تقویم‌های مختلفی در سراسر دنیا وجود دارند که همه براساس حرکت خورشید و تکامل ماه ایجاد شده‌اند
جهان بر مدار خورشید و ماه
زهرا خلجی- روزنامه‌نگار
آغاز تقویم همزمان است با شروع دوره تاریخی و زندگی اجتماعی و کشاورزی بشر و نیاز او برای تعیین زمان‌بندی. تقویم قمری با استفاده از اهله ماه(به حالت‌های مختلف دیده شدن بخش روشن ماه از زمین گفته می‌شود که دلیل آن موقعیت مکانی ماه نسبت به خورشید و نحوه نورافشانی خورشید است.)
نخستین تقویم مدون بشری است. سپس تقویم خورشیدی‌قمری و بعد از آن تقویم خورشیدی روی کار آمده است. تعداد تقویم‌های فرعی از باستان تاکنون اما بسیار زیاد است؛ به‌طوری که حتی برخي از کشورها برای خود یک تقویم درنظر گرفته‌اند. این را که چه تعداد تقویم اصلی و فرعی از ابتدای پیدایش گاهشماري در دنیا وجود دارد در این مطلب بررسی کرده‌ایم.
تقویم شمسی‌قمری
گاهشماری شمسی‌قمری یا گاهشماری ماه و خورشیدی در بسیاری از فرهنگ‌ها، نوعی تقویم است که ماه‌های آن قمری و طول سال آن شمسی است و در هر 3سال یک‌بار، یک‌ماه کبیسه خواهد داشت. این تقویم، علاوه بر مراحل تکامل ماه، زمان سال شمسی را نیز نشان می‌دهد. اگر سال شمسی براساس سال اعتدالی محاسبه شود، تقویم شمسی‌قمری زمان فصل‌ها را مشخص می‌کند و اگر سال شمسی براساس سال نجومی محاسبه شود، تقویم برج فلکی‌ای را که در آن بدر رخ می‌دهد، پیش‌بینی می‌کند. معمولا تعیین شده است که تعداد ماه‌های سال عدد ثابت و 12 باشد که در این صورت هر 2 یا 3سال تعداد ماه‌ها ۱۳محاسبه می‌شود.
تقویم ژولینی
تقویم ژولینی به نام ژولیوس سزار نامگذاری شده است که این ایده را در حدود 46قبل از میلاد در روم باستان معرفی کرد. تقویم ژولینی تاریخ را براساس حرکت زمین به دور خورشید(به این معنی که یک تقویم شمسی است) تعیین می‌کند. در بیشتر سال‌ها شامل 365روز می‌شود، اما هر 4سال یک‌سال کبیسه را نیز شامل می‌شود که 366روز دارد. در زمان‌های خاصی از تاریخ، تقویم ژولینی را تقویم «سبک قدیمی» می‌نامیدند.
تقویم یهودی
تقویم یهودی یا عبری تقویمی است که توسط قوم عبری ایجاد شده است و مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این دلیل که هر ماه از مراحل ماه پیروی می‌کند به‌نحوی قمری است اما از آنجا که 12ماه تقویم از مدار زمین به دور خورشید پیروی می‌کند، شمسی هم هست. ماه‌های تقویم عبری همیشه 29 یا 30روزه هستند(که دقیقا از چرخه ماه پیروی می‌کنند). مانند بسیاری از سیستم‌های تقویم، تقویم عبری بین محاسبات ماهانه و سالانه خود کاملا همگام نیست؛ بنابراین با گذشت زمان، فصول و ماه‌ها با هم هماهنگ نمی‌شوند. برای تنظیم این مورد، تقویم عبری یک ماه میانی اضافه می‌کند. استفاده از خورشید و ماه در تقویم عبری اهمیت ویژه‌ای دارد. ماه و چرخه‌های آن هر کدام به‌شدت نمادین هستند و به کتاب مقدس گره خورده‌اند.
تقویم اسلامی
تقویم اسلامی، سیستم تاریخ‌گذاری‌اي است که در جهان اسلام برای اهداف مذهبی استفاده می‌شود. البته اکثر کشورهای عربی در حال حاضر از تقویم میلادی برای مقاصد مدنی خود استفاده می‌کنند. این تقویم براساس یک سال 12ماهه است: محرم، صفر، ربیع‌الاول، ربیع‌الثانی، جمادی‌الاول، جمادی‌الثانی، رجب، شعبان، رمضان، شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه. هر ماه تقریبا در زمان ماه جدید شروع می‌شود. طول ماه‌ها متناوبا 30 و 29روز است به جز دوازدهم ذی‌الحجه که طول آن در یک چرخه 30ساله تغییر می‌کند تا تقویم مطابق با مراحل تکامل واقعی ماه باشد. در 11سال از این چرخه، ذی‌الحجه 30روز و در 19سال دیگر 29روز دارد؛ بنابراین سال دارای 354 یا 355روز است. هیچ روز یا ماه دیگری کبیسه نمی‌شود؛ به‌طوری که ماه‌های نام‌‌برده در همان فصول باقی نمی‌مانند؛ بلکه در کل سال شمسی یا فصلی(حدود 365.25روز) هر 32.5سال شمسی به گذشته برمی‌گردند.
تقویم فارسی
تقویم هجری‌شمسی که به‌طور رسمی در ایران و افغانستان استفاده می‌شود، یکی از دقیق‌ترین سیستم‌های تقویم در جهان است. این تقویم با نام‌های تقویم فارسی، تقویم ایرانی و تقویم SH نیز شناخته می‌شود. تقویم هجری‌شمسی را نباید با تقویم هجری‌اسلامی که در بسیاری از کشورهای مسلمان سراسر جهان استفاده می‌شود، اشتباه گرفت. تقویم هجری‌شمسی یک تقویم خورشیدی است؛ به این معنی که محاسبه زمان آن براساس حرکت زمین به دور خورشید است. برخلاف تقویم میلادی که از مجموعه‌ای از قوانین از پیش تعیین شده برای همگام ماندن با سال شمسی پیروی می‌کند، تقویم هجری‌شمسی براساس مشاهده‌هاي نجومی است. سال در نیمه‌شب نزدیک‌ترین به اعتدال بهاری در ایران آغاز می‌شود. نخستین روز سال نو «نوروز» نام دارد و در سراسر جهان توسط ایرانی‌ها جشن گرفته می‌شود.
تقویم میلادی
تقویم میلادی سیستمی برای تعیین تاریخ است که توسط پاپ گریگوری سیزدهم در سال1582پس از میلاد معرفی شد. این تقویم براساس حرکت زمین به دور خورشید محاسبه شده است که به‌معنای تقویم غیرخورشیدی است و شامل سال‌های کبیسه می‌شود. این تقویم گاهی اوقات به عنوان تقویم «سبک جدید» نامیده می‌شود که آن را با تقویم ژولینی «سبک قدیمی» متفاوت می‌کند.
تقویم چینی
اگرچه به آن تقویم قمری می‌گویند، اما در واقعیت تقویم چینی یک تقویم شمسی‌قمری است. این یعنی اينکه عناصر یک تقویم قمری(که از مراحل ماه پیروی می‌کند) با یک تقویم خورشیدی(که از موقعیت خورشید پیروی می‌کند) در این تقویم ترکیب شده‌اند. تقویم چینی قمری است زیرا 12ماه آن با مراحل ماه همسو است. با این حال، طول فازهای ماه کاملا با زمانی که زمین طول می‌کشد تا به دور خورشید حرکت کند، همخوانی ندارد که تقریبا 365روز طول می‌کشد. یک تقویم قمری خالص دارای 354روز است. اینجاست که بخش «خورشیدی» از تقویم خورشیدی قمری وارد می‌شود. برای تنظیم سال شمسی، تقریبا هر 3سال یک‌ماه یک‌بار به تقویم اضافه می‌شود تا تفاوت را محاسبه کند. در تقویم چینی، هر ماه شماره‌گذاری شده و به یکی از حیوانات منطقه زودیاک چین اختصاص داده شده است.
تقویم هندو
ساکا ساموات(Saka Samvat) که به‌عنوان تقویم ملی هند شناخته می‌شود، یک تقویم قمری است. این تقویم در کشورهای مختلف شبه‌قاره هند مانند بالی و جاوه نیز استفاده می‌شود و حتی در مکان‌های خارج از آن منطقه مانند فیلیپین نیز وجود دارد. Saka Samvat به عنوان تقویم رسمی هند در سال1957 پذیرفته شده و دارای 365روز تقسیم‌شده به 12ماه، مشابه تقویم میلادی است. سال جدید در ماه چایترا(حدود 21مارس در تقویم میلادی) آغاز می‌شود.
تقویم خورشیدی
تقویم‌های خورشیدی، مانند تقویم میلادی یا همان گریگوریان، براساس چرخش زمین به دور خورشید در یک سال، روزها را محاسبه می‌کند. اگر محل زمین در مدار چرخشش به دور خورشید براساس اعتدال بهاری سنجیده شود، روزهای این تقویم مشخص‌کننده فصل‌ها هستند. مصریان از ۴۲۴۱ قبل از میلاد نخستین اقوامی بودند که از تقویم خورشیدی ۳۶۵روزه استفاده مي‌کردند و بابلیان اولين اقوامی هستند که سال را براساس 12ماه ۳۰روزه تعریف کرده‌اند. اقوام بابلی بعد از گذشت چند سال هر وقت متوجه می‌شدند که اختلاف تقویم‌شان با 4فصل زیاد شده به تقویم خود یک یا چند ماه اضافه می‌کردند که شکل نسبتا تکامل‌یافته آن هر 6سال، یک‌ماه اضافی بود.
تقویم قمری
تقویم قمری نوعی گاهشماري بر پایه گردش هلالی ماه به دور زمین و مشاهده مراحل تکامل ماه است. این گاهشماری با گاهشماری خورشیدی که بر پایه گردش زمین به دور خورشید است، فرق می‌کند؛ در نتیجه این تقویم‌ها از 354 تا 355روز تشکیل شده‌اند و ماه‌ها به آرامی در فصول مختلف جابه‌جا می‌شوند. گاهشماری هجری‌قمری یک نمونه رایج گاهشماری قمری است که در جهان اسلام مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تقویم، سال به ۱۲ماه تقسیم مي‌شود ولی ماه‌ها ارتباطی با فصل‌ها ندارند و هر سال قمری ۱۱ یا ۱۲روز از سال خورشیدی کمتر است؛ به این ترتیب با گذشت حدود ۳۳سال قمری، به جای قبلی خود بازمی‌گردد.
در همینه زمینه :
