تنها فرمانروای زن فارس
مقبره ابش‌خاتون، تنها فرمانروای زن فارس در کوچه‌پس‌کوچه‌های شهر شیراز به یک بنای متروکه تبدیل شده است؛ درحالی‌که روایتی خواندنی از تاریخ حمله مغول به ایران در اینجا قرار دارد. به گزارش همشهری، در یکی از کوچه‌پس‌کوچه‌های جنوب شرقی شیراز نزدیک میدان دفاع‌مقدس (میدان خاتون) بنایی قرار گرفته که مربوط به ابش‌خاتون، تنها فرمانروای زن فارس است. ابش‌خاتون سال 662قمری فرمانروای فارس بود.
سکوت یک بنای تاریخی
ابش‌خاتون در دوران حکومت و زندگی خود در شیراز، فعالیت‌های بسیاری برای پیشرفت سرزمینش انجام داد. او در سال‌های ۶۲۳ تا ۶۸۵ هجری قمری اقدام به ساخت مدرسه، کاروانسرا و دیگر بناهای عام‌المنفعه کرد. آرامگاه ابش‌خاتون در سال۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. مقبره ابش‌خاتون بنای سه‌طبقه‌ای با گنبد بود که چند سال قبل طبقه سوم مقبره فرو ریخت. اطراف مقبره با کاشی‌های معرق و نفیس دوران صفوی تزئین شده بوده که حالا فقط کاشی‌های یک طرف مقبره باقی مانده است.
نام نیک ابش‌خاتون
بعد از قتل سلجوق‌شاه، بزرگان شیراز جمع شدند تا برای انتصاب حکمرانی منطقه فارس چاره‌اندیشی کنند و از بین 2دختر اتابک سعدبن ابوبکر، ابش‌خاتون را برگزیدند. ابش‌خاتون مانند دیگر سلغریان آثاری از خویش در شیراز به جا گذاشت که مدرسه‌ای در کوی طناب‌‌بافان و رباط ابش از آن جمله است. هلاکوخان مغول، ابش‌خاتون را با پسر خود، منگوتیمور، نامزد کرد. در زمان هلاکوخان مغول، شهر شیراز به‌دلیل گره‌خوردن به نام ابش‌خاتون که عروس هلاکوخان مغول شده‌بود، از تاخت‌و‌تاز مغول در امان ماند.
