تولد دوباره دایناسورها

زهرا خلجی- روزنامه‌نگار

تصور کنید دایناسورها دوباره زنده شوند، ماموت‌ها دوباره روی زمین راه بروند و ببرهای منقرض‌شده باز هم در بیابان‌ها دنبال شکار باشند. دانشمندان می‌گویند فقط زمان لازم دارند تا کاری کنند حیوانات منقرض‌شده دوباره روی زمین راه بروند. بازآفرینی «گرگ‌های وحشت» عصر یخبندان که قبلاً منقرض شده بودند، این روزها به‌عنوان یک قدم بزرگ در عرصه علم مهندسی ژنتیک محسوب می‌شود. برای تولد دوباره این گونه منقرض‌شده از DNA باستانی استفاده شد و حیوانی که 13هزار سال پیش منقرض شده بود دوباره متولد شد. این گرگ‌های عظیم‌الجثه که نمونه آن در سریال مشهور بازی تاج و تخت دیده می‌شد، پرده از راز بازآفرینی بسیار از گونه‌های منقرض‌شده با تکیه بر فناوری‌های نوین مهندسی ژنتیک برداشته است. در این مطلب به چند نمونه از تلاش‌های متخصصان و مهندسان ژنتیک برای انقراض‌زدایی از گونه‌های مختلف اشاره می‌کنیم.

انقراض‌زدایی
در فیلم «پارک ژوراسیک» که سال 1993ساخته شد، پس از اینکه DNA دایناسورها دست نخورده در شکم پشه‌های باستانی نگهداری شده در کهربا یافت شد، دوباره شبیه‌سازی‌ شدند و به زندگی بازگشتند. این نزدیک‌ترین تجربه عینی ما از بازآفرینی یک گونه منقرض‌شده است، اما برای شبیه‌سازی‌ موفقیت‌آمیز یک حیوان منقرض‌شده، دانشمندان باید DNA حیوان را پیدا کنند که تقریباً به‌طور کامل دست‌نخورده باشد. برخی از گونه‌ها به‌دلیل در دسترس بودن "DNA باستانی" به شکل مواد ژنتیک از فسیل‌ها یا مصنوعات، پتانسیل قابل توجهی به‌عنوان کاندیدای بازآفرینی دارند. برای مثال، حیواناتی که اخیراً منقرض شده‌اند و نمونه‌های موزه‌ای و گونه‌هایی که در آخرین عصر یخبندان در یخ‌های دائمی نگهداری می‌شوند DNA باستانی دارند، اما به‌دلیل گذشت زمان بعید است دایناسورها دوباره احیا شوند.


ماموت پشمالو
به‌نظر می‌رسد ماموت‌های پشمالو گزینه‌ای عالی برای انقراض‌زدایی هستند. نمونه‌های زیادی از این گونه در یخبندان دائمی سیبری باقی مانده است. دانشمندان دیرینه‌شناس ژنوم ماموت پشمالو را توالی‌یابی کرده‌اند. تحقیقات روی ژنوم و مواد ژنتیک حفظ‌شده، منجر به ایجاد یک ماموت پشمالو از طریق شبیه‌سازی نزدیک‌ترین خویشاوند زنده آن یعنی فیل آسیایی شده است. در نخستین گام به‌سوی احیای ماموت، محققان روسیه و کره‌جنوبی در حال تلاش برای بازگرداندن حیوان منقرض‌شده دیگری به نام اسب لنا با استفاده از سلول‌های یک کره اسب 40هزار ساله هستند که در سیبری یافت شده است.


ببر تاسمانی
ببر تاسمانی و تیلاسین، حیوانات قابل توجه بومی استرالیا و بزرگ‌ترین کیسه‌دار گوشتخوار شناخته‌شده دوران مدرن بودند. این حیوانات تا دهه 1930به‌دلیل تغییرات آب و هوایی، شکار و فقدان تنوع ژنتیک منقرض شدند. از آنجا کـــه دوره انقراض‌شان نزدیک بود، نمونه‌هایی از این حیوانات دست نخورده باقی مانده است. بسیاری از مردم استرالیا از انقراض‌زدایی ببر تاسمانی حمایت می‌کنند و زیستگاه طبیعی این حیوان هنوز وجود دارد. البته 6پروژه بزرگ برای شبیه‌سازی تیلاسین، پس از اینکه دانشمندان نتوانستند DNA کافی برای این گونه به‌دست آورند، پایان یافت.


طوطی کارولینا
طوطی کارولینا که با نام پاراکیت کارولینا هم شناخته می‌شود زمانی تنها گونه بومی ایالات متحده بود که پس از شکار و استفاده از پرهایش در کلاه‌های زنانه به طرز غم‌انگیزی منقرض شد. آخرین نمونه شناخته‌شده از این گونه در سال 1918مرده است. پرهای باقیمانده این پرنده، منبع استخراج DNA است و شبیه‌سازی‌ این گونه می‌تواند به‌زودی امکان‌پذیر شود. شرکت مهندسی ژنتیک ویرجینیا تک‌پروژه‌ای برای کاشت ژنوم پاراکیت کارولینا در تخم یکی از خویشاوندان آن به نام طوطی جاندایا در دست اجرا دارد. آب و هوای مناسب برای زندگی پرنده به اندازه کافی وجود دارد، اما خطر تبدیل شدن پرنده به‌گونه‌ای مهاجم را افزایش می‌دهد.