عبور از تله منزوی‌سازی‌ ایران

علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار

1403در حالی به آخرین روزهای خود رسیده که ایران در حوزه دیپلماسی و سیاست‌خارجی ماه‌های پرفراز و نشیبی را پشت‌سر گذاشته است؛ سالی که یکی از شاخص‌ترین گزاره‌‎ها در بررسی رویدادهای آن، گام‌های موفق تهران در عبور از سد بلند «سیاست منزوی‌سازی ایران» است. همین چند روز قبل بود که پکن میزبانی نشست سه‌جانبه مهمی را برعهده داشت که مهم‌ترین دستورکار آن، اعلام موضع مشترک ایران، روسیه و چین در برابر رویکردهای یکجانبه‌گرایانه غربی‌ها به‌ویژه در زمینه اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه ایران بود؛ موضوعی که بیش از هرچیز نشان‌دهنده دیپلماسی فعال و پویای جمهوری‌اسلامی در راستای اجرایی‌سازی کلان‌راهبردهای ترسیمی در این حوزه است.
با وجود اینکه مثلث واشنگتن، تل‌آویو و تروئیکای اروپایی در حدود یک سالی که گذشت با اهتمام ویژه‌ای، رویکردهای منزوی‌ساز را علیه جمهوری‌اسلامی به‌کار گرفتند، اما کارنامه سیاست‌خارجی ایران طی یک سال گذشته، با وجود بروز حوادث تلخی مانند شهادت شهیدرئیسی و جمعی از همراهان‌شان، نمودار حرکت فعال و مشارکت‌محور دستگاه دیپلماسی کشور است.
بر این اساس هم بود که در جریان تحولات متنوعی که طی یک سال گذشته در حوزه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی شاهد بودیم، دستگاه سیاست‌خارجی کشور توانست همگام با تحولات، راهبردهای تامین‌کننده منافع و امنیت ملی ایران را پیش براند و نقشه منزوی‌سازی ایران را نقش بر آب کند.

دیپلماسی فعال در 5 گام
سال 1403را باید سال پیگیری موضوع‌ها و پرونده‌های متنوع در حوزه سیاست‌خارجی به‌حساب آورد که بخش زیادی از آنها معطوف به منزوی کردن ایران در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است که در ادامه به بررسی برخی از آنها می‌پردازیم:

گام اول
برنامه هسته‌ای
رویکرد غربی: آمریکا و تروئیکای اروپایی، با همراهی تبلیغاتی تل‌آویو، طی یک سال گذشته تلاش کردند با بهره‌گیری ابزاری از آژانس ‌بین‌المللی انرژی‌اتمی، فشارهای هسته‌ای را بر ایران افزایش دهند.
راهبردها:
 صدور قطعنامه علیه ایران در شورای‌حکام آژانس
 فضاسازی درباره فعال‌سازی‌ مکانیسم ماشه
 راه‌اندازی کمپین‌های تبلیغاتی علیه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران و میزان اورانیوم غنی شده ایران
 به راه انداختن جنگ روانی درباره حمله قریب‌الوقوع به تاسیسات هسته‌ای ایران

دیپلماسی ایران:
 پیشبرد فعالیت‌های صلح‌آمیز ایران در چارچوب پادمان
 استمرار همکاری‌های فنی با آژانس
 2میزبانی از رافائل گروسی، مدیرکل آژانس در اردیبهشت‌ماه و آبان‌ماه 1403
 بهره‌گیری از دیپلماسی عمومی در تبیین سیاست‌های ایران در این حوزه
 تقویت همکاری‌ها با روسیه و چین به‌عنوان اعضای برجام

گام دوم
تحولات غزه
رویکرد غربی: در طول سال1403تحولات مربوط به جنگ در غزه و لبنان، همچنان در کانون توجه افکارعمومی منطقه‌ای و بین‌المللی قرار داشت و غربی‌ها با حمایت از جنایات رژیم‌صهیونیستی کوشیدند انگشت‌اتهام را به‌سوی ایران نشانه بروند.

راهبردها:
 حمایت مالی و تسلیحاتی از رژیم‌صهیونیستی
 تلاش برای رها‌سازی‌ تل‌آویو از فشارهای بین‌المللی
 وارونه‌نمایی حمایت‌های ایران از محور
مقاومت
 حمله رژیم صهیونیستی به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق در 13فروردین‌ماه 1403
 تلاش برای منزوی کردن ایران در عرصه‌های بین‌المللی و ناکام گذاشتن راهبردهای ایران در حمایت از مردم غزه و لبنان

دیپلماسی ایران:
 انجام پیگیری‌های دیپلماتیک برای به تصویب رسیدن قطعنامه‌های ضدصهیونیستی در سازمان‌ملل
 در پیش گرفتن دیپلماسی فعال به‌منظور تقویت همگرایی اسلامی برای مقابله مؤثر با جنایات رژیم‌صهیونیستی
 انجام چندین دور سفر منطقه‌ای از سوی عباس عراقچی با هدف تقویت همگرایی اسلامی در حمایت از مردم غزه و لبنان
 برگزاری نشست اضطراری وزرای امورخارجه سازمان همکاری اسلامی به پیشنهاد ایران در نخستین روزهای اسفندماه
 طرح موضوع جنگ در غزه و لبنان ازسوی رئیس‌جمهور در دیدارهای دیپلماتیک در سطوح مختلف

گام سوم
مقابله با تحریم‌ها

رویکرد غربی: اعمال تحریم‌های گسترده علیه ایران، یکی از اصلی‌ترین راهبردهای غربی در سال 1403بوده که آخرین نمونه آن قرار دادن نام وزیر نفت دولت چهاردهم در فهرست تحریم‌های دولت آمریکا بوده است.

راهبردها:
 تنگ‌ترکردن حلقه تحریمی علیه ایران
 تلاش برای بازگشت به سیاست فشار حداکثری از سوی دولت جدید ترامپ
 ادامه مسیر تحریمی اعمال شده ازسوی تروئیکای اروپایی به بهانه‌های مختلف ازجمله ادعای «ارسال سلاح‌های ایرانی برای روسیه به‌منظور استفاده در جنگ اوکراین»
 سخت‌تر کردن مسیر دسترسی ایران به منابع مالی خود در کشورهای مختلف
دیپلماسی ایران:
 پیگیری و تقویت دیپلماسی همسایگی برای عبور از سد تحریم‌ها
 مشارکت پررنگ‌تر با سازمان‌ها و نهادهای منطقه‌ای برای خنثی‌سازی تحریم‌ها
 اعلام رسمی عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به‌عنوان ناظر در نخستین روزهای دی‌ماه 1403
 تقویت همکاری‌های ایران با کشورهای عضو سازمان همکاری‌ شانگهای، به‌ویژه در حوزه اقتصادی
 تمرکز بر تقویت همکاری‌های ایران با دولت‌های منطقه و همسایگان
 گسترش مبادلات و همکاری‌های اقتصادی با اعضای گروه بریکس
 در دستور قرار گرفتن استفاده از پول‌های ملی در تعاملات تجاری بریکس
 پیگیری مبادله با ارزهای ملی در تبادلات منطقه‌ای
 پیگیری برای آزادسازی منابع مسدودشده ایران در کشورهای مختلف، ازجمله عراق و کره‌جنوبی

گام چهارم
دیپلماسی همسایگی
رویکرد غربی: یکی از اصلی‌ترین محورهای سیاستگذاری غربی‌ها در مواجهه با نقش‌آفرینی منطقه‌ای جمهوری‌اسلامی، هراس‌افکنی و فضاسازی در این زمینه بوده است؛ رویکردی که بیش از هر چیز بر محدودسازی نقش ایران در منطقه معطوف بوده‌است.

راهبردها:
 فضاسازی درباره حمایت ایران از محور مقاومت
 پیگیری راهبرد ایران‌هراسی در میان کشورهای منطقه و همچنین همسایگان ایران
 تحت فشار قرار دادن کشورهای منطقه برای محدود کردن مناسبات‌شان با ایران؛ ازجمله عراق
 تلاش برای کنار گذاشتن ایران از ترتیبات و رایزنی‌های منطقه‌ای

دیپلماسی ایران:
 تمرکز ویژه بر توسعه همکاری‌های منطقه‌ای ایران
 توجه به گسترش روابط منطقه‌ای و همسایگی ایران در جریان سفرهای خارجی رئیس‌جمهور
 انجام چندین دور سفر منطقه‌ای ازسوی وزیر امورخارجه ایران
 توافق با عربستان برای افزایش سطح همکاری‌ها و مناسبات
 انجام پیگیری‌های دیپلماتیک به‌منظور بهبود روابط با دولت‌های عربی؛ ازجمله مصر، اردن و بحرین
 ارسال سیگنال دوستی ازسوی ایران به دولت‌های منطقه‌ای و همسایگان
 افزایش همکاری‌ها با دولت‌های منطقه به‌منظور مشارکت راهبردی در تقویت امنیت منطقه‌ای
 انعقاد تفاهمنامه‌های مهم با دولت‌های منطقه و همسایه برای توسعه همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی

گام پنجم
نگاه به شرق
رویکرد غربی: دولت‌های غربی و به‌ویژه تروئیکای اروپایی در طول سال 1403بر موضوع هراس‌افکنی درباره مناسبات راهبردی ایران، روسیه و چین متمرکز بودند؛ سیاستی که نه‌تنها نتیجه ملموسی برایشان به‌دنبال نداشته، بلکه تحولات جاری نشان‌دهنده تقویت مناسبات راهبردی مثلث مسکو -تهران- پکن است.
راهبردها:
 تهدیدنمایی از همکاری‌های مثلث ایران، روسیه و چین
 اعمال تحریم‌های گسترده در این زمینه
 فضاسازی درباره ادعای همکاری ایران با روسیه در جنگ اوکراین
 تحت فشار قرار دادن ایران در سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی در راستای محدودسازی سیاست «نگاه به شرق»

دیپلماسی ایران:
 امضای قرارداد همکاری‌های راهبردی با روسیه در 28دی‌ماه 1403
 استمرار همکاری‌های دفاعی – نظامی مشترک، ازجمله در جریان رزمایش مشترک کمربند امنیت دریایی 2025که طی روزهای اخیر برگزار شد.
 افزایش همکاری‌های مشترک در حوزه کریدور شمال – جنوب
 گسترش همکاری‌های مالی و بانکی؛ به‌ویژه ازسوی تهران و مسکو
 تقویت همکاری‌ها در عرصه سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی
 مشارکت راهبردی در ائتلاف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی؛ ازجمله بریکس، شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا
 همگام‌سازی سیاست‌ها و راهبردها در راستای عبور از نظم غربی در ساختار نظام بین‌الملل