظار کشیدن برای نتایج مذاکرات
