سایه ‌نظامیان بر سر انتخابات پاکستان

محمدامین خرمی | خبرنگار:

در تاریخ 70ساله پاکستان، حکومت میان نظامیان و سیاسیون دائما دست به‌دست شده است؛ امروز اما بار دیگر روز آزمون دمکراسی برای به قدرت رسیدن سیاسیون است.
106میلیون رأی‌دهنده پاکستانی امروز به پای صندوق‌های رأی می‌روند تا از میان 12هزار نامزد حاضر در انتخابات، 342نفر را به پارلمان ملی و 577نفر را به 4شورای استانی بفرستند. اعضای پارلمان در قدم بعدی نخست‌وزیر را انتخاب خواهند کرد که مسئول تشکیل دولت است.
در پاکستان، «تنش» همراه همیشگی «سیاست» بوده است و به‌دلیل همین تنش‌ها، عمر احزاب سیاسی در این کشور بسیار کوتاه است و انحلال یا انشعاب، سرنوشت اغلب احزاب سیاسی است. صحنه سیاسی پاکستان همیشه یک مهمان ناخوانده داشته است؛ ارتش در صحنه این کشور دست بالا را دارد و هر زمان لازم دانسته کنترل دولت را یا از طریق کودتا یا از طریق دستکاری در رأی‌گیری به‌دست گرفته است. دوره‌هایی که سیاسیون در قدرت بوده‌اند اغلب کوتاه بوده اما امسال برای نخستین‌بار، پس از 2دوره 5ساله حضور سیاسیون در دولت، قدرت بار دیگر از طریق صندوق رأی دست به‌دست می‌شود. به همین دلیل است که بسیاری انتخابات امسال را جشن دمکراسی در پاکستان می‌دانند. از سوی دیگر اما نشانه‌های دخالت ارتش در رقابت‌های انتخاباتی نیز دیده می‌شود.
در پاکستان هیچ نخست‌وزیری دوره 5ساله دولتش را به پایان نرسانده است؛ یا طی کودتای ارتش برکنار شده، یا به حکم دادگاه از قدرت خلع شده یا ترور شده است. یکی از مدعیان اصلی دخالت ارتش در انتخابات امسال، نواز شریف، نخست‌وزیر پیشین پاکستان است که 2سال پیش به حکم دیوان عالی از قدرت برکنار شد. او هفته گذشته پس از بازگشت از انگلیس در فرودگاه دستگیر و روانه زندان شد. نواز شریف به جرم فساد مالی به 10سال زندان محکوم شده بود اما به بهانه حضور در کنار همسر بیمارش، اسلام‌آباد را به مقصد لندن ترک کرد و دیگر باز نگشت. او اگر متنفذترین چهره سیاسی این روزهای پاکستان نباشد، قطعا ‌یکی از متنفذترین‌هاست. شریف از ماه‌ها قبل نسبت به دخالت ارتش در انتخابات هشدار داده و خواستار پایان دخالت نظامیان در روند برگزاری انتخابات شده بود. نواز شریف معتقد است پرونده فساد مالی علیه او نیز ساخته و پرداخته ارتش پاکستان است و رأی دادگاه نیز تحت فشار فرماندهان نظامی صادر شده است. فارغ از ادعاهای نوازشریف، تشکیل 17هزار پرونده انتخاباتی علیه اعضای حزب او که بیشترین کرسی‌های پارلمان را در اختیار دارند، شائبه دخالت در انتخابات را بیشتر کرده است. غیراز این، طبق گفته روزنامه‌نگاران پاکستانی، در هفته‌های گذشته فشارها بر مطبوعات و سانسورها افزایش پیدا کرده و ارتش در تلاش برای پیروزی نامزدهای مورد نظر خود در انتخابات، به‌شدت فعال بوده است. تنش در فضای سیاسی پاکستان طی روزهای منتهی به برگزاری انتخابات چنان بالا گرفته که بسیاری حتی از احتمال دست زدن ارتش به کودتایی دیگر سخن می‌گویند.

زنان، گروه‌های افراطی و اقلیت‌ها

انتخابات امسال پاکستان به‌خاطر حضور جدی‌تر زنان نیز اهمیت دارد. طبق قانون، 60کرسی پارلمان برای زنان درنظر گرفته می‌شود و امسال برای نخستین‌بار 171زن در جامعه مردسالار پاکستان نامزد ورود به پارلمان هستند. غیراز این، 10کرسی نیز برای اقلیت‌ها درنظر گرفته شده است. بنابراین رقابت بزرگ‌تر بر سر 272کرسی باقی‌مانده خواهد بود. در انتخابات امروز برای نخستین‌بار 13نامزد تراجنسی نیز اجازه پیدا کرده‌اند در کنار دیگر نامزدها به رقابت بپردازند. در جامعه به‌شدت مذهبی و سنتی پاکستان که زمانی تراجنسی‌ها به قتل می‌رسیدند، این اقدام بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اما در کنار ترس از دخالت ارتش در روند انتخابات، حضور چهره‌های شاخص گروه‌های افراطی که در گذشته فعالیت‌شان ممنوع شده بود، بسیاری را در پاکستان نگران کرده است. 3گروه افراطی اجازه حضور در انتخابات را پیدا کرده‌اند که ترس از قدرت گرفتن آنها بسیاری از رسانه‌های داخلی در پاکستان را به واکنش واداشته است. «تحریک لبیک پاکستان»، «مسلم لیگ ملی» و «اهل سنه و الجماعه» 3گروه افراطی هستند که در انتخابات امسال حضور دارند. این گروه‌ها به گروه‌های تروریستی ازجمله تحریک طالبان پاکستان و لشکر طیبه وابسته هستند.

نبض انتخابات در دست پنجابی‌ها

پاکستان 193میلیون‌نفر جمعیت دارد اما نبض اقتصاد و سیاست آن در پنجاب می‌زند. این ایالت با 28میلیون‌نفر جمعیت بزرگ‌ترین ایالت پاکستان است و در پارلمان بیشترین کرسی را در اختیار دارد. 141کرسی متعلق به پنجاب است و هر حزبی که بتواند پیروز انتخابات در این ایالت باشد، احتمالا پیروز انتخابات سراسری خواهد بود و تشکیل‌دهنده دولت. از میان 60کرسی درنظر گرفته شده برای زنان نیز، 35کرسی متعلق به پنجاب است که 73نامزد زن بر سر آنها رقابت می‌کنند. در پنجاب، قدرت اصلی در دست خانواده شریف و حزب مسلم لیگ شاخه نواز است. خانواده شریف دهه‌هاست که در پنجاب اقتصاد و سیاست را کنترل می‌کند. شهباز شریف، برادر نواز شریف، مرد شماره یک قدرت و سیاست در پنجاب است. او که 3دوره به‌عنوان سروزیر پنجاب مدیریت امور این ایالت را به‌عهده داشته به ارتباط نزدیکش با نظامیان و نیروهای پلیس معروف است، بنابراین نخست‌وزیری او درصورت پیروزی دوباره حزب مسلم لیگ در انتخابات، تقریبا قطعی است. شهباز شریف نیز همچون برادرش پرونده‌های مالی و امنیتی دارد اما نفوذ بالای او در میان نظامیان، او را محفوظ نگه داشته است. اگر آزمون امروز دمکراسی در پاکستان به سرانجام برسد و کودتای دیگری صحنه سیاسی این کشور را در هم نپیچد، چشم‌ها به پنجاب خواهد بود که صحنه اصلی رقابت است. با این حال، نباید فراموش کرد که حتی اگر سیاسیون بار دیگر قدرت را در دست بگیرند، آنها همچنان زیر سایه سنگین ارتش خواهند بود.

چهره‌های اصلی انتخابات

نواز شریف



نواز شریف 68ساله تاکنون 3بار نخست‌وزیر پاکستان بوده اما 3دوره نخست‌وزیری او هرگز به سرانجام نرسیده است. نواز شریف در سال1990 با پیروزی در انتخابات نخست‌وزیر شد اما اختلافات میان او و رئیس‌جمهور باعث شد تا شریف تحت فشار ارتش استعفا کند. دوره دوم نخست‌وزیری او را اما کودتای ارتش ناتمام گذاشت. ژنرال پرویز مشرف در میانه تنش سیاسی در گرفته میان نواز شریف و مخالفانش کودتا کرد و قدرت را در سال1999 در دست گرفت. سومین دوره نخست‌وزیری نواز شریف نیز 2سال پیش به‌خاطر فساد مالی و به حکم دیوان عالی نیمه‌تمام ماند. نواز شریف اکنون در زندان است و از زندان هدایت‌کننده فعالیت‌های سیاسی حزب «مسلم لیگ، شاخه نواز» است.

عمران خان



عمران خان 65ساله زمانی ستاره کریکت پاکستان بوده اما بیش از 20سال است که وارد عرصه سیاست شده است. او وعده داده خانواده شریف را در پنجاب و در سراسر پاکستان شکست خواهد داد. تلاش‌های او برای رسیدن به قدرت اما طی تمام این سال‌ها ناکام مانده است. گفته می‌شود در انتخابات امسال، او نامزد مورد نظر ارتش است؛ ادعایی که هم از سوی او و هم از سوی فرماندهان ارتش رد شده است. عمران خان ارتباط نزدیکی با گروه‌های افراطی و حتی گروه تروریستی القاعده دارد. او رهبر حزب «تحریک انصاف پاکستان» و چهره اصلی اپوزیسیون طی سال‌های گذشته بوده است.

بلال بوتو زرداری



بلال بوتو زرداری، رهبر 29ساله حزب «مردم» برای نخستین بار است که در انتخابات شرکت می‌کند. او فارغ التحصیل دانشگاه آکسفورد در رشته تاریخ و علوم سیاسی است. زرداری سیاست را از مادرش بی‌نظیر بوتو و پدربزرگش ذوالفقار علی بوتو به ارث برده است. مادرش ترور شد و پدربزرگش را اعدام کردند. او می‌گوید: قصد دارد ادامه‌دهنده راه مادرش باشد. نظرسنجی‌ها اما حزب او را در جایگاه سوم قرار داده است.