میهمانی نوروزی اهالی نجوم

سیاوش صفاریان‌پور/ تهیه کننده و مجری
پدیده‌های نجومی به‌خاطر توانایی‌شان در همراه کردن انسان‌ها با یکدیگر همیشه به عنوان پدیده‌های خاص اجتماعی طبقه‌بندی می‌شوند. آنچه دیشب در زمان گرفتگی ماه رخ داد، مرا به یاد جشن نوروز و شب چله انداخت که مردم را برای گرامیداشت یک پدیده مهم که در طبیعت رخ داده، دور هم جمع می‌کند.

این رخداد علمی در عین حال یک پدیده اجتماعی مهم است که احتمالا می‌تواند کاری کند تا انسان‌ها عمیق‌تر به جامعه‌ و زندگی نگاه کنند. در روزگاری که همه درگیر فناوری‌های گوناگون هستند، ماه‌گرفتگی به یک پدیده اجتماعی مهم و مورد توجه مردم تبدیل شده که می‌تواند آنها را در یک میهمانی نجومی دور هم جمع کند.

به‌نظر من دلیل این استقبال به جذاب بودن ماهیت نجوم برمی‌گردد؛ از هزاران سال پیش نقطه‌های درخشان سفره آسمان برای انسان مایه کنجکاوی بوده و همین شیفتگی تا امروز هم ادامه داشته است. این روزها هرچند پدیده‌های پیچیده دیگری کشف شده که می‌تواند سوال‌برانگیز باشد – مثل مغز که به‌نظرم می‌تواند پیچیده‌تر و جذاب‌تر از نجوم باشد- اما ستاره‌شناسی هنوز کنجکاوها را با گستردگی بیشتری دور خودش جمع می‌کند چون مغز در مجاورت و دسترس ماست و آسمان، دنیای دست‌نیافتنی روبه‌رویمان قرار داده که همیشه ما را مسحور می‌کند. تماشای پدیده‌های طبیعی به‌صورت جمعی نیز به پایدار بودن این برنامه‌ها کمک کرده است.

در علاقه‌مند کردن مردم به دنیای ستاره‌ها انجمن‌های نجوم آماتوری  که از حوالی دهه 70و 80در کشور مطرح شده‌اند  نقش مهمی ایفا کرده‌اند. این در حالی است که ‌جامعه علمی هنوز به این نتیجه نرسیده که باید بخشی از فعالیت‌هایش به عمومی‌سازی علم بینجامد؛ به‌خاطر همین طرز فکر، ما با دانشگاهی مواجه هستیم که ساختاری شبیه مدرسه دارد و می‌توان گفت یک مقطع بالاتر از دبیرستان است و نه جنبه پژوهشی دارد و نه جنبه مرجعیت علمی. تا زمانی که جامعه علمی به نقش مرجعیت خودش در حوزه دانش پی ببرد، روزنامه‌نگاران علم باید فعالیت‌های مرتبط با عمومی‌سازی را مورد توجه قرار دهند.