دولت پاکستان در دست عمران‌خان ضد آمریکایی
جواد نصرتی | خبرنگار:
عمران‌خان، سیاستمدار پوپولیست و سرشناس پاکستان که به‌خاطر موضع‌گیری‌های ضدآمریکایی‌اش معروف است، با پیروزی چشمگیر در انتخابات سراسری در پاکستان، به چهره تازه سپهر سیاست در کشورش تبدیل شده است و امیدها و تردیدهای زیادی را برای آینده‌ای نامعلوم پیش روی ده‌ها میلیون پاکستانی نهاده است. حزب تحریک انصاف پاکستان به رهبری عمران‌خان، در میان استقبال بی‌نظیر رای‌دهندگان در پاکستان، توانست احزاب سنتی سیاسی در پاکستان را کنار بزند و اکثریت آرا را کسب کند. با این حال، این حزب نتوانست 137کرسی (تعداد کرسی‌های لازم برای تشکیل دولت) را به‌دست بیاورد و با کسب 116کرسی (بعد از شمارش 95درصد آرا)، باید برای تشکیل دولت با دیگر احزاب ائتلاف کند. برای عمران‌خان که در جوانی یکی از اسطوره‌های کریکت دنیا بوده و تیم کشورش را قهرمان جهان کرده، این پیروزی بزرگ، آغاز دورانی است که می‌تواند به تحقق رؤیای پاکستانی‌ها تبدیل شود. عمران خان 65ساله، که در خانواده‌ای بسیار ثروتمند در لاهور متولدشده و در آکسفورد درس خوانده، با شعار مبارزه با فساد و فقر وارد میدان سیاست شد و به مردم کشورش وعده داد، به دهه‌ها فساد و حکمرانی سیاستمداران دست‌نیافتنی و فاسد پایان دهد. به گزارش بی‌بی‌سی، او گفته است که در اقامتگاه نخست‌وزیری اقامت نخواهد داشت و رویه حاکم بر پاکستان را تغییر خواهد داد؛ « من امروز به شما وعده می‌دهم، هر کاری را که جامعه نخبه‌های حاکم تا حالا با پول مالیات‌دهندگان انجام داده تغییر خواهم داد.»
تردیدهای دوگانه
او سال 1996با همین شعارها وارد دنیای سیاست شد اما به موفقیت چندانی دست پیدا نکرد و به همین‌خاطر است که منتقدانش، موفقیت او در انتخابات اخیر را مدیون چیزی بیشتر از شعارهای پوپولیستی می‌دانند: ارتش. ارتش در پاکستان، یکی از بازیگران بزرگ دنیای سیاست است. ارتش، با وجود ادعای بی‌طرفی‌اش، در همین انتخابات اخیر نقش فعالی داشت و از سوی منتقدان متهم است که با اعمال فشار روی روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی، فضا را به سود عمران‌خان تغییر داده است. نیویورک‌تایمز به نقل از سازمان‌های حقوق بشری گزارش داده است که ارتش، حتی روی برخی احزاب رقیب عمران خان فشار وارد آورده است. به همین‌خاطر است که برخی، پیروزی عمران‌خان را مدیون حمایت ارتش از او می‌دانند و این سؤال مهم را مطرح می‌کنند که اگر ارتش دست از حمایت از او بردارد، پاکستان دوباره به آشوب کشیده خواهد شد. دیگر نقطه مبهم زندگی سیاسی عمران‌خان، ارتباط او با طالبان است. او بارها از خشونت‌طالبان انتقاد کرده است اما سال گذشته، حزب او در استان خیبر پختون‌خواه، 3میلیون دلار به مدرسه حقانی کمک کرد. به گزارش بی‌بی‌سی، مدیر این مدرسه دینی، مردی است که با نام «پدر طالبان» شناخته می‌شود. چنین ارتباطی می‌تواند بازتابی از اعتقادات فردی عمران‌خان باشد. او در جوانی به‌عنوان یک سلبریتی، نه‌تنها در پاکستان که در سراسر دنیا شناخته شده بود و در انگلیس، مورد توجه رسانه‌های زیادی قرار داشت.
با این حال، بعدها گفت که این سبک زندگی به او احساس «خالی بودن» می‌دهد و با دوری از مهمانی‌ها، جشن‌ها و ضیافت‌ها، به تصوف اسلامی گروید. در این سال‌ها، او به کارهای خیریه مشغول شد و به یاد مادرش که روابط نزدیکی با هم داشتند و به‌خاطر سرطان درگذشت، یک بیمارستان مخصوص فقرا در کشورش ساخت. اندیشه‌ها و باورهای دینی، همچنان با عمران‌خان هستند و او در صحبت‌های اخیر خود درباره اداره پاکستان گفته است که دستورات پیامبر اسلام را مدنظر خواهد داشت. او در این سخنرانی، همچنین از گسترش صلح در افغانستان حمایت کرد و گفت که صلح در افغانستان، به‌معنای صلح در پاکستان است.
دوستی با همه، به‌خصوص هند
جدا از رویکرد جدید نسبت به چالش‌های اقتصادی و معیشتی در داخل پاکستان، به‌نظر می‌رسید عمران‌خان در سیاست خارجی هم تغییراتی را مدنظر دارد. به گزارش تایمز هند، او در سخنرانی اعلام پیروزی خود به چالش‌هایی که در سیاست خارجی دارد اشاره کرد و گفت که روابط خارجی را توسعه خواهد داد و تعامل بهتر با همسایگان و کشورهای منطقه را در پیش خواهد گرفت.
او در این صحبت‌ها، به رابطه با ایران و عربستان به‌عنوان کشورهای بزرگ اسلامی اشاره کرد و گفت که آماده توسعه همکاری‌ها و روابط با ایران و عربستان است؛ «هیچ کشوری بیش از ما خواهان صلح نیست.» او در صحبت‌هایش مشخصا به رابطه با هند -رقیب دیرینه پاکستان- اشاره کرد و افزود که اگر هندی‌ها یک گام به پیش بردارند، او دو گام به سوی آنها خواهد رفت؛ «البته آنها حداقل باید یک گام بردارند. هم‌اکنون، آنها فقط ما را سرزنش می‌کنند.»
سؤال بزرگ درباره سیاست خارجی عمران‌خان، نحوه تنظیم رابطه با آمریکاست. او یکی از منتقدان همیشگی ایالات آمریکاست و معتقد است، این کشور با پاکستان مانند یک «دربان» رفتار می‌کند. خان معقتد است که نبرد با تروریسمی که آمریکا از بعد از 11 سپتامبر به راه انداخته میلیاردها دلار هزینه برای پاکستان تراشیده و جان هزاران نفر را هم در این کشور گرفته است. عمران‌خان که یکی از منتقدان قدیمی عملیات پهپادی آمریکا در افغانستان و پاکستان است، در صحبت‌هایش گفت: «رابطه پاکستان با آمریکا باید به هردو طرف نفع برساند. تا حالا این رابطه یک طرفه بوده است و ما به‌دنبال متعادل کردن رابطه با آمریکا هستیم.» چالش بزرگ عمران‌خان، تعامل با چین است. پاکستان، نه‌تنها بازار جهانی تولیدات نساجی خود را به چین باخته که میلیاردها دلار به این کشور بدهکار است. عمران‌خان از گسترش روابط با چین استقبال کرده و از الگوبرداری از حکومت‌داری چین برای مبارزه با فساد سخن گفت.
