سانتریفیوژ در برابر قطعنامه

علیرضا احمدی- روزنامه‌نگار

شورای‌حکام آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی در حالی قطعنامه ضدایرانی پیشنهادی تروئیکای اروپایی را با 19رأی «موافق» و 15رأی «ممتنع» و «مخالف» به تصویب رساند که به‌نظر می‌رسد طرف‌های غربی درحال ریل‌گذاری تازه برای هموار‌سازی مسیر فعال کردن «مکانیسم ماشه» هستند. دومین قطعنامه ضدایرانی آژانس طی 6ماه گذشته در شرایطی به تصویب رسید که با وجود گام‌های اعتمادساز ایران و «رایزنی‌های مثبت» در سفر اخیر مدیرکل آژانس به ایران، این قطعنامه را باید به‌مثابه ضربه‌ای ازسوی طرف‌های غربی به همکاری‌های روبه‌جلوی ایران و آژانس به‌حساب آورد؛ رویکردی که به‌نظر می‌رسد روند حل‌وفصل اختلاف‌های موجود را پیچیده‌تر از قبل خواهد کرد. براین اساس هم بود که با توجه به اتمام‌حجت ایران با طرف‌های غربی در سفر اخیر رافائل گروسی به ایران، جمهوری‌اسلامی بلافاصله پس از صدور قطعنامه، به این اقدام واکنش نشان داد و با دستور رئیس سازمان انرژی‌اتمی ایران، راه‌اندازی «مجموعه معتنابهی» از سانتریفیوژهای «جدید» و «پیشرفته» از انواع مختلف در دستورکار قرار گرفت.

طیف‌بندی رأی‌ها به قطعنامه ضدایرانی
آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، اسپانیا، آرژانتین، استرالیا، بلژیک، اکوادور، اوکراین، کانادا، گرجستان، ژاپن، کره‌جنوبی، مراکش، ایتالیا، لوکزامبورگ، هلند و پاراگوئه
روسیه، چین و بورکینافاسو
آفریقای‌جنوبی، هند، پاکستان، اندونزی، برزیل، غنا، تایلند، الجزایر، ارمنستان، بنگلادش، کلمبیا و مصر

محتوای قطعنامه ضدایرانی
قطعنامه ضد‌ایرانی شورای‌حکام آژانس که طی روزهای اخیر گمانه‌زنی‌های مختلفی درباره آن در رسانه‌های بین‌المللی انجام شده بود، بر مبنای ادعای «عدم‌همکاری کامل» ایران با آژانس استوار شده و از تهران می‌خواهد همکاری‌های خود را با این نهاد بین‌المللی بهبود بخشد. در ادامه مهم‌ترین محورهای این قطعنامه را می‌خوانید:

 ابراز «نگرانی عمیق» با ادعای اینکه ایران هنوز همکاری «لازم»، «کامل» و «بدون‌ابهام» با آژانس نداشته است.
 تأکید بر اهمیت پایبندی ایران به تعهدهای پادمانی خود
 تأکید بر همکاری کامل و بموقع ایران با آژانس به‌منظور شفاف‌سازی و حل‌وفصل موضوع‌های پادمانی باقیمانده
 درخواست شورای‌حکام از آژانس برای تهیه یک «ارزیابی جامع و به‌روزشده» درباره برنامه هسته‌ای ایران تا بهار ۲۰۲۵
 درخواست از ایران برای ارائه پاسخ‌هایی درباره کشف ذرات اورانیوم در ۲مکان ادعایی آژانس
 تکرار ادعاهای گذشته درباره مواد هسته‌ای اعلام نشده در چند مکان اعلام نشده
 انتقاد از ایران با ادعای ارائه‌ندادن توضیحات فنی معتبر درباره وجود ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در چند مکان اعلام نشده
 عدم‌تغییر نظر آژانس درباره ذرات اورانیوم با منشأ انسانی
 حمایت از تلاش‌های گروسی برای حل‌وفصل اختلاف‌های باقیمانده با ایران

واکنش ایران
تهران همانگونه که پیش از این هم به طرف‌های غربی و همچنین مدیرکل آژانس هشدار داده بود، به قطعنامه ضدایرانی شورای‌حکام واکنش نشان داد. پس از تصویب این قطعنامه ازسوی شورای‌حکام، وزارت امورخارجه و سازمان انرژی‌اتمی با صدور بیانیه مشترکی، به این «اقدام مخرب» شورای‌حکام واکنش نشان دادند و از انجام «اقدام‌های مؤثری»، ازجمله مجموعه‌ معتنابهی از سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته خبر دادند. درواقع بخشی از واکنش ایران معطوف به فعال‌سازی سانتریفیوژهایی بود که گروسی در بازدید اخیر خود از تاسیسات هسته‌ای ایران، از آنها بازدید کرده بود و مقام‌های ایرانی هشدار داده بودند که این دستگاه‌ها آماده فعالیت است؛ سانتریفیوژهایی که اکنون با اقدام خصمانه طرف غربی، فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. به‌گفته مقام‌های مسئول در سازمان انرژی‌اتمی، اقدام‌های واکنشی ایران در چند بخش قابل ارزیابی است که در ادامه به بخشی از آنها اشاره می‌شود:

  آغاز اقدام‌های جبرانی ایران در نخستین لحظه‌های پس از تصویب قطعنامه
  تجدیدنظر در توافق با گروسی برای بالا نبردن موقتی ذخایر اورانیوم با غنای 60درصدی
  افزایش قابل‌توجه ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم ایران
   به‌کارگیری انواع ماشین‌ها و سانتریفیوژهای جدید در حوزه غنی‌سازی
   افزایش دادن سرعت تحقیق و توسعه در حوزه فعالیت‌های صنعتی
   توسعه و تکمیل زیرساخت‌ها
   انجام مجموعه اقدام‌هایی به‌منظور افزایش ضریب امنیت در فعالیت‌های هسته‌ای

رویکردهای واکنشی ایران
رویکردهای تخریبی طرف‌های غربی در قبال همکاری‌های فنی ایران و آژانس در مسیر رفع اختلاف‌های باقیمانده در شرایطی است که جمهوری‌اسلامی طی سال‌های اخیر همواره در قبال سیاسی‌کاری‌ها و اقدام‌های خصمانه طرف مقابل واکنش‌های متنوعی داشته است که در ادامه به بررسی بخشی از آنها می‌پردازیم.

خردادماه 1401
دوربین‌هایی که خاموش شد
واکنش‌ ایران
  تجدیدنظر در برخی همکاری‌های فراپادمانی ایران
  خاموش کردن دوربین‌های فراپادمانی آژانس
  خودداری ایران از ارائه اطلاعات دوربین‌ها به آژانس
  سرعت‌بخشی به تولید و آماده‌سازی نسل جدید سانتریفیوژهای ایران ازجمله «آی.آر6» و «آی.آر4»

آبان‌ماه 1401
دومین قطعنامه سیاسی در یک سال
واکنش‌ ایران
  آغاز تعویض سانتریفیوژهای نسل اول تاسیسات هسته‌ای فردو با ماشین‌های پیشرفته
  کلید زدن غنی‌سازی 60درصدی اورانیوم در تاسیسات نطنز
  اضافه شدن زنجیره‌های جدید غنی‌سازی اورانیوم
  گازدهی به 2زنجیره جدید از سانتریفیوژهای«آی.آر2» و «آی.آر4»

خردادماه 1403
سومین قطعنامه سال‌های اخیر
واکنش ایران
  آغاز دور تازه‌ای از تجهیز تاسیسات هسته‌ای فردو با سانتریفیوژهای پیشرفته «آی.آر6»
  افزایش ذخایر اورانیوم 60درصدی ایران
  نصب 4آبشار جدید از سانتریفیوژها در تاسیسات هسته‌ای فردو
  حذف تعدادی از بازرسان آژانس از فهرست بازرسان تاسیسات هسته‌ای ایران

آذرماه 1403
دومین قطعنامه 1403
واکنش ایران
  اجرای بلافاصله اقدام‌های جبرانی ازسوی ایران
  آغاز نصب سانتریفیوژهای پیشرفته در تاسیسات هسته‌ای ایران
  افزایش دادن سرعت تحقیق و توسعه در حوزه فعالیت‌های صنعتی
  توسعه و تکمیل زیرساخت‌ها