آیا نشست شنبه خلاف‌نظر رهبری است؟

محسن مهدیان؛  مدیرمسئول

یک شبهه این روزها در میان بخشی از جریان انقلابی مطرح می‌شود و آن اینکه مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم فرقی ندارد و عبور از تذکر رهبرانقلاب است. استدلال‌شان هم این است که مذاکره در هر نوعش بی‌ثمر است. بیایید درباره این شبهه چند نکته ساده را مرور کنیم.
یکم: خبر مذاکره مستقیم را ترامپ اعلام کرد. خبر دروغ بود. اما چرا؟ این خبر دروغ برای آنها چه آورده‌ای دارد؟ عراقچی اعلام کرد مذاکره ما حتما غیرمستقیم است. بلافاصله رسانه‌ها خبر دادند که وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده که اگر مذاکره غیرمستقیم باشد، شرکت نمی‌کنند. نکته شفاف این است که پس برای آمریکایی‌ها بین مذاکره مستقیم و غیرمستقیم تفاوت هست. اما چرا؟
دوم: به‌نظر شما چرا رهبرانقلاب با مذاکره مخالف است. این مذاکره چیست که امام و رهبرانقلاب با آن مخالف بوده و هستند؟ مذاکره مگر غیر از گفت‌وگو‌ست؟ خب، 2نفر آدم پشت میز نشسته‌اند و با هم حرف می‌زنند. در انتها فرض کنیم شما مخالف باشید و مذاکره را ترک کنید. غیر از این است؟ پس چرا باید با اصل مذاکره مخالفت شود تا آنجا که رهبر انقلاب برای مذاکره برجام که هدفش تجربه جامعه بود، بگویند نرمش قهرمانانه؟
 اگر پاسخ به این سؤال روشن شود، متوجه می‌شویم که بین مذاکره مستقیم و غیرمستقیم تفاوت هست. اساسا پیام مذاکره غیرمستقیم غیر از مذاکره مستقیم است و این تفاوت را غربی‌ها و آمریکایی‌ها خوب فهمیده‌اند؛ هرچند برخی در داخل متوجه آن نیستند.
واقعیت این است که وقتی سخن از مذاکره می‌شود، منظور یک مذاکره با قواعد دیپلماتیک است نه هر سلام و علیکی. چه‌بسا ممکن است یک مسئول ایرانی یک مسئول آمریکایی را ببیند و با هم دست بدهند و سلام و علیک کنند و اسمش قاعدتا مذاکره نیست.
مذاکره دیپلماتیک معنایی غیر از یک گفت‌وگوی ساده دارد.
مذاکره خودش به‌تنهایی مهم نیست؛ آنچه اهمیت دارد پیامی است که به جامعه بین‌الملل منتقل می‌شود. به همین دلیل است که برخی به پیاده‌روی و خنده‌های ظریف و جان کری انتقاد داشتند. مهم راه‌رفتن و خنده نیست؛ چه‌بسا در آن پیاده‌روی و خنده حرفی خلاف مواضع جمهوری اسلامی نزده باشد، اما مهم پیامی است که در فرامتن آن ایجاد می‌شود.
مذاکره مستقیم پیامش حسن‌نیت و اعتماد طرفین است. این غیر از نتیجه‌بخش‌بودن یا نبودن مذاکره است. آنچه غیرمنطقی و غیرشرافتمندانه و غیرهوشمندانه است، این است که به تجربه گذشته اعتنا نکنیم و به کسی که چهل و اندی سال خلف عهد کرده است، مجدد اعتماد کنیم و به او حسن‌ظن داشته باشیم. ممکن است بگویید مگر هر نشستی یعنی اعتماد؟ خیر. اما پیامی که از مذاکره مستقیم صادر می‌شود، صرفا مطابق نیت ما نیست؛ پیام فرامتن یعنی اعتماد.
این‌دست پیام‌ها هویت یک جامعه را نابود می‌کنند؛ گویی خفت و ذلت را پذیرفته‌اید ولو اینکه در عمل نپذیرفته باشید.
آنچه امامان جمعه و نخبگان دلسوز کشور از مذاکره عبور می‌کنند، به‌دلیل پیامی است که صادر می‌شود؛ نه بی‌اطمینانی به مذاکره‌کننده داخلی یا بد‌بودن حرف‌زدن و کنار هم نشستن.
به همین دلیل است که آمریکایی‌ها اصرار دارند‌ این مذاکره مستقیم باشد. خود تصویر مذاکره مستقیم برای آنها آورده دارد. ترامپ دیروز گفت کشورها التماس می‌کنند برای مذاکره. دقت دارید در حال ساخت چه تصویری از مذاکره است؟ پس ماجرا را ساده‌سازی‌ نکنیم به یک میز و دوتا صندلی در یک اتاق.
حالا چرا با مذاکره غیرمستقیم موافقت شد؟
تا دوگانه توهمی ساخته‌شده ترامپ در جنگ یا مذاکره شکسته شود؛ تا برخی نگویند مذاکره چه ایرادی دارد وقتی می‌شود سایه تهدید را از کشور عبور دهیم.
اینجاست که جمهوری اسلامی تدبیر به خرج داده است. آمریکا اگر بخواهد حسن‌نیتش در حل مسئله را نشان دهد، در مذاکره غیرمستقیم هم می‌تواند نشان دهد. اگر هم نه که هیچ. اما مهم این است که باز هم یک تجربه جدید ایجاد می‌شود و مردم و افکار عمومی دنیا متوجه می‌شوند که آمریکا حسن‌نیت ندارد و نباید به او اعتماد کرد.