راویان خاموش چندصد ساله

ساخت اماکن مذهبی چون مسجد و حسینیه محله ونک و ده ونک پر از قصه و روایت‌های فراموش ناشدنی برای اهالی و بانیان ساخت آنهاست. ماجرای ساخت این اماکن را به روایت  ابوالقاسم امیری‌نیکو  ملقب به آقابزرگ ده‌ونک مرور کرده‌ایم.
 مسجد جامع ده‌ونک: یکی از قدیمی‌ترین بناهای مذهبی ده‌ونک مسجد جامع است که به‌گفته محلی‌ها، قدمتی بیش از چندین قرن داشت که سال 1342شمسی بنای آن تخریب و از نو ساخته شد. بانی ساخت مسجد معمار کهنه‌کار و صاحب‌نامی به نام «استاد علی» بود که میان محلی‌ها به
« اوس علی» شهرت داشت. اوس علی تجریشی بود اما زنی ونکی داشت و همین موضوع پای او را به ده باز کرد و کار ساخت مجدد مسجد جامع را بر عهده گرفت. «احمد چاله» مصالح‌فروش محله یوسف‌آباد، از دیگر بانیان ساخت مسجد جامع ده‌ونک بود. او مصالح و ابزارآلات مورد نیاز و آهن برای ساخت مسجد را تهیه کرد. فروش چوب توتستان‌های ده ونک و همت مردم کمک زیادی به ساخت و توسعه بنای جدید مسجد کرد. این مسجد در مجاورت تکیه قدیمی ده‌ونک در خیابان شهید صابری امروز قرار دارد.امامزاده قاضی الصابر(ع): در سده ششم هجری عبدالکریم سمعانی بنابر بعضی از روایت‌ها در کتاب «النصر» از ابوالفتح نصربن مهدی ونکی به‌عنوان یکی از علمای معروف و عادل ده‌ونک یاد کردند که میان اهالی به داوری و قضاوت می‌پرداخت و بسیار مورد احترام بود و به همین دلیل به قاضی الصابر شهرت پیدا کرد. مقبره این عالم عالیقدر 700سال پیش از خشت و گل در ده ونک ساخته شد، اما به مرور زمان این بنا رو به تخریب رفت تا اینکه سال 1263شمسی میرزایوسف مستوفی‌الممالک، صدراعظم ناصرالدین‌شاه، این بقعه متبرکه را به زیبا‌ترین شکل بازسازی و بهسازی کرد.
حسینیه اباعبدالله الحسین(ع): بانی ساخت این حسینیه کارگران کارخانه ماسک‌های ضدگاز و پوکه فشنگ بودند. این کارگران همراه خانواده در خانه‌های بزرگ حیاط‌دار در کنار سایر همکارانشان در ده‌ونک زندگی می‌کردند. آنها اغلب در ایام ‌ماه محرم و صفر برای زنده نگه‌داشتن قیام کربلا در محوطه بیرونی خانه‌هایشان پرچم و خیمه عزاداری به پا می‌کردند. با افزایش جمعیت و نیاز به فضای بیشتر با همت کارگران کارخانه و کمک‌های مردمی، 64سال پیش حسینیه اباعبدالله الحسین(ع) در محدوده خیابان شیخ بهایی امروز برای برپایی مراسم عزاداری سیدالشهدا(ع) ساخته شد.