دیروز و امروزنگین تجریش
امامزاده صالح عدرشمال شهر، سده‌ها مأمن تهرانی‌های دل خسته بوده است
فاطمه عباسی
میدان تجریش اگرچه از قدیم محل گردش و تفریح و خرید بوده، خیلی‌ها فقط برای زیارت حرم امامزاده صالح(ع) و سبک‌کردن دلشان راهی این نقطه از شهر می‌شوند. امامزاده صالح (ع) تهران چیزی بیشتر از یک مکان دیدنی در پایتخت است؛ بسیاری از تهرانی‌ها عادت دارند که نذرهای خود را در این مکان مقدس ادا کنند و به‌نوعی عبادتگاه امن‌شان است.
بنای تاریخی امامزاده
باتوجه‌به آثار تاریخی و روایات شیعه، حضرت صالح‌بن‌موسی‌الکاظم(ع)، فرزند امام موسی کاظم(ع) و برادر امام رضا(ع) است. حرم امامزاده صالح یکی از قدیمی‌ترین بناهای تهران است و احتمال می‌رود در دوره ایلخانی (سال ۷۰۰ ه.ق) ساخته شده باشد. اما اطلاعات دقیقی درباره اینکه نخستین بار چه‌کسی بارگاه حضرت صالح را ساخت، در دست نیست. در تاریخ آمده است که در سال ۱۲۱۰، یکی از فرزندان فتحعلی‌شاه قاجار به نام هلاکو، بنای امامزاده را بازسازی کرد. کاشی‌کاری گنبد و تغییر در ورودی امامزاده از ضلع جنوبی به ضلع غربی از اقدامات هلاکو بود. برادر دیگر هلاکو به نام شجاع‌السلطنه نیز مسجد، حسینیه و حمام صحن شمالی امامزاده را ساخت. در ایوان ورودی حرم،یک لوح مستطیلی خشتی وجود دارد که نام فتحعلی‌شاه روی آن حک شده و قدمت آن به سال۱۲۱۰ بازمی‌گردد. ضریح مشبک و نقره‌فام حرم نیز توسط میرزا سعید‌خان، وزیر امور خارجه اواخر قاجار وقف شده است. بعد از شاهزادگان قاجار امامزاده به همان شکل باقی ماند تا در سال۱۳۳۸ خیری به نام حسن فداکار با بودجه شخصی خود، برای ترمیم گنبد امامزاده، دوباره آن را کاشی‌کاری کرد. بعد از آن در سال۱۳۶۸ گنبد به‌کلی تخریب و بازسازی شد. گنبد جدید بزرگ‌تر بود. در دهه۸۰ نیز گلدسته‌های امامزاده در کنار گنبد قرار گرفت و داخل رواق‌ها نیز آینه‌کاری شد.
چنار کهنسال عجیب
محوطه امامزاده صالح پیش از تغییر فضای خیابانی تجریش محوطه‌ای کاملا محصور‌شده همچون دیگر زیارتگاه‌های ایران بود که چنار قطوری در میان حیاط آن جلوه خاصی داشت. راه ورودی زیارتگاه از بازار بود. پس از تغییر شکل میدان تجریش و ایجاد فضاهای جدید، زیارتگاه از حصار دیوارها درآمد و درخت چنار آن نیز قطع شد. دیالافوا، باستان‌شناس معروف در سفرنامه‌اش در ایران به سال1881میلادی درباره این درخت چنار امامزاده صالح می‌نویسد: «در مسجد (بقعه امامزاده صالح) تجریش چنار عجیب و غریبی هست که کمتر نظیر آن در دنیا پیدا می‌شود. قطر فوق‌العاده آن را نمی‌توان دقیقا با رقم معین کرد. تقریبا محیط آن به 15متر می‌رسد. هریک از شاخه‌های آن مانند تنه‌درخت کهنسالی بالای بنای مسجد و سایر اطراف سر به آسمان کشیده است. این درخت عده کثیری را در سایه خود پناه می‌دهد. مؤمنان زیر آن نماز می‌خوانند. مکتبدار اطفال را در آنجا جمع می‌کند و درس می‌دهد. قهوه‌چی سماور و استکان و لوازم خود را درون آن قرار داده است. سقا هم کوزه‌های پر‌آب خود را در گوشه‌ای از تنه گذاشته است.»
سال‌ها پس از این دیدار دیولافوا از تهران، منطقه تجریش و سر‌پل آن به محل تفرجگاه تهرانیان فراری از گرما و زائران امامزاده صالح(ع) تبدیل شد. این محل که سال‌ها محل سکنای اشراف قاجاری و ییلاق سفارتخانه‌های خارجی در تهران بود، از دوره پهلوی اول رو به گسترش رفت و جاده قدیم آن (شریعتی) آباد و سنگفرش شد.
ماجرای یک نذر قدیمی
تاریخچه نذر نمک به دورانی برمی‌گردد که در منطقه تجریش برف زیادی می‌بارید و روی هم انباشته می‌شد و به‌دلیل یخبندان زمین، مردم برای عبور از مسیرها مشکل داشتند. در آن زمان، زائران با خود نمک به امامزاده می‌آوردند تا با پاشیدن نمک‌ها، برف‌ها را آب و مسیر را برای عابران هموار کنند. این عمل تدریجا به یک آیین تبدیل و به‌عنوان یک رسم نذری در امامزاده شناخته شد و هنوز هم بسیاری از مردم برای برآورده‌شدن حاجات‌شان، نمک نذر امامزاده می‌کنند.
در همینه زمینه :
