غرب تردید و سرگشتگی

ناهید پیشور


دهه70، دهه نمایش گسترده فیلم‌های خارجی در جشنواره فجر بود؛ دهه‌ای که مسابقه بین‌الملل کنار بخش‌های جنبی جریان داشت.استقبال از فیلم‌های خارجی جشنواره هرچه که می‌گذشت، نسبت به دهه60 کمتر می‌شد و شیوه برگزاری مراسم اهدای جوایز بخش بین‌الملل در رسانه‌ها با کنایه همراه بود.ماجرای حضور وابسته فرهنگی سفارت سوئیس به جای کارگردانی که برنده سیمرغ شده بود، موضوعی نبود که نشریات سینمایی از کنارش گذر کنند.
اینها برای میانه‌های دهه 70 است و شروع این دهه را باید در امتداد اواخر دهه60 ارزیابی کرد.
در ابتدای دهه70و در دهمین جشنواره فیلم فجر بخش پر و پیمان «استادان خاموش سینمای فرانسه» ضیافتی برای تماشای «قاعده بازی» ژان رنوار، «روز جشن» ژاک تاتی، «اورفه» ژان کوکتو و «کلاه» ژان پیر ملویل بود.‌اتفاق مهم‌تر مرور آثار دو کارگردان بزرگ با دو عنوان عجیب بود:« آکیرا کوراساوا، شرق، ایمان به فرجام نیک» و «اینگمار برگمان، غرب، تردید و سرگشتگی». اگر «هفت سامورایی» و «یوجیمبو» و «ریش قرمز» از کوروساوا قبلاً از تلویزیون پخش شده بودند، در عوض خیلی‌ها برای نخستین بار در این فستیوال بخت تماشای «مهر هفتم»، «توت‌فرنگی‌های وحشی»، «همچون در یک آینه» و «سونات پاییزی» برگمان را یافتند.
تنوع نمایش فیلم‌های خارجی در جشنواره‌های دهه70 بیشتر از گذشته شده بود ولی در عین گستردگی شاهد تکرار نمایش کلاسیک‌ها با عناوین تازه هم بودیم؛ فیلم‌هایی که از جشنواره‌ای به جشنواره دیگر می‌آمدند. مثلا نیمی از فیلم‌های بزرگداشت توشیرو میفونه در دوره پانزدهم را آثار کوروساوا تشکیل می‌دادند که پیش از آن بارها به نمایش درآمده بودند. با این همه غافلگیری‌هایی هم در کار بود مثل نمایش هفت فیلم از کنجی میزوگوچی در دوره سیزدهم که روی پرده رفتن «اوگتسو مونوگاتاری» و «سانشوی مباشر» از این جشنواره در یادها ماند؛ همچنان که خاطره تماشای «پول توجیبی» فرانسوا تروفو و «شما فقط یک‌بار زندگی می‌کنید» فریتس لانگ در همین جشنواره و «مجموعه انیمیشن‌های استودیو آردمن »در دوره پانزدهم.