کارخانه مرموز و دردسر خانه‌های کارگری
داستان کارخانه ماسک‌سازی محله ونک یکی از جنجالی‌ترین داستان‌هایی است که همچنان نقل اهالی این محله قدیمی است.
اگرچه مالک اصلی زمین‌های روستای ونک مستوفی‌الممالک بود ولی با روی کارآمدن پهلوی اول محال بود بتوان بر سرزمین‌هایی که آنها نشان می‌کردند بحث و جدل کرد. پهلوی اول تصمیم گرفته بود بخشی از زمین‌های ونک را به کارخانه‌ای تحت عنوان کارخانه ماسک‌سازی تبدیل کند و این زمین را از ورثه مستوفی گرفت. این کارخانه سال ۱۳۱۷ شمسی ساخته و در میان اهالی به کارخانه شماره ۵ شهره شد. «سیدمحمد عجایبی» از اهالی ونک می‌گوید: « ماسک‌های ضد‌گاز اینجا ساخته می‌شد. کسی هم اجازه ورود به آنجا را نداشت. چند سالی وضعیت به همین منوال بود تا اینکه به بهانه قانون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی در جنگ‌ها، مسئولان کارخانه به تولید وسایل دیگری همچون چراغ‌گاز، لاستیک، تلمبه، سوپاپ، در قوطی کنسرو و... روی آوردند.»
به‌گفته اهالی، در اطراف کارخانه خانه‌هایی برای رفاه حال کارگران ساخته شده بود تا به راحتی و در زمان کوتاهی به محل کار خود برسند. اما بعد از تعطیل شدن کارخانه، کارگران همچنان در خانه‌هایشان ماندند؛ خانه‌هایی که دقیقاً در حاشیه دانشگاه الزهرا(س) قرارگرفته بود و سال‌ها بعد مسئولان دانشگاه ادعا کردند چون زمین کارخانه به دانشگاه تعلق گرفته است پس این خانه‌ها نیز مایملک دانشگاه خواهد بود. در برهه‌ای این کشمکش به یکی از مهم‌ترین دردسرهای اهالی ونک به‌خصوص همسایگان دانشگاه تبدیل شد. برخی از خانه‌ها متروک شد. بعضی‌ها خانه را ترک کردند و بعضی فروختند و عده‌ای نیز ماندند، چون معتقد بودند قیمت خانه‌ها از حقوقشان کسر شده و آنها صاحب خانه‌ها هستند. همچنین سورن یوسفیان ، از ساکنان قدیمی ده‌ونک می‌گوید: «55سال قبل روس‌ها به‌طور مخفیانه در این کارخانه قنداق اسلحه تولید می‌کردند. کارمندان روسی از صبح تا غروب در این کارخانه کار می‌کردند و دولت برای روشن ماندن چراغ کارخانه در ساعات شبانگاهی یک کنتور برق در کارخانه نصب کرده بود و مرحوم تقی ونکی که از اهالی ونک بود مسئولیت خاموش و روشن کردن کنتور را بر عهده داشت. بعد از مدتی اهالی ده‌ونک از تقی ونکی خواستند با روس‌ها مذاکره کند تا از کنتور کارخانه شماره 5یک شاخه برق به اهالی بدهند. مذاکرات با روس‌ها به نتیجه رسید و آنها رضایت دادند که در ساعات تعطیلی کارخانه، اهالی ونک از کنتور برق استفاده کنند.»
در همینه زمینه :
