بدگمانی؛ بیماری ملی در کلمبیا

سمیرا مصطفی‌تژاد

بیماری‌های روانی به اندازه‌ای رواج دارند که تقریبا همه انسان‌ها در دوره‌ای از زندگی خود به یکی از انواع قابل تشخیص آنها مبتلا می‌شوند. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، از هر 4 نفر از جمعیت جهان یک نفر در طول زندگی به اختلال روانی یا عصبی مبتلا می‌شود و درحال حاضر در  حدود 450میلیون نفر در جهان به چنین اختلالاتی مبتلا هستند.

اگرچه بعضی از روانشناسان و محققان علوم اعصاب با توجه به کمبود تحقیقات آماری و میدانی جامع درباره اختلالات روانی و آگاهی از این موضوع که در حدود دو‌سوم افراد مبتلا به اختلالات روانی هرگز بیماری خود را نمی‌پذیرند یا برای معالجه آن به متخصص مراجعه نمی‌کنند، نسبت به این آمار بدبین هستند اما این آماری رسمی است که سازمان بهداشت جهانی آن را پذیرفته و به آن استناد می‌کند. به گفته این سازمان، ترس از‌ بدنامی، غفلت و تبعیض، مانع رسیدن درمان به بیماران اختلالات روانی می‌شود ‌و جایی که غفلت وجود دارد، آگاهی وجود ندارد.

امروزه در میان اختلالات روانی، ‌اختلالات شخصیتی در میان روانشناسان سراسر جهان به‌عنوان اختلالی مهم به رسمیت شناخته می‌شود. براساس پژوهش انجام‌شده توسط گروهی از محققان بین‌المللی که در سال 2010با عنوان «اختلال شخصیت: چشم‌انداز جدید جهانی» در نشریه World Psychiatry منتشر شده است، به‌صورت تقریبی 6درصد از جمعیت جهان به اقسام مختلفی از اختلالات شخصیتی مبتلا هستند. براساس داده‌های نموداری در همین گزارش، شیوع تمامی انواع اختلالات شخصیتی در میان 13کشور جهان و به‌ترتیب در کشورهای کلمبیا، لبنان، مکزیک، چین و آفریقای جنوبی بالاترین میزان را دارد.

یکی از انواع شایع اختلال شخصیتی، پارانویا  است که شاید با خواندن نشانه‌های آن حس‌کنید دست‌کم یکی از این نشانه‌ها را در اطرافیان خود یا حتی در خود دیده‌اید اما واقعیت این است که تشخیص این اختلال تنها باید توسط متخصص صورت گیرد و صرف مشاهده یک یا 2 نشانه از این اختلال در یک فرد در مقطعی کوتاه، نشانه ابتلای او به اختلال پارانوئید نخواهد ‌بود.

اصلی‌ترین نشانه این اختلال شخصیتی سوءظن، بدگمانی، شکاکیت و بی‌اعتمادی طولانی‌مدت به دیگران است و براساس همین معیار، شبکه نظرسنجی ارزش‌های جهان  (World Values Survey)- شبکه‌ای جهانی متشکل از دانشمندان علوم اجتماعی که بر مطالعه روی ارزش‌های درحال تغییر و تأثیر این تغییرات بر زندگی اجتماعی و سیاسی انسان‌ها متمرکزند- 5 دور نظرسنجی را از سال 1981تا 2008 در میان داوطلبانی از 97 کشور جهان اجرا کرد تا شدت بدبینی و سوءظن را در میان مردم جهان تخمین بزند.

در این نظرسنجی تنها یک پرسش 10امتیازی مطرح بود: فکر می‌کنید دیگران تلاش دارند از شما سؤاستفاده کنند؟ و داوطلبان باید از یک (به معنی پاسخ مثبت، اطمینان از نیت بد دیگران نسبت به‌خود) تا 10(به معنی پاسخ منفی یا «سعی می‌کنم بی‌طرفانه قضاوت کنم») به این پرسش امتیاز می‌دادند.

نتایج این نظرسنجی ادواری که در سال 2011 منتشر شد نشان می‌دهد که کلیدی‌ترین خصیصه اختلال پارانوئید در کدام کشورهای جهان شایع‌تر است: مردم کشورهای مغرب، هندوستان، صربستان، اتیوپی، قبرس، غنا، ترینیداد و توباگو، بلغارستان، مجارستان، ترکیه و ایران به‌ترتیب بیشترین بدبینی را نسبت به دیگران در خود احساس می‌کنند.

محققان در این نظرسنجی، هم پاسخ‌های مثبت و هم پاسخ‌های منفی را در برآورد جایگاه هرکشور محاسبه کرده‌اند و نکته جالب اینجاست که 65درصد از داوطلبان هندی‌ با اطمینان پاسخ داده‌اند که دیگران قصد سوءاستفاده از آنها را دارند و پاسخ قاطع 35درصد از آنها نیز به این پرسش ،منفی بوده ‌است، در شرایطی که داوطلبان دیگر کشورها طیف‌های مختلفی از امتیاز‌ها را به این پرسش داده‌اند.

براساس آمار به‌دست آمده در این نظر‌سنجی، 5/15درصد از ایرانی‌ها باور دارند که دیگران قصد سوءاستفاده از آنها را دارند و تنها 5درصد از آنها با اطمینان به این پرسش پاسخ منفی داده‌اند. باوجود دقت بالای ارقام آماری به‌دست آمده در این پژوهش، از آنجا که تنها یکی از نشانه‌های پارانوئید در آن مورد بررسی قرار گرفته ‌است نمی‌توان این رتبه‌بندی را به‌عنوان شاخصی دقیق در میزان ابتلا به این اختلال شخصیتی درنظر گرفت اما نبود اطلاعات آماری دقیق و میدانی از این اختلال، ‌چه در سطح جهان و چه در ایران، باعث شده‌ است تا اطلاعاتی در این حجم خرد نیز به‌عنوان منبعی کاربردی مورد توجه قرار گیرد.