روزگار سپری شده باجه و بلیت

فاطمه عباسی

همه آنهایی که تا همین چند سال پیش با اتوبوس‌های شرکت واحد در شهر تردد می‌کردند خوب یادشان است که به جای کارت‌بلیت‌های الکترونیکی، باید از باجه‌های بلیت‌فروشی بلیت‌ کاغذی می‌خریدند و دست راننده می‌دادند تا بلیت را جلوی چشمانشان پاره کند و آنها بتوانند سوار اتوبوس شوند.
امروز سالگرد آغاز به‌ کار باجه‌های بلیت‌فروشی برای اتوبوس‌های تهران است. سال1332 نخستین باجه‌های بلیت‌فروشی در تهران راه‌اندازی شد، اما پیش از آنکه بلیت‌های کاغذی در این باجه‌ها فروخته شود از بلیت‌های فلزی که به آنها ژتون می‌گفتند، استفاده می‌شد. بلیت‌های فلزی به شکل سکه ضرب می‌شد و هریک از خطوط اتوبوسرانی بلیت‌هایی با طرح و مشخصات مخصوص به ‌خود داشت. به‌عنوان مثال، می‌توان به شرکت اتونادری، تهران ترافیک، اتومولوی نو، اتوعدل، رأفت، اتوشاهپور نو و اتوبهارستان اشاره کرد.

سال1335 بود که با راه‌اندازی شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه بلیت کاغذی جای ژتون‌ را گرفت. نخستین بلیت کاغذی اتوبوس در تهران با بهای 2ریال چاپ شد که بعد از 5سال بهای آن به 3ریال افزایش یافت و 2سال بعد 5ریالی شد، اما دیگر تغییری نکرد تا بعد از انقلاب و در سال1357 که بلیت 10ریالی چاپ شد. بعد از آن سیر صعودی خود را طی کرد تا اینکه به حدود 9500ریال رسید. سال1389 بود که براساس اعلام شهرداری تهران بلیت‌های کاغذی برچیده شد و باجه‌های بلیت‌فروشی هم کم‌کم از سطح شهر حذف شدند. تا مدت زیادی، اتوبوس‌ها بلیت قبول نمی‌کردند و به جای آن پول نقد می‌گرفتند. البته تعداد کمی از اتوبوس‌های شرکت واحد هم وجود داشتند که همان بلیت قدیمی را دریافت می‌کردند. به‌عنوان مثال به جای یک بلیت، ۲ یا ۳بلیت به‌عنوان کرایه قبول می‌کردند. اما با گذشت زمان و ورود تکنولوژی در سیستم حمل‌ونقل عمومی پرداخت کرایه اتوبوس‌ها تغییرات کلی پیدا کرد. سیستم هوشمند کارت‌بلیت در تعداد محدودی از اتوبوس‌ها راه‌اندازی شد و چند سال پیش، اتوبوس‌ها به سیستم هوشمند بلیت الکترونیک مجهز شدند و به نوعی بلیت کاغذی جای خود را به کارت‌های مستطیل‌شکلی داد که مبلغ مشخصی شارژ در آن وجود داشت. باجه‌هایی هم برای شارژ کارت‌بلیت الکترونیک در نظر گرفته شد تا مسافران بتوانند با مبلغ دلخواه خود کارت بلیت را شارژ کنند. با این حال این کارت‌ها فقط مخصوص اتوبوس نیست و برای استفاده از مترو هم قابل استفاده است. البته این کارت‌ها چند سالی است که از آن ظاهر مستطیل‌شکل و بزرگ خود خارج شده‌اند و به کارت‌های بسیار کوچک با جنس پلاستیک فشرده درآمده‌اند، کارت‌بلیت‌هایی که قابلیت نصب در جاکلیدی هم دارند و به‌راحتی در جیب یا کیف جا می‌شوند. این کارت‌ها در حال‌ حاضر مهم‌ترین ابزار برای پرداخت کرایه حمل‌ونقل عمومی محسوب می‌شوند.