وقتی کاشان ساحلی بود

محال است باور کنیم شهرهای کاشان، قم و ورامین روزگاری جزو شهرهای ساحلی بودند، اما نگاهی به نقشه جغرافیای ایران در حدود 12قرن پیش نشان می‌دهد تحولات جغرافیایی سبب خشک شدن دریاچه ساوه شده و حالا این شهرها را نه شهرهای ساحلی، بلکه شهرهایی با آب و هوای خشک می‌دانیم.  به گزارش همشهری، دریای پاراتتیس دریای داخلی کم‌عمقی بود که از منطقه شمال آلپ در اروپای مرکزی تا دریای آرال در آسیای مرکزی امتداد داشت. در اواخر دوران میوسن(20میلیون سال پیش)، این دریا که از نظر زمین‌شناختی به دام افتاده بود، از شرق آلپ تا قزاقستان کنونی به دریاچه‌ای بزرگ تبدیل و به‌تدریج کم‌عمق شد. دریای سیاه امروزی، دریای خزر، دریاچه آرال، دریاچه ارومیه و دریاچه نمک از بقایای دریای پاراتتیس هستند. این پیشینه جغرافیایی نشان می‌دهد شهرهای کویری امروزی روزگاری ساحلی و کنار دریا بوده‌اند.

تحولات سرزمینی کاشان
در دوران چهارم زمین‌شناسی در فلات ایران دریاچه پهناوری گسترده بود. این دریا با شروع خشکسالی به‌تدریج خشک شد و اکنون در محل آن کویر بزرگ مرکزی دیده می‌شود. در اواخر هزاره ششم در سرزمین حاصلخیز رسوبی در جوار کوهستان و حاشیه کویر مرکزی، نخستین استقرار در ناحیه سیلک(نخستین تمدن ایران مرکزی در کاشان) اتفاق افتاد. یکی از مهم‌ترین عوامل این استقرار طولانی‌مدت وجود چشمه فین در ۲کیلومتری ناحیه سیلک بود. درواقع هر جا آب باشد، زندگی هم شکل می‌گیرد. وجود آب سرشار و دائمی در سرچشمه فین سبب شکل‌گیری تمدن در این ناحیه شد. تپه‌های سیلک یکی از کهن‌ترین مراکز استقرار بشر در فلات مرکزی ایران به شمار می‌آیند. حدود 7هزار سال پیش، مردم سیلک پایه و اساس تمدنی را بنیان گذاشتند که در دوره‌های مختلف، پیشرفت شایانی به ‌دست آورد. نشانه‌هایی از این پیشرفت و ترقی در آثار سفالین و اشیای مسی و مفرغی کشف‌شده از این تپه‌ها دیده می‌شود. کاشان در دوران آل‌بویه(قرن چهارم) از رونق و آبادانی خاصی برخوردار بود و صنعت سفالگری و فلزکاری آن شهرت فراوان داشت، طوری که در وصف آن آمده: «کاشان شهری آباد است و روستاهای نیکو دارد. کشتزارهای بسیار، گرمابه نیکو و نعمت فراوان دارد و دارای دژ و خندقی است.»